Warmtepomp in bestaande bouw: Toepassing, Voordelen en Technische Aandachtspunten

Sinds 2023 is het verplicht om in nieuwbouw minstens een hybride warmtepomp te installeren, zoals aangegeven in meerdere bronnen. Deze verplichte inzet van warmtepompen is een onderdeel van het strategisch plan om Nederland langzaam en duurzaam onafhankelijk te maken van gas. Echter, voor bestaande bouw is de situatie anders: installatie is hier niet verplicht, maar wel vaak interessant om gasverbruik en energiekosten te verlagen, tevens om milieuwetenschappelijke doelstellingen te ondersteunen en om het comfort in de woning te verbeteren.

In dit artikel zullen we een diepgaande blik werpen op de toepassing van warmtepompen in bestaande woningen. We zullen de verschillende typen warmtepompen uitleggen, de technische eisen bij installatie beschrijven, en de voordelen en beperkingen van elke oplossing analyseren. Bovendien zullen we aandacht besteden aan de kosten en de voorwaarden die moeten worden voldaan voor een efficiënte en duurzame installatie.

Typen warmtepompen en geschiktheid voor bestaande bouw

Voor de keuze van de juiste warmtepomp in bestaande bouw is het belangrijk om de technische kenmerken en prestaties van de verschillende systemen te begrijpen. Aan de hand van de beschikbare data uit de bronnen, zijn er vier hoofdtype warmtepompen die in overweging kunnen worden genomen: hybride warmtepomp, lucht/water warmtepomp, lucht/lucht warmtepomp, en geothermische warmtepomp.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert de kracht van een lucht/water warmtepomp met een traditionele condensatieketel. Dit type is vooral geschikt voor bestaande woningen, waarbij het niet verplicht is om volledig af te stappen van gas, maar waarbij een aanzienlijke vermindering van het gasverbruik gewenst is.

De werking is als volgt: de warmtepomp verwarmt het huis op normale dagen, terwijl de ketel slechts ingeschakeld wordt bij extreem koude weersomstandigheden of wanneer extra snelheid in verwarming nodig is. Bovendien zorgt de ketel voor het opwekken van warm water.

De hybride warmtepomp bestaat uit een binnen- en een buitenunit. De buitenunit is geluidsproductief, vooral bij opstarten, en moet daarom zorgvuldig geplaatst worden, bij voorkeur op een locatie waar het geluid minimaal hinder veroorzaakt.

De voordelen van deze oplossing zijn: - Verminderd gasverbruik; - Lagere energiekosten; - Behoud van de bestaande verwarmingsinstallatie (meestal); - Geen volledig gasloos systeem, wat in bestaande woningen vaak technisch of financieel niet haalbaar is.

De nadelen zijn: - De warmtepomp is duurder dan een enkelvoudig elektrisch systeem; - De installatie van een hybride warmtepomp vereist ruimte voor zowel de warmtepomp als de ketel; - De hybride oplossing vereist regeltechniek die beide systemen goed kan afstemmen.

Lucht/water warmtepomp

Een lucht/water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om verwarmingswater op te wekken. Dit type is een populaire keuze in bestaande bouw vanwege de eenvoud van installatie en de relatief lage kosten. Het kost gemiddeld tussen €10.000 en €15.000, wat lager is dan bijvoorbeeld een geothermische warmtepomp.

De lucht/water warmtepomp bestaat uit een buitenunit (die lucht opzuigt en warmte onttrekt) en een binnenunit (die de warmte overbrengt naar het verwarmingswater). Dit systeem kan ook gebruikt worden voor het opwekken van warm water via een buffervat, wat in bestaande woningen vaak noodzakelijk is.

Voordelen van deze oplossing zijn: - Goedkoper dan geothermische systemen; - Eenvoudiger installatie; - Gebruikbaar voor zowel verwarming als warm water; - Mogelijkheid tot koeling in de zomermaanden.

Beperkingen zijn: - De prestaties kunnen dalen bij zeer lage temperaturen, afhankelijk van het merk en model; - De warmtepomp kan minder efficiënt werken in woningen met slechte isolatie; - De installatie vereist ruimte voor een buffervat, wat in bestaande woningen soms een nadeel is.

Lucht/lucht warmtepomp

Een lucht/lucht warmtepomp is een systeem dat warmte uit de buitenlucht gebruikt om binnenshuis de lucht op te warmen. De warmte wordt via wand- of plafondunits verspreid in de ruimtes. Dit type is bijzonder geschikt voor bestaande woningen met een airco-systeem, omdat moderne airco’s in feite lucht/lucht warmtepompen zijn.

Voordelen: - Goedkoopste optie (€4.000 tot €8.000); - Simpele installatie; - Dubbele functie: verwarmen en koelen; - Geen behoefte aan een centraal verwarmingsnetwerk of buffervat.

