Mechanische ventilatie met warmtepomp: duurzame oplossing voor energiebesparing in de woningbouw

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Mechanische ventilatie met warmtepomp is momenteel een van de meest populaire en duurzame oplossingen in de woningbouw en renovatie. Deze technologie combineert ventilatie met warmteherwinning, waardoor woningen niet alleen beter geventileerd worden, maar ook energie besparen. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op het functioneren van mechanische ventilatie met warmtepomp, de voordelen, toepassingsmogelijkheden, aandachtspunten en de rol van hybride systemen. Het doel is om homeowners, bouwprofessionals en DIY-enthusiast te informeren over de technische aspecten en de praktische toepassing van deze duurzame oplossing.

Wat is mechanische ventilatie met warmtepomp?

Mechanische ventilatie met warmtepomp maakt gebruik van de afgevoerde lucht uit een woning als warmtebron voor centrale verwarming en warm tapwater. In tegenstelling tot conventionele mechanische ventilatiesystemen, waarbij warmte verloren gaat met de afgevoerde lucht, wordt deze warmte bij een ventilatiewarmtepomp geëxtraheerd en hergebruikt. Hierdoor is het een efficiëntere en duurzamere oplossing voor ventilatie en verwarming.

Er zijn twee hoofdtypes ventilatiesystemen waarin mechanische ventilatie met warmtepomp kan worden ingezet: ventilatietype C en ventilatietype D. Beide systemen hanteren mechanische ventilatie, maar verschillen in de manier waarop lucht wordt toegevoerd aan het huis.

Ventilatietype C is een mechanisch afzuigingsysteem waarbij alleen de afvoerlucht wordt geventileerd. In dit systeem kan een ventilatiewarmtepomp worden geïnstalleerd om de warmte uit de afgevoerde lucht te herwinnen.
Ventilatietype D, ook bekend als balansventilatie, voert zowel toevoer- als afvoerlucht aan met behulp van ventilatoren. In dit systeem wordt warmte geëxtraheerd uit de afvoerlucht en wordt de toevoerlucht voorverwarmd. Dit zorgt voor een hogere energiebesparing en comfortabeler binnenklimaat.

Werking van een ventilatiewarmtepomp

De werking van een ventilatiewarmtepomp is vergelijkbaar met die van een airconditioning. De warmtepomp bestaat uit een externe en een interne unit. De externe unit bevat de warmtewisselaar en de compressorkast, terwijl de interne unit in het huis is geïnstalleerd en verantwoordelijk is voor de opname en verdere verwerking van de warmte.

Wanneer lucht wordt afgevoerd uit het huis, wordt de warmte in die lucht geëxtraheerd door de warmtewisselaar in de warmtepomp. De warmtepomp voert deze warmte vervolgens over aan het verwarmingsnetwerk (cv-ketel of boiler), waar het wordt gebruikt voor centrale verwarming en het opwekken van warm tapwater.

Het rendement van een ventilatiewarmtepomp is afhankelijk van de hoeveelheid afgevoerde lucht. Aangezien de ventilatiebehoefte van een woning beperkt is, is de hoeveelheid warmte die kan worden geëxtraheerd vaak niet voldoende om de volledige verwarmingsbehoefte van een woning te dekken. Daarom wordt een ventilatiewarmtepomp vaak gecombineerd met een CV-ketel in een hybride systeem.

Hybride systemen: ventilatiewarmtepomp + CV-ketel

Een hybride systeem combineert een ventilatiewarmtepomp met een CV-ketel op aardgas. In dit systeem levert de warmtepomp de basislast van warmte, terwijl de CV-ketel bijspringt tijdens piekmomenten of bij lage buitentemperaturen. Dit zorgt ervoor dat de CV-ketel minder vaak hoeft te werken, wat leidt tot een vermindering van het aardgasverbruik en dus ook tot een lagere CO2-uitstoot.

Volgens de beschikbare informatie uit de bronnen is het aardgasverbruik van een CV-ketel in een hybride system circa 25% tot 50% lager dan in een conventionele opstelling. Daarnaast leidt het hybridesysteem tot een energiebesparing van tot wel 30% in vergelijking met een conventionele mechanische ventilatie met CV-ketel.

Het hybridesysteem is vooral geschikt voor woningen die tussen 1975 en 2000 zijn gebouwd, omdat deze woningen vaak een mechanisch afzuigingsysteem hebben. Een ventilatiewarmtepomp kan daarom eenvoudig worden ingebracht in dit type woning, waardoor het een snelle en kostenefficiënte duurzame oplossing biedt.

