Elektriciteitsverbruik van grondwarmtepompen: Factoren, berekening en energie-efficiëntie

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

De transitie naar duurzame energie speelt een steeds belangrijkere rol in de woningbouwsector. Eén van de meest efficiënte technologieën voor duurzame verwarming is de warmtepomp. In dit artikel richten we ons specifiek op het elektriciteitsverbruik van grondwarmtepompen, een type warmtepomp dat warmte uit de bodem haalt en omzet in bruikbare warmte voor verwarming en sanitair gebruik. We zullen ingaan op de factoren die het stroomverbruik beïnvloeden, hoe het verbruik berekend kan worden, en wat het betekent voor de energie-efficiëntie van een woning.

Inleiding

Grondwarmtepompen, ook wel aangeduid als bodemwarmtepompen of geothermische warmtepompen, gebruiken de constante temperatuur van de bodem als warmtebron. In vergelijking met lucht/water-warmtepompen, die warmte uit de buitenlucht halen, zijn grondwarmtepompen vaak efficiënter, vooral in de wintermaanden, omdat de grond minder gevoelig is voor temperatuurschommelingen.

Volgens de gegevens uit de betrouwbare bronnen, ligt het jaarlijks elektriciteitsverbruik van een grond/water-warmtepomp meestal tussen de 2000 en 3000 kWh per jaar. Dit varieert afhankelijk van het vermogen van de warmtepomp (meestal tussen 3 en 16 kW), de isolatie van het huis en de seizoensprestatiefactor (SPF), die een maat is voor de efficiëntie van de warmtepomp.

In de volgende hoofdstukken zullen we deze aspecten dieer uit de doek pakken, op basis van de beschikbare en betrouwbare informatie.

Hoe werkt een grondwarmtepomp?

Een grondwarmtepomp werkt volgens het principe van een koelcircuit, vergelijkbaar met dat van een airconditioning of koelkast. Het systeem bestaat uit een compressor en een verdamping/condensatiecilinder. De warmtepomp haalt warmte uit de bodem via een grondwarmtewisselaar, die bestaat uit buizen die in de grond zijn gelegd of gegraven. Deze buizen zijn gevuld met een vloeistof die warmte opneemt uit de bodem en deze transporteert naar de warmtepomp.

De warmtepomp verhoogt vervolgens de temperatuur van deze warmte tot het gewenste niveau voor verwarming van het huis en voorbereiding van sanitair warm water. Het systeem verbruikt elektriciteit om de compressor en andere componenten aan te drijven.

De hoofdvoordeel van een grondwarmtepomp is de hoge SPF (seizoensprestatiefactor), wat betekent dat hij relatief weinig elektriciteit nodig heeft om veel warmte te genereren. Dit maakt het systeem energie-efficiënter dan een lucht/water-warmtepomp, maar de installatie is meestal complexer en duurder.

Factoren die het elektriciteitsverbruik beïnvloeden

Het elektriciteitsverbruik van een grondwarmtepomp wordt beïnvloed door meerdere factoren. Deze worden hieronder uitgelegd, met verwijzing naar de beschikbare data uit betrouwbare bronnen:

1. Het type warmtepomp

Er zijn verschillende typen warmtepompen, waarvan de grond/water-warmtepomp het meest efficiënt is. Dit komt doordat de grond een constantere temperatuur heeft dan de buitenlucht. In tegenstelling tot lucht/water-warmtepompen, die in de winter extra energie nodig hebben om warmte op te wekken, heeft een grondwarmtepomp dit minder nodig. Hierdoor is het elektriciteitsverbruik in de wintermaanden lager.

Volgens de beschikbare informatie verbruikt een grond/water-warmtepomp gemiddeld tussen 2000 en 3000 kWh per jaar, afhankelijk van het vermogen van het systeem.

2. De seizoensprestatiefactor (SPF)

De SPF is een cruciale indicator voor de efficiëntie van een warmtepomp. Deze factor geeft aan hoeveel warmte de warmtepomp kan genereren per kWh elektriciteit. Bijvoorbeeld: bij een SPF van 4 produceert de warmtepomp 4 kWh warmte per 1 kWh stroom.

De SPF is theoretisch berekend en kan in de praktijk variëren afhankelijk van factoren zoals de isolatie van het huis, de kamertemperatuur, het klimaat en het gebruik van warm water. Een hogere SPF betekent dus een efficiëntere en zuinigere warmtepomp.

Voor een grond/water-warmtepomp ligt de SPF meestal hoger dan voor lucht/water-systemen, aangezien de grondwarmte minder gevoelig is voor temperatuurveranderingen.

