Hoe bepaal je de juiste capaciteit van een warmtepomp? Een expertgids voor woningeigenaren en installateurs

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De keuze van de juiste capaciteit van een warmtepomp is een essentieel onderdeel van elk verwarmingssysteem. Een warmtepomp die te weinig vermogen heeft, kan de woning niet efficiënt verwarmen, terwijl een te grote warmtepomp leidt tot energieverlies, verhoogde kosten en een kortere levensduur. Het kiezen van het juiste vermogen hangt af van meerdere factoren, zoals de isolatiegraad van de woning, de oppervlakte, het type afgiftesysteem (zoals vloerverwarming of radiatoren) en de buitentemperatuur. In dit artikel geven we een gedetailleerde uitleg over hoe je het benodigde vermogen kunt bepalen, welke factoren van invloed zijn en welke methoden worden toegepast door professionele installateurs.

Het vermogen van een warmtepomp is variabel

Het vermogen van een warmtepomp is niet een vast getal, zoals bijvoorbeeld bij een elektrische kachel. Het vermogen varieert afhankelijk van de omstandigheden waarin de warmtepomp werkt. Net zoals bij een auto, waarbij de maximale snelheid onder ideale omstandigheden theoretisch is, is het thermisch vermogen van een warmtepomp ook niet absoluut. Het hangt af van de brontemperatuur (bijvoorbeeld de buitentemperatuur bij een lucht-waterwarmtepomp) en de afgiftetemperatuur (de temperatuur van het water in het verwarmingsnetwerk).

Wanneer je in de documentatie van een warmtepomp ziet staan dat het thermisch vermogen bij A7/W35 8,2 kW bedraagt, betekent dit dat de warmtepomp 8,2 kW produceert bij een buitentemperatuur van 7 °C en een watertemperatuur van 35 °C. Bij een lagere buitentemperatuur, zoals -7 °C, kan het vermogen dalen tot bijvoorbeeld 6,8 kW. Dit is normaal, en het is een van de redenen waarom het kiezen van het juiste vermogen zo belangrijk is. De variatie in vermogen duidt op de noodzaak van een nauwkeurige berekening van het benodigde vermogen, gebaseerd op de specifieke omstandigheden van de woning.

Een vuistregel: 0,1 kW per vierkante meter

Een algemene vuistregel die vaak wordt gebruikt is 0,1 kW per vierkante meter bewoonbare oppervlakte. Dit betekent dat voor een woning van 150 m² gemiddeld ongeveer 15 kW warmtepompvermogen nodig is. Echter, deze vuistregel moet met voorzichtigheid worden gebruikt, omdat de werkelijke vereisten sterk variëren afhankelijk van de isolatiegraad van de woning en het type verwarmingssysteem.

Bij goed geïsoleerde woningen is minder vermogen nodig, terwijl bij slechter geïsoleerde woningen het benodigde vermogen aanzienlijk hoger kan liggen. Daarnaast heeft het type afgiftesysteem invloed op het benodigde vermogen. Vloerverwarming, bijvoorbeeld, werkt efficiënter bij lagere afgiftetemperaturen dan radiatoren. Dit betekent dat een warmtepomp die werkt met vloerverwarming in staat is om met minder vermogen hetzelfde comfortniveau te garanderen.

De rol van de isolatiegraad

De isolatiegraad van een woning is een van de belangrijkste factoren bij de bepaling van het benodigde vermogen. Een woning met hoge isolatie verliest minder warmte en heeft dus een lagere verwarmingsbehoefte. Dit betekent dat een warmtepomp met een lager vermogen voldoende kan zijn voor zulke woningen.

Om de isolatiegraad te bepalen, kan men uitgaan van het bouwjaar van de woning. Woningen die zijn gebouwd in de jaren 2000 of later zijn meestal beter geïsoleerd dan woningen uit de jaren 1970 of eerder. Een transmissieberekening, ook wel warmteverliesberekening genoemd, is een nauwkeurige methode om het warmteverlies van de woning te bepalen. Deze berekening houdt rekening met warmteverlies via de gevels, het dak, de ramen en de ventilatie.

Het type warmtepomp en het benodigde vermogen

Het type warmtepomp dat je kiest, heeft ook invloed op het benodigde vermogen. Voor lage vermogens (minder dan 10 kW) is een lucht/water- of lucht/luchtwarmtepomp vaak voldoende en kostbaarder. Voor hogere vermogens (meer dan 10 kW) is het aan te raden om te kiezen voor een grond/waterwarmtepomp, die efficiënter werkt bij lagere buitentemperaturen. Het nadeel van een grond/waterwarmtepomp is dat de installatiekosten aanzienlijk hoger liggen dan bij een lucht/waterwarmtepomp.

Bij het kiezen van het type warmtepomp is het ook belangrijk om rekening te houden met de modulatiecapaciteit van het apparaat. Warmtepompen met modulatie kunnen hun vermogen aanpassen aan de situatie, wat bijdraagt aan een hoger rendement en een langere levensduur.

De warmteverliesberekening: basis voor het bepalen van het benodigde vermogen

Een warmteverliesberekening is de meest betrouwbare methode om het benodigde vermogen van een warmtepomp te bepalen. Deze berekening bevat informatie over hoeveel warmte er verloren gaat via ventilatie, de gevels, het dak, de ramen en deuren. Het resultaat van deze berekening geeft een nauwkeurig beeld van het warmteverlies van de woning, waardoor het benodigde vermogen van de warmtepomp kan worden bepaald.