Voordelen van mechanische ventilatie met warmtepomp

Het gebruik van een ventilatiewarmtepomp biedt verschillende voordelen, zowel op korte als lange termijn. De voornaamste voordelen zijn:

Energiebesparing: De warmte die normaal verloren zou gaan via de afgevoerde lucht, wordt hergebruikt voor verwarming en warm tapwater. Dit leidt tot aanzienlijke energiebesparingen.
Beter energielabel: Door de toename van het energieprestatieniveau van de woning, kan het energielabel van de woning verbeteren. Dit is vooral relevant voor eigenaren die hun woning willen verhuren of verkopen.
Snelle installatie: Een ventilatiewarmtepomp kan meestal snel geïnstalleerd worden zonder grote inbreng in de bestaande woningstructuur. Dit maakt het een aantrekkelijke optie voor renovatieprojecten.
Langer gebruik van de CV-ketel: Omdat de warmtepomp een deel van de verwarmingslast overneemt, werkt de CV-ketel minder vaak en heeft het een langere levensduur.
Gezonder binnenklimaat: De ventilatie zorgt voor een constante luchtcirculatie en vermindert de kans op schimmelvorming en luchtverontreiniging.

Daarnaast is een ventilatiewarmtepomp een duurzame oplossing die bijdraagt aan de Nederlandse doelstellingen op het gebied van energiebesparing en CO2-reductie.

Toepassingsmogelijkheden

Mechanische ventilatie met warmtepomp is geschikt voor een breed scala aan woningtypen, van losstaande huizen tot appartementen in flatgebouwen. De keuze voor een ventilatiewarmtepomp is echter afhankelijk van de bestaande ventilatieinstallatie en de energiebehoefte van de woning.

Woningen met ventilatietype C

In huizen met ventilatietype C is een ventilatiewarmtepomp een directe vervanger van de bestaande ventilatiebox. De warmte uit de afgevoerde lucht wordt geëxtraheerd en gebruikt voor het verwarmen van het huis en het opwekken van warm tapwater. Dit type installatie is vooral geschikt voor woningen waarbij geen aanpassing van het luchttoevoersysteem is gewenst of mogelijk.

Woningen met ventilatietype D

In huizen met ventilatietype D (mechanische toevoer en afvoer met warmteterugwinning) kan een ventilatiewarmtepomp worden ingezet als de warmteterugwinning niet voldoet aan de verwarmingsbehoefte. In dit geval kan de warmtepomp aanvullend worden ingezet om de verwarmingsbehoefte te dekken. Dit zorgt voor een hogere energiebesparing en een betere luchtkwaliteit.

Speciale toepassingen

In sommige situaties is het wenselijk om een warmtepomp te gebruiken die alleen warm water bereidt. Voor deze toepassing bestaan speciale warmtepompboilers, zoals de NIBE MT-WH21. Deze warmtepompboiler heeft een zeer hoog rendement en kan worden ingezet in woningen met beperkte inbouwruimte of in appartementen. De MT-WH21 is beschikbaar in twee varianten met een boilerinhoud van 190 of 260 liter en kan warmtapwater opwekken tot 60°C.

Aandachtspunten bij de installatie

Hoewel mechanische ventilatie met warmtepomp een aantrekkelijke oplossing biedt, zijn er ook een aantal aandachtspunten die in overweging moeten worden genomen bij de installatie.

Niet geschikt voor balansventilatie

Een ventilatiewarmtepomp is niet geschikt voor huizen met balansventilatie, waarbij de warmte uit de afgevoerde lucht al wordt gebruikt om de toevoerlucht te verwarmen. In dit geval kan de warmtepomp geen extra energie besparen en is het een inefficiënte investering.

Overventilatie vermijden

Het is belangrijk om overventilatie te vermijden, omdat dit leidt tot een verhoging van het stroomverbruik en onnodige opwarming van koude lucht. Overventilatie kan voorkomen worden door de ventilatiebehoefte nauwkeurig te bepalen en de installatie aan te passen aan de specifieke omstandigheden van de woning.

Installatiekosten

Hoewel een ventilatiewarmtepomp in de meeste gevallen een snelle en kostenefficiënte duurzame oplossing biedt, zijn er toch kosten verbonden aan de aanschaf en installatie. De investering varieert afhankelijk van het type warmtepomp, de grootte van de woning en de bestaande ventilatieinstallatie. Het is daarom verstandig om een gedetailleerde kostencalculatie te maken en eventuele subsidies of belastingaftrekken in overweging te nemen.

Conclusie

Mechanische ventilatie met warmtepomp is een veelbelovende duurzame oplossing voor zowel de woningbouw als de renovatie. Door de warmte uit de afgevoerde lucht te herwinnen en te gebruiken voor verwarming en warm tapwater, wordt aanzienlijk energie bespaard. De combinatie van ventilatiewarmtepomp en CV-ketel in een hybridesysteem biedt bovendien een betrouwbare en efficiënte verwarmingsoplossing voor een breed scala aan woningtypen.

De voornaamste voordelen van een ventilatiewarmtepomp zijn de energiebesparing, het verbeterde energielabel, de snelle installatie en het gezondere binnenklimaat. De oplossing is echter niet geschikt voor alle woningen, en het is belangrijk om rekening te houden met de bestaande ventilatieinstallatie en de energiebehoefte van de woning.

Voor homeowners en bouwprofessionals is een ventilatiewarmtepomp een waardevolle optie bij het zoeken naar duurzame en energiezuinige renovatie- en bouwoplossingen. Met de juiste keuze en installatie kan een ventilatiewarmtepomp een significante bijdrage leveren aan de energieefficiëntie van een woning en het verlagen van de CO2-uitstoot.