Grond-water warmtepomp: Toepassing in ongeïsoleerde woningen en belangrijke aandachtspunten

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De grond-water warmtepomp, ook wel aangeduid als bodem-water warmtepomp of geothermische warmtepomp, is een duurzame oplossing voor verwarming, koeling en warmtapwater in een woning. Het systeem haalt warmte uit de aarde via een gesloten buizensysteem dat in de grond is aangelegd. Deze energiebron is stabiel en efficiënt, waardoor het een aantrekkelijke optie is voor wie overweegt om te overstappen van gasverwarming naar een warmtepompsysteem.

Toch zijn er belangrijke aandachtspunten bij de installatie van een grond-water warmtepomp, met name in woningen die niet of onvoldoende geïsoleerd zijn. In dit artikel bespreken we de werking van een grond-water warmtepomp, de voordelen en nadeelen, de invloed van de isolatie op de efficiëntie, en de mogelijkheid om deze warmtepomp te integreren in een ongeïsoleerde woning. We geven bovendien inzicht in de installatie en onderhoud, met aandacht voor de praktische oplossing van een warmtepompkelder.

Werking van de grond-water warmtepomp

2.1 Gesloten systeem en warmteoverdracht

De grond-water warmtepomp maakt gebruik van een gesloten systeem van buizen of spiraalschachten die in de bodem zijn aangelegd. In deze buizen stroomt een vloeistof (meestal een mix van water en glycol) die warmte opneemt uit de bodem. Deze warmte wordt overgedragen aan een compressor, die de temperatuur verder verhoogt. Vervolgens wordt het opgewarmde water gebruikt voor het verwarmingssysteem in de woning, inclusief warmtapwater.

Omdat het systeem gesloten is, is er geen directe afhankelijkheid van een waterbron zoals een gracht of meer. Dit maakt het systeem geschikt voor vrijwel elk type woning, zolang er voldoende ruimte is voor de buizen in de grond.

2.2 Koelen in de zomer

Een belangrijk voordeel van de grond-water warmtepomp is dat het ook in de zomer gebruikt kan worden om de woning te koelen. Tijdens deze periode wordt warmte uit de woning teruggebracht in de bodem, waardoor de bron niet uitgeput raakt. Dit is belangrijk voor de duurzaamheid van het systeem en de balans in de warmteopslag in de grond.

Zonder koelingsfunctie kan de bron in de zomer te warm worden, wat leidt tot verminderde efficiëntie in de winter. Daarom is het aanbevolen om dit type warmtepomp in woningen te installeren waar zowel verwarming als koeling nodig is.

Voordelen van een grond-water warmtepomp

3.1 Duurzame energiebron

De grond-water warmtepomp maakt gebruik van aardwarmte, een natuurlijke en onuitputtelijke energiebron. Door warmte uit de bodem te gebruiken in plaats van fossiele brandstoffen, is er een aanzienlijke reductie in CO2-uitstoot. In combinatie met zonnepanelen kan het systeem zelfs bijdragen aan een volledig gasvrije woning.

3.2 Lage energiekosten

Hoewel de aanschaf en installatie van een grond-water warmtepomp relatief duur zijn, leiden de lage energiekosten tijdens de exploitatie tot een goede terugverdientijd. De efficiëntie van het systeem is hoger dan die van een lucht-water warmtepomp, omdat de bodem temperatuur constanter is dan de luchttemperatuur. Dit zorgt voor een hoger COP (Coefficient of Performance), wat betekent dat er meer warmte wordt geproduceerd per energie-eenheid.

3.3 Zichtbare en geluidsarme oplossing

Een grond-water warmtepomp is ideaal voor woningen waar ruimte in de woning beperkt is. Door de warmtepomp ondergronds te installeren, wordt de binnenunit vrij, en is er geen behoefte aan een zichtbare buitenunit. Daarnaast is het systeem geluidsarm, omdat de warmtepomp in een gesloten kelder geïnstalleerd kan worden.

