Warmtepompen in de herfst: Flexibiliteit, energiebesparing en duurzaamheid

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De herfst is een cruciale tijd om te reflecteren op energieverbruik, warmtebeheer en de rol van duurzame technologieën in de woningbouw. Eén van de meest veelbelovende oplossingen in dit opzicht is de warmtepomp. De herfst, met haar variabele temperaturen en toenemende vraag naar verwarming, biedt een ideale context om te bekijken hoe warmtepompen flexibiliteit, energie-efficiëntie en duurzaamheid kunnen versterken in de praktijk.

Deze artikelen zijn gebaseerd op praktijktests, zoals het Couperusproject in Den Haag, die laten zien dat warmtepompen vooral in de herfst en lente hun flexibiliteit kunnen uitoefenen. Bovendien tonen recente ontwikkelingen aan dat warmtepompen niet alleen de verwarming van een woning kunnen zorgen, maar ook het elektriciteitsnetwerk kunnen ondersteunen bij het opslaan en beheren van duurzame energie. In dit artikel wordt een grondige weergave gegeven van de rol van warmtepompen in de herfst, op basis van feiten uit betrouwbare bronnen.

De rol van warmtepompen in de herfst

Flexibiliteit in seizoensgebonden warmtebeheer

Een van de belangrijkste voordelen van warmtepompen is hun vermogen om flexibel te reageren op variaties in energieaanbod en vraag. In de herfst, waarin de vraag naar verwarming stijgt, maar het klimaat nog niet extreem koud is, is deze flexibiliteit het grootst.

Volgens een praktijktest in het Couperusproject in Den Haag, waarbij ruim 250 woningen zijn uitgerust met individuele warmtepompen, is 21% van het vermogen van de warmtepompen flexibel. Dit betekent dat het elektriciteitsverbruik van de warmtepompen kan worden aangepast, afhankelijk van de beschikbaarheid van duurzame energie. Deze flexibiliteit is vooral zichtbaar in de herfst en lente, wanneer de temperatuur van het gebouw nog relatief makkelijk kan worden aangepast zonder comfortproblemen.

Arnoud Rijneveld van Stedin benadrukt dat bewoners van goed geïsoleerde woningen met een bandbreedte van ±0,2°C boven of onder de ingestelde temperatuur kunnen functioneren. Dit is een aanvaardbare schommeling voor de meeste bewoners en biedt een ideale situatie voor het verplaatsen van energieverbruik naar tijden met overcapaciteit aan duurzame energie, zoals wind of zon.

Technische werking en seizoensgebonden efficiëntie

Een warmtepomp werkt door warmte uit de omgeving (zoals lucht, grond of water) te halen en deze te gebruiken om een woning te verwarmen. In de herfst, waarin de omgevingstemperatuur nog relatief hoog is, is de efficiëntie van deze warmtewisseling het grootst. Dit wordt uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance), een maat voor het energie-efficiëntie-niveau van de warmtepomp. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

In de herfst is de COP van een warmtepomp meestal hoger dan in de winter, waarin de temperatuur van de omgeving zo laag is dat de warmtepomp harder moet werken om het gewenste warmtegevoel te creëren. Dit maakt de herfst een gunstige tijd om de warmtepomp maximaal te benutten, zowel in termen van energie-efficiëntie als van comfort.

Combi-warmtepompen en het hele jaar flexibiliteit

Niet alle warmtepompen zijn gelijk. In het Couperusproject zijn combi-warmtepompen gebruikt, wat betekent dat ze zowel verwarming als warm tapwater leveren. Deze systemen bevatten meestal ook een elektrische warmwaterboiler, die het hele jaar werkt. Dit biedt een aanhoudende flexibiliteit in energiebeheer, zelfs in de zomer en winter, wanneer de verwarming minder actief is.

Thieu Avontuur van Itho Daalerop benadrukt dat deze flexibiliteit niet alleen nuttig is voor het elektriciteitsnetwerk, maar ook voor de bewoners. “In de herfst en de lente is de flexibiliteit van de warmtepomp het grootst, maar in de zomer en winter is er ook nog wel flexibiliteit in het systeem aanwezig”, aldus Avontuur. Dit benadrukt dat warmtepompen een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het smart-gridverhaal, waarin elektriciteitsverbruik wordt afgestemd op het aanbod van duurzame energie.