3. De warmtebehoefte van het huis

De hoeveelheid warmte die een huis nodig heeft, is afhankelijk van het vermogen van de warmtepomp, de islatie, en het gebruik van warm water. Een goed geïsoleerd huis heeft minder warmte nodig, wat leidt tot een lager stroomverbruik.

Daarnaast speelt het vermogen van de warmtepomp een rol. Een warmtepomp met een hoger vermogen kan meer warmte genereren, maar zal ook meer stroom verbruiken als het systeem in actie is.

Het verbruik wordt ook beïnvloed door het aantal bedrijfsuren dat de warmtepomp draait. In de winter draait het systeem langer dan in de zomer, wat het totale stroomverbruik beïnvloedt.

4. De isolatie van het huis

Een goed geïsoleerd huis vermindert het verlies van warmte en daarmee het stroomverbruik van de warmtepomp. Volgens de data in de bronnen is het energieverbruik van een grondwarmtepomp aanzienlijk lager in goed geïsoleerde woningen.

Een warmtepomp is energie-efficiënter dan een elektrische cv-ketel, vooral wanneer het huis goed is geïsoleerd. De combinatie van een warmtepomp en goede isolatie draagt bij aan het verduurzamen van de woning en het verlagen van de CO₂-uitstoot.

5. De combinatie met zonnepanelen

Een grondwarmtepomp kan efficiënter worden gebruikt in combinatie met zonnepanelen. Aangezien de warmtepomp elektriciteit verbruikt om warmte op te wekken, kan een deel van deze energie worden opgewekt via zonnepanelen. Dit verlaagt de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet en vermindert de energiekosten.

Een investering in zonnepanelen kan de elektriciteitskosten van een warmtepomp drastisch verlagen, vooral in de zomermaanden wanneer de zon schijnt en de vraag naar verwarming lager is.

Hoe bereken je het elektriciteitsverbruik van een grondwarmtepomp?

Om het elektriciteitsverbruik van een grondwarmtepomp te berekenen, zijn er drie belangrijke variabelen nodig:

Thermisch vermogen van de warmtepomp (in kW)
Seizoensprestatiefactor (SPF)
Aantal bedrijfsuren per jaar

De formule voor het berekenen van het stroomverbruik is als volgt:

Stroomverbruik = (Thermisch vermogen / SPF) x Bedrijfsuren

Bijvoorbeeld: een grond/water-warmtepomp met een vermogen van 10 kW, een SPF van 4 en een bedrijfsduur van 2000 uren per jaar heeft een stroomverbruik van:

(10 / 4) x 2000 = 5000 kWh per jaar

Om de elektriciteitskosten te berekenen, vermenigvuldigt men het stroomverbruik met de prijs per kWh. Als de prijs per kWh bijvoorbeeld 0,25 euro is, dan zijn de jaarlijkse elektriciteitskosten 5000 x 0,25 = 1250 euro per jaar.

Het is belangrijk op te merken dat de SPF theoretisch is berekend en in de praktijk kan variëren. Factoren zoals de isolatie van het huis, het gebruik van warm water en de klimaatzone bepalen de daadwerkelijke efficiëntie van de warmtepomp.

Voorbeelden van berekening

Bij een grond/water-warmtepomp met een vermogen van 8 kW, SPF van 4 en 2000 bedrijfsuren per jaar:

(8 / 4) x 2000 = 4000 kWh per jaar

Bij een SPF van 3.5:

(8 / 3.5) x 2000 ≈ 4571 kWh per jaar

Dit laat zien dat een lager SPF leidt tot een hoger stroomverbruik. Een warmtepomp met een hogere SPF is dus efficiënter en draagt bij aan een lagere energiekosten.

Elektriciteitskosten en tarieven

De elektriciteitskosten van een grondwarmtepomp hangen niet alleen af van het verbruik, maar ook van de tarieven die de energieleverancier aanbiedt. In sommige gevallen zijn er speciale tarieven voor warmtepompen, waarbij de energieprijs per kWh lager is dan voor regulier huishoudelijk verbruik.

Om in aanmerking te komen voor deze tarieven, is het vaak nodig om een gescheiden elektriciteitsmeter te installeren. Op die manier kan het verbruik van de warmtepomp apart worden gemeten en gefactureerd volgens de speciale tariefregeling.

Een voordeel van deze tarieven is dat ze het totale energiekostenpakket voor de eigenaar beperken. Het nadeel is dat het verbruik van de warmtepomp niet daalt; de tarieven helpen alleen om de kosten te verlagen, niet het verbruik.