Beperkingen: - Niet geschikt voor woningen zonder ruimtelijke verspreiding van warme lucht (bijvoorbeeld met vloerverwarming); - Bij zeer koud weer kan extra elektrisch bijverwarmen nodig zijn; - De warme lucht wordt op de lucht verspreid, wat minder comfortabel kan zijn dan waterverwarming.

Geothermische warmtepomp

Hoewel geothermische warmtepompen technisch gezien efficiënter zijn dan andere systemen, zijn ze in bestaande bouw zelden toepasbaar. Dit komt doordat het systeem een diepe grondboring vereist, wat in bestaande woningen vaak onpraktisch is. Bovendien is het kostbaar – de totale investering ligt tussen €23.000 en €27.000, inclusief boringen en installatie.

Voordelen: - Uiterst efficiënt, aangezien het op de constante grondtemperatuur werkt; - Goed voor zowel verwarming als passieve koeling in de zomer; - Zeer stil in werking.

Beperkingen: - Hoog investeringsbedrag; - Verplichte vergunningen voor boring; - Technisch complexe installatie, die vaak pas tijdens de bouw van een woning kan worden ingevoerd.

Technische voorwaarden voor warmtepompinstallatie in bestaande bouw

Om een warmtepomp succesvol te installeren in bestaande bouw, zijn er enkele technische voorwaarden die moeten worden nageleefd. Deze zijn afgeleid uit de beschikbare informatie en moeten worden opgevat als essentieel voor een efficiënte werking van het systeem.

1. Isolatie

Een van de belangrijkste voorwaarden is dat de woning goed geïsoleerd moet zijn. De energie-efficiëntie van een warmtepomp is namelijk sterk afhankelijk van het vermogen van de woning om warmte vast te houden. Bij slechte isolatie moet de warmtepomp vaker werken, wat de opbrengst en het energieverbruik negatief beïnvloedt. Het ideale isolatieniveau ligt onder de K40-norm.

2. Lage temperatuurverwarming

Warmtepompen werken het beste bij lage verwarmingstemperaturen. Dit betekent dat de verwarmingsinstallatie in bestaande woningen aangepast moet worden. Bijvoorbeeld: - Gebruik van grote radiatoren die goed werken op lagere temperaturen; - Vloerverwarming is een uitstekende keuze, omdat deze warmte over een groter oppervlak verspreidt en zo efficiënter werkt op lagere temperaturen.

3. Locatie en ruimte voor installatie

Een warmtepomp is vaak groter dan een traditionele cv-ketel. Vooral bij elektrische en hybride systemen is het belangrijk dat er voldoende ruimte is voor zowel de binnen- als buitenunit. De buitenunit moet bovendien zorgvuldig geplaatst worden, zowel vanwege het geluid als vanwege de ventilatie- en installatie-eisen.

Kosten en financiële overwegingen

De keuze voor een warmtepomp in bestaande bouw hangt ook sterk af van de kosten. De investering kan variëren afhankelijk van het type warmtepomp, de grootte van de woning, en de noodzaak van aanpassingen aan de bestaande installatie.

1. Investering per type

• Hybride warmtepomp: €10.000 – €15.000
• Lucht/water warmtepomp: €10.000 – €15.000
• Lucht/lucht warmtepomp: €4.000 – €8.000
• Geothermische warmtepomp: €23.000 – €27.000

Let op: De prijs van de warmtepomp zelf is meestal slechts een deel van de totale investering. Bijkomende kosten kunnen zijn: - Aanpassing van de verwarmingsinstallatie; - Aankoop of installatie van een buffervat; - Aanpassing van de elektriciteitsaansluiting; - Installatiekosten voor boringen (bij geothermische systemen).

2. Terugverdientijd en energiebesparing

De terugverdientijd van een warmtepomp varieert afhankelijk van het type en de toepassing. In bestaande woningen is de terugverdientijd vaak langer dan in nieuwbouw, vanwege de noodzaak van aanpassingen aan de bestaande infrastructuur. Gemiddeld kan men rekenen op een terugverdientijd van 10 tot 15 jaar, afhankelijk van het gasverbruik voorheen en de prijsontwikkeling van elektriciteit.

Conclusie

De installatie van een warmtepomp in bestaande bouw is een interessante optie om het gasverbruik te verlagen, de energiekosten te besparen en het comfort in de woning te verbeteren. Afhankelijk van de situatie van de woning en de wensen van de woningeigenaar, zijn er verschillende systemen beschikbaar – van de hybride oplossing tot volledig elektrische warmtepompen. Bij de keuze van een systeem is het belangrijk om rekening te houden met factoren zoals isolatie, verwarmingsinstallatie, locatie, en de budgettaire mogelijkheden.

De keuze van een warmtepomp is een langdurige investering die niet genomen moet worden op lichte voet. Het is echter een stap in de richting van duurzame en energiezuinige woningbouw, die zowel milieuwetenschappelijk als economisch zinvol kan zijn.

Bronnen

1. Warmtepomp-gids.nl
2. Verbaaninstallatie.nl
3. Bobex.nl
4. ANWB.nl