Voordelen van warmtepompen in de herfst

Energiebesparing en comfort

De herfst is een tijdstip waarin de vraag naar verwarming stijgt, maar de temperatuur van de omgeving nog redelijk hoge waarden heeft. Dit maakt het een ideale periode voor het gebruik van warmtepompen, die in deze omstandigheden zeer efficiënt werken.

Een warmtepomp biedt bovendien een constante warmtegraad in de woning, iets dat lastiger is met traditionele cv-systemen. Dit betekent dat bewoners in de herfst comfortabeler wonen, zonder het risico van koude luchtstroom of plotselinge temperatuurschommelingen. Bovendien kan het systeem worden afgesteld op individuele voorkeuren, waardoor het gevoel van comfort wordt versterkt.

Koeling in de herfst

Hoewel het vooral koud wordt in de winter, zijn er in de herfst ook warme dagen waarop koeling gewenst kan zijn. Hierin kan de warmtepomp dubbel dienen: niet alleen verwarmt het, maar het kan ook omgekeerd werken om warmte uit de woning te onttrekken, wat functioneert als airconditioning. Dit is vooral handig in regio’s waar de herfst warm is, zoals in het zuiden van Nederland.

Het omkeringseffect is eenvoudig: in plaats van warmte uit de omgeving naar de woning te pompen, trekt de warmtepomp warmte uit de woning en stuurt deze naar de omgeving. Deze functie maakt het mogelijk om comfortabel te wonen in de herfst, ongeacht de buitentemperatuur.

Waardevermeerdering van de woning

In de huidige markt, waar duurzaamheid een steeds belangrijkere rol speelt, is het aanschaffen van een warmtepomp ook een strategisch keuze om de waarde van de woning te verhogen. Een warmtepomp draagt bij aan een beter energielabel, wat niet alleen het comfort verhoogt, maar ook het marktwaarde van de woning.

Volgens een analyse op energieplein.nl leidt het installeren van een warmtepomp vaak tot een waardevermeerdering van de woning. Dit is te danken aan de groeiende vraag naar duurzame woningen en de wettelijke verplichtingen rondom energie-efficiëntie. Een woning met een warmtepomp is dus niet alleen duurzamer, maar ook aantrekkelijker voor toekomstige kopers.

Duurzaamheid en het elektriciteitsnetwerk

Ondersteuning van het smart-grid

Een warmtepomp is niet alleen een oplossing voor verwarming en koeling, maar ook een belangrijke actor in het smart-grid. In een praktijktest in Den Haag bleek dat warmtepompen 21% van hun vermogen flexibel kunnen verleggen, afhankelijk van de beschikbaarheid van duurzame energie.

In de herfst is deze flexibiliteit het grootst, aangezien de vraag naar verwarming stijgt, maar de temperatuur van de omgeving nog hoog genoeg is voor efficiënt werken van de warmtepomp. Door het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp op te splitsen en te verplaatsen naar momenten met overcapaciteit aan duurzame energie, kunnen warmtepompen het elektriciteitsnetwerk ondersteunen.

Rol van het Couperusproject

Het Couperusproject in Den Haag is een voorbeeld van hoe warmtepompen kunnen bijdragen aan een duurzame energietransitie. Het complex is all-electric en gebruikt aardwarmte uit wko-putten om warmtepompen aan te drijven. Deze aanpak zorgt voor een volledige ontkoppeling van het gasnet en biedt een duurzame oplossing voor zowel verwarming als warm tapwater.

Het project was onderdeel van het Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) en betrok meerdere partijen, waaronder Stedin, IBM, Itho Daalderop en TNO. Het resultaat was een flexibel energiebeheer, waarbij de warmtepompen functioneerden als energieopslag en regelaar van het elektriciteitsverbruik.

Toekomstperspectieven

Hoewel het Couperusproject inmiddels is beëindigd, is het een inspiratiebron geweest voor verdere ontwikkelingen in het smart-grid. Itho Daalderop benadrukt dat flexibele inzet van warmtepompen een marktkans is en dat er momenteel al meerdere smart-gridinitiatieven zijn in ontwikkeling. Deze initiatieven richten zich op een mix van warmtepompen en elektrische boilers, om zowel comfort als duurzaamheid te garanderen.

Technische aspecten van warmtepompen

Typen warmtepompen en hun toepassing

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, die elk hun eigen voordelen en nadelen hebben. In de praktijk worden vooral lucht-water, grond-water en water-water warmtepompen gebruikt. In het Couperusproject zijn bijvoorbeeld lucht-water warmtepompen in combinatie met warmwaterboilers ingezet.