Een warmteverliesberekening moet worden uitgevoerd op basis van de werkelijke bouwgegevens van de woning. Deze gegevens omvatten:

De bewoonbare oppervlakte
De isolatiegraad van muren, daken en vloeren
Het type en aantal ramen en deuren
Het type en aantallen ventilatieunits
De verwachtingen rondom het verbruik (bijvoorbeeld het aantal uren dat het systeem per dag actief is)

Hoewel een warmteverliesberekening de meest nauwkeurige methode is, is het niet altijd nodig om een volledige berekening uit te voeren. Voor een ruwe schatting is het voldoende om te werken met forfaitaire waarden op basis van het bouwjaar en de oppervlakte.

De invloed van de buitentemperatuur

De buitentemperatuur heeft een grote invloed op het vermogen van een warmtepomp. Hoe lager de buitentemperatuur, hoe minder vermogen de warmtepomp kan leveren. Dit is vooral het geval bij lucht/waterwarmtepompen, die afhankelijk zijn van de buitentemperatuur als bron van energie.

Voor een warmtepomp is het belangrijk om het vermogen zo te kiezen dat hij in staat is om de gewenste binnentemperatuur te behouden, zelfs bij extreme buitentemperaturen. Een veel voorgestelde norm is dat de warmtepomp bij buitentemperaturen onder 0°C de binnentemperatuur moet kunnen houden op minimaal 20°C.

Bij het bepalen van het benodigde vermogen is het daarom belangrijk om rekening te houden met de vermogenscurve van de warmtepomp. Deze curve laat zien hoe het vermogen van de warmtepomp verandert bij verschillende buitentemperaturen. De warmteverliesberekening moet worden afgestemd op deze curve om ervoor te zorgen dat het systeem optimaal werkt in alle omstandigheden.

Bivalent werking: een alternatief bij lage buitentemperaturen

Bij lage buitentemperaturen kan de warmtepomp niet altijd voldoende warmte leveren. In dergelijke gevallen wordt vaak gebruikgemaakt van een bivalent systeem, waarbij een tweede warmtebron wordt ingeschakeld.

Er zijn twee typen bivalent werking:

Bivalent-parallelle werking: De warmtepomp en een tweede warmtegenerator (zoals een gasgestookte cv-ketel) werken gelijktijdig. Het vermogen van de warmtepomp is meestal tussen 40% en 70% van het benodigde totaalvermogen.
Bivalent-alternatieve werking: De warmtepomp wordt gebruikt tot een bepaalde buitentemperatuur, waarbij het systeem volledig overschakelt naar een andere warmtegenerator. Bijvoorbeeld bij een buitentemperatuur van 6°C wordt de cv-ketel gebruikt in plaats van de warmtepomp.

Bivalent werking is een bruikbare oplossing om de verwarmingsbehoefte te dekken bij extreme buitentemperaturen, maar het betekent ook dat er extra kosten en complexiteit optreden in het systeem.

Het gebruik van een warmtepomp met R+

Een moderne ontwikkeling in het warmtepompengebruik is het gebruik van een warmtepomp met R+ (Renewable + / Regeneration +). Dit betekent dat de warmtepomp niet alleen wordt gebruikt om warmte te leveren, maar ook om energie op te wekken en op te slaan. Deze technologie maakt het mogelijk om het systeem efficiënter te gebruiken en het energieverbruik te beperken.

Het gebruik van R+ vereist echter een aangepaste installatie en kan extra kosten met zich meebrengen. Het is daarom belangrijk om te bepalen of deze optie zinvol is voor de specifieke situatie van de woning.

Het gevaar van een te groot of te klein vermogen

Het kiezen van een te klein vermogen kan leiden tot onvoldoende verwarming van de woning, wat resulteert in ongemak en een hoger energieverbruik. Bovendien kan het leiden tot het gebruik van een tweede warmtebron, wat extra kosten met zich meebrengt.

Aan de andere kant is het kiezen van een te groot vermogen ook een slechte keuze. Een warmtepomp met een veel te groot vermogen kan zijn warmte niet kwijt, wat leidt tot vaker starts en stops. Deze "pendeling" is slecht voor de levensduur van het apparaat en kan ook het rendement verminderen.

Het ideale scenario is dat de warmtepomp het benodigde vermogen kan leveren zonder overbelasting of inefficiëntie. Dit is het resultaat van een goed uitgevoerde warmteverliesberekening en een juiste keuze van het type en het vermogen van de warmtepomp.

Conclusie

Het bepalen van het juiste vermogen van een warmtepomp is een complexe, maar essentiële taak bij de installatie van een duurzamere verwarming. Het vermogen hangt af van meerdere factoren, waaronder de isolatiegraad van de woning, de oppervlakte, het type afgiftesysteem, de buitentemperatuur en de modulatiecapaciteit van de warmtepomp. Een warmteverliesberekening is de meest betrouwbare methode om het benodigde vermogen te bepalen.

Voor woningeigenaren en installateurs is het belangrijk om deze berekening serieus te nemen en eventueel hulp in te huren van een professionele installateur of berekeningsdeskundige. Door het juiste vermogen te kiezen, kan de warmtepomp efficiënt werken, het energieverbruik beperken en een comfortabele binnentemperatuur garanderen.

Bronnen

capaciteit