3.4 Toegankelijk voor onderhoud

Hoewel de installatie ondergronds is, is de warmtepompkelder gemakkelijk toegankelijk voor installateurs. In de praktijk is de warmtepomp binnen 15 minuten bereikbaar, wat onderhoud efficiënter maakt dan bij traditionele oplossingen.

Aandachtspunten bij de installatie

4.1 Ruimte in de tuin

De installatie van een grond-water warmtepomp vereist voldoende ruimte in de tuin voor de buizenlussen of spiraalschachten. De benodigde oppervlakte kan variëren afhankelijk van de grootte van de woning en het warmteverlies. Voor een typische woning wordt vaak een horizontale lus van 500 tot 1000 meter nodig, of een verticale schacht van enkele tientallen meters diep.

In woningen met een klein terrein of beperkte ruimte kan een verticale oplossing beter geschikt zijn. Dit is echter duurder en vereist specialistische kennis voor de boring.

4.2 Voldoende isolatie en warmteverlies

Een grond-water warmtepomp functioneert efficiënter in goed geïsoleerde woningen. In ongeïsoleerde of slecht geïsoleerde woningen is het warmteverlies groter, wat leidt tot een hogere energiebehoefte en dus een lagere COP. Dit heeft gevolgen voor de retour op investering en de energiebesparing.

Het is daarom belangrijk dat de woning een lage temperatuur afgiftesysteem heeft, zoals vloerverwarming of straalkachels, en dat de isolatie voldoet aan de eisen voor een warmtepompinstallatie. In sommige gevallen is het noodzakelijk om de isolatie te verbeteren vooraleer een warmtepomp geïnstalleerd kan worden.

4.3 Vergunning en juridische kaders

Het aanleggen van een grond-water warmtepomp is in veel gevallen vergunningsplichtig. Dit hangt af van de locatie, de aard van de grond, en de omgevingswetgeving. Het is verstandig om dit vooraf te checken bij de gemeente en eventueel advies in te winnen bij een installateur of bouwprofessional.

Bijvoorbeeld, bij funderingsherstel kan een funderingspaal ook gebruikt worden als warmtewisselaar, wat extra vergunningen kan vereisen. In zo’n geval is het belangrijk om dit met het projectteam te bespreken.

Grond-water warmtepomp in ongeïsoleerde woningen: Is het mogelijk?

5.1 Invloed van slechte isolatie

In ongeïsoleerde woningen is de installatie van een grond-water warmtepomp mogelijk, maar de efficiëntie en het rendement zullen lager liggen dan in goed geïsoleerde woningen. Het warmteverlies is groter, wat betekent dat de warmtepomp meer moet werken om de gewenste temperatuur te behouden. Hierdoor stijgen de energiekosten en wordt het rendement van het systeem minder.

Een warmtepomp is meest efficiënt bij lage afgiftetemperaturen, zoals bij vloerverwarming. In woningen met radiatoren is het rendement lager. Dit is ook afhankelijk van de isolatie van de radiatoren en de muurconstructie.

5.2 Benodigde maatregelen

Om een grond-water warmtepomp efficiënt te laten functioneren in een ongeïsoleerde woning, zijn een aantal maatregelen aan te raden:

Verbetering van de isolatie: Een voorkeursmaatregel is om de woning te isoleren, zodat het warmteverlies wordt beperkt.
Afgiftesysteem aanpassen: Het overgaan naar vloerverwarming of straalkachels kan het rendement van de warmtepomp verhogen.
Dimensionering van de warmtepomp: De warmtepomp moet nauwkeurig worden gecalibreerd aan de hand van het warmteverlies van de woning. Anders is er gevaar van onvoldoende verwarming of overdimensionering.
Buffervat installeren: Bij all-electric systemen is een buffervat nodig voor het opslaan en leveren van warmtapwater. Dit is belangrijk voor comfort en efficiëntie.