De water-water warmtepomp maakt gebruik van een open bron, zoals grondwater, en onttrekt energie uit deze bron. De nadelen zijn dat het systeem vaak door gecertificeerde bedrijven moet worden geïnstalleerd en dat niet overal bodemenergie mag worden ontrokken. De brine-water warmtepomp is vergelijkbaar, maar gebruikt een gesloten systeem met antivries, wat het toepasbaar maakt op een bredere schaal.

Subsidies en technische eisen

Het gebruik van warmtepompen kan worden gesteund door subsidies, zoals de warmtepompsubsidie die beschikbaar is voor woningen met een warmtepompinstallatie. De technische eisen voor deze subsidie zijn duidelijk gesteld: het verwarmingstoestel moet een nominaal vermogen van ten hoogste 70 kW hebben, uitgerust zijn met een etiket en technische documentatie, en het mag geen lucht-luchtwarmtepomp zijn.

Deze subsidies zijn bedoeld om de toegankelijkheid van warmtepompen te vergroten en de energie-transitie te versnellen. Ze zijn vooral gericht op woningen die niet op gas zijn aangesloten en die dus volledig elektrisch zijn uitgerust.

Praktische tips voor het gebruik van warmtepompen in de herfst

Energiebesparing in de woning

Niet alleen het gebruik van een warmtepomp leidt tot energiebesparing, maar ook het gedrag van de bewoner speelt een rol. In de herfst zijn er meerdere manieren om energie te besparen, zoals het isoleren van de woning, het verminderen van het gebruik van elektriciteitsgebruik en het efficiënt beheer van warm water.

Volgens magazine.goes.nl zijn er meerdere snelle en eenvoudige tips voor energiebesparing in de herfst:

Isolatie verbeteren: tochtstrips en isoleerfolie achter radiatoren voorkomen energieverlies.
Kort douchen: minder warm water betekent minder energie.
Thermostaat lager zetten: 19 graden overdag en 15 graden ‘s nachts is comfortabel en efficiënt.
Verwarmen waar nodig: verwarming uit zetten in lege kamers en deuren sluiten.
Efficiënt koken: gebruik volle pannen en deksel.
Was- en vaatmachines efficiënt gebruiken: alleen draaien als ze vol zijn.
LED-verlichting: vermindert elektriciteitsverbruik.
Geen standby: gebruik de aan/uit knop.

Deze tips zijn niet alleen bruikbaar in combinatie met warmtepompen, maar ook voor traditionele verwarmingsystemen. Ze dragen bij aan het verlagen van energiekosten en het verhogen van comfort in de woning.

Combinatie met zonnepanelen

Een warmtepomp werkt het efficiëntst als het wordt aangedreven door duurzame energie, zoals zonlicht. In combinatie met zonnepanelen kan een warmtepomp niet alleen verwarming en warm water leveren, maar ook bijdragen aan het verlagen van het elektriciteitsverbruik van de woning.

De combinatie van zonnepanelen en warmtepomp is een topcombinatie, zoals benadrukt op energieplein.nl. Zonnepanelen genereren elektriciteit gedurende de dag, wat direct kan worden gebruikt voor de warmtepomp of opgeslagen in een accu. Dit zorgt voor een zelfvoorzienend energiebeheer en vermindert het afhankelijkheid van het elektriciteitsnetwerk.

Conclusie

De herfst is een cruciale tijd om te reflecteren op duurzaamheid, energie-efficiëntie en het gebruik van warmtepompen. In dit klimaat, waarin de vraag naar verwarming stijgt, maar de omgevingstemperatuur nog redelijk hoog is, zijn warmtepompen een ideale oplossing. Ze leveren niet alleen comfortabele verwarming en koeling, maar dragen ook bij aan het smart-grid en de energietransitie.

In de praktijk blijkt dat warmtepompen vooral in de herfst en lente hun flexibiliteit kunnen uitoefenen. Deze flexibiliteit maakt het mogelijk om energieverbruik aan te passen aan het aanbod van duurzame energie, wat leidt tot lagere kosten en een groter milieuvoordeel. Bovendien leiden warmtepompen tot een waardevermeerdering van de woning, wat een extra argument is voor hun aanschaf.

De toekomst van warmtepompen ligt in de combinatie met andere duurzame technologieën, zoals zonnepanelen en elektrische boilers. Deze samenwerking maakt het mogelijk om een volledig duurzame woning te creëren, die niet alleen comfortabel is, maar ook een positieve impact heeft op het elektriciteitsnetwerk en het milieu.

Bronnen

herfst