Invloed van isolatie op energieverbruik

Een goed geïsoleerd huis vermindert het verlies van warmte en dus het verbruik van de warmtepomp. In de praktijk betekent dit dat een grondwarmtepomp in een goed geïsoleerde woning minder vaak draait en minder elektriciteit verbruikt.

Het energieverbruik van een grondwarmtepomp kan worden verder verlaagd door de volgende isolatiemaatregelen:

Dakisolatie aanbrengen of aanvullen
Vloerisolatie installeren, vooral in onderdelen die op de grond liggen
Wandisolatie verbeteren, bijvoorbeeld door spouwvullingsisolatie toe te voegen
Raam- en deurisolatie verbeteren, bijvoorbeeld door dubbel glas of isolerende deuren te plaatsen
Ventilatie optimaliseren zodat er geen onnodige warmteverliezen optreden

Een woning met een EPC-waarde van 0.7 of lager is bijvoorbeeld ideaal voor een warmtepompinstallatie. In dergelijke huizen is het energieverbruik van de warmtepomp aanzienlijk lager dan in slecht geïsoleerde huizen.

CO₂-uitstoot en duurzaamheid

Grondwarmtepompen zijn een duurzame optie voor verwarming van een woning. Ze verbruiken geen fossiele brandstoffen en produceren geen directe CO₂-uitstoot. De enige CO₂-uitstoot komt van het opwekken van de elektriciteit die de warmtepomp verbruikt.

Aangezien het stroomverbruik van een grondwarmtepomp gemiddeld ligt tussen de 2000 en 3000 kWh per jaar, is de CO₂-uitstoot afhankelijk van de bron van de elektriciteit. In landen met een hoge aandeel aan groene energie is de CO₂-uitstoot lager dan in landen waar het elektriciteitsnet nog vooral afhankelijk is van steenkool of aardgas.

In combinatie met zonnepanelen kan de CO₂-uitstoot van een grondwarmtepomp zelfs nul worden, zolang de warmtepomp alleen elektriciteit verbruikt die opgewekt wordt via duurzame middelen.

Hybride warmtepompen als alternatief

Voor huizen die niet volledig zijn geïsoleerd of waar het budget beperkt is, is een hybride warmtepomp een alternatief. Deze pomp combineert een elektrische warmtepomp met een traditionele cv-ketel. In normale omstandigheden wordt de warmte geleverd door de warmtepomp, maar wanneer de warmtepomp onvoldoende rendement levert (bijvoorbeeld bij zeer lage buitentemperaturen), schakelt het systeem over naar de cv-ketel.

Een hybride warmtepomp verbruikt gemiddeld ongeveer 1900 kWh stroom per jaar en ongeveer 700 m³ gas per jaar. Deze oplossing is energie-efficiënter dan een volledig elektrische cv-ketel en helpt bij het verduurzamen van de woning.

Toekomstbestendige woningbouw

Grondwarmtepompen vormen een essentieel onderdeel van de toekomstbestendige woningbouw. Ze helpen bij het verlagen van het energieverbruik, het verduurzamen van de woning, en het verminderen van CO₂-uitstoot.

De investering in een grondwarmtepomp kan op de lange termijn leiden tot lagere energiekosten, vooral in combinatie met goede isolatie en zonnepanelen. Hoewel de installatie van een grondwarmtepomp meestal kostbaarder is dan die van een lucht/water-warmtepomp, is de efficiëntie en het rendement in de praktijk vaak aanzienlijk hoger.

Voor eigenaren die op zoek zijn naar duurzame verwarmingsopties, is een grondwarmtepomp dus een waardevolle investering die zich op de langere termijn terugbetaalt.

Conclusie

Grondwarmtepompen zijn een efficiënte en duurzame optie voor het verwarmen van woningen. Het elektriciteitsverbruik van zo’n systeem ligt meestal tussen de 2000 en 3000 kWh per jaar, afhankelijk van factoren zoals het vermogen van de warmtepomp, de isolatie van het huis en de seizoensprestatiefactor.

Door het stroomverbruik te berekenen met behulp van de SPF, het thermisch vermogen en het aantal bedrijfsuren, kunnen eigenaren een indruk krijgen van de energiekosten en de efficiëntie van hun systeem. In combinatie met zonnepanelen en een goed geïsoleerd huis kan het elektriciteitsverbruik van een grondwarmtepomp verder worden verlaagd, waardoor het systeem nog duurzamer en economisch gunstiger wordt.

Zowel voor huiseigenaren als voor professionals in de bouwsector is het dus belangrijk om de werking en het elektriciteitsverbruik van grondwarmtepompen goed te begrijpen. Dit helpt om de juiste keuze te maken bij de overstap naar duurzame verwarming en bijdraagt aan een duurzamere toekomst voor de woningbouwsector.