5.3 Risico op onvoldoende rendement

Als de isolatie niet voldoet en de afgiftetemperaturen hoog zijn, kan het rendement van de warmtepomp zodanig dalen dat het systeem niet rendabel is. In dergelijke gevallen is het aan te raden om eerst investeringen in isolatie en verwarmingssystemen te doen vooraleer over te stappen naar een warmtepomp.

Warmtepompkelder: Praktische oplossing voor ruimtebeperkte woningen

6.1 Werking en voordelen

Een warmtepompkelder is een prefab oplossing waarin de warmtepomp en het buffervat zijn geïnstalleerd. Deze kelder wordt ondergronds geplaatst, wat ruimte in de woning vrijmaakt en geluidshinder vermindert. De kelder is gemaakt van sterk beton en voorzien van een geluidsdichte deksel.

De voordelen van een warmtepompkelder zijn:

Besparing van ruimte in de woning
Geen zichtbare buitenunit
Minder geluidshinder
Eenvoudig onderhoud
Toegankelijk voor installateurs
Verbetering van het energielabel

6.2 Installatieproces

Het installatieproces van een warmtepompkelder bestaat uit drie stappen:

Plaatsing van de kelder: De kelder wordt prefab in de fabriek gemaakt en op de locatie geplaatst.
Aansluiten van de bodemlussen: De buizenlussen of spiraalschachten in de grond worden aangesloten op de warmtepomp.
Afwerken en testen: De installatie wordt getest en afgewerkt. De grond rondom de kelder wordt teruggeplaatst.

Het proces vereist graafwerkzaamheden, wat wel kosten kan opleveren, maar het leidt tot een schone en efficiënte oplossing.

Kosten en investeringen

7.1 Aanschaf en installatiekosten

De aanschaf en installatie van een grond-water warmtepomp zijn relatief duur. De kosten hangen af van de grootte van het systeem, de diepte van de buizenlussen, en de benodigde onderdelen. Een typische investering voor een grond-water warmtepomp ligt tussen de €15.000 en €30.000. In combinatie met een warmtepompkelder kunnen de kosten nog hoger liggen.

Deze kosten zijn echter vaak terugverdiend door de energiebesparing. Bij gebruik van zonnepanelen kan de terugverdientijd nog sneller liggen.

7.2 Subsidies en overheidssteun

In Nederland zijn er subsidies beschikbaar voor duurzame verwarmingssystemen, waaronder warmtepompen. Het kabinet stimuleert de overstap naar gasvrije woningen en investeert in duurzame energie. Het is verstandig om vooraf te kijken naar mogelijke subsidies en fiscale voordelen bij de overheid of via een warmtepompinstallateur.

Conclusie

De grond-water warmtepomp is een efficiënte en duurzame oplossing voor verwarming, koeling en warmtapwater in een woning. Het systeem maakt gebruik van aardwarmte via een gesloten buizensysteem in de grond, wat leidt tot een stabiele en constante energiebron. De voordelen van het systeem zijn aantrekkelijk, met name in termen van energiebesparing, duurzaamheid en comfort.

Toch zijn er belangrijke aandachtspunten bij de installatie, met name in ongeïsoleerde woningen. De efficiëntie van de warmtepomp hangt sterk af van de isolatie van de woning en de afgiftetemperaturen. In dergelijke gevallen is het aan te raden om eerst investeringen in isolatie en verwarmingssystemen te doen.

De installatie van een warmtepompkelder biedt een praktische oplossing voor ruimtebeperkte woningen en helpt om geluidshinder en zichtbaarheid te verminderen. Hoewel de investeringen aanzienlijk zijn, leiden de energiebesparing en mogelijke subsidies tot een aantrekkelijke terugverdientijd.

Bij de keuze van een warmtepomp is het belangrijk om een installateur te raadplegen en eventueel hybride of all-electric opties in overweging te nemen. Met de juiste keuze en voorbereiding kan een grond-water warmtepomp een slim en duurzame keuze zijn voor de toekomst.