Huis koelen met een warmtepomp: werking, voordelen en voorwaarden

De zomer brengt vaak hoge temperaturen met zich mee, waardoor het comfort binnen het huis afneemt. Voor vele huiseigenaars is het een logische keuze om hun warmtepomp niet alleen te gebruiken voor verwarming, maar ook voor koeling. Het is immers mogelijk om het binnenklimaat het hele jaar door op een comfortabele temperatuur te houden, zonder dat dit nodig is om een aparte airco te installeren. In dit artikel bespreken we hoe het werkt, welke voorwaarden er zijn, welke voordelen het heeft, en wat er gelet op moet worden bij de keuze van het juiste type warmtepomp.

Hoe werkt koelen met een warmtepomp?

Een warmtepomp is normaal gesproken een systeem dat warmte uit de omgeving haalt (lucht, water of grond) en deze omzet in warm water dat gebruikt wordt voor verwarming van het huis of het maken van warm sanitair water. Maar, zoals meerdere bronnen aangeven, kan een warmtepomp ook worden omgekeerd gebruikt om te koelen.

De werking van een warmtepomp in koelmodus is gebaseerd op het omkeren van de stroom van het koelmiddel. In plaats van warmte uit de buitenlucht of bodem te halen en deze naar het huis te brengen, onttrekt de warmtepomp warmte uit het huis en voert deze af naar de buitenlucht of bodem. Dit gebeurt via een gesloten circuit van een koelvloeistof die eerst verdampt en daarna condenseert. Door het proces van verdamping en condensatie wordt warmte aan het huis onttrokken en afgevoerd.

De koelmodus werkt op vergelijkbare manier als een airconditioning. Het verschil zit vooral in de manier waarop de warmte wordt afgestaan. Een airco voert de warmte direct af via luchtstromen, terwijl een warmtepomp vaak het water in een afgiftesysteem (zoals vloerverwarming) gebruikt om de koeling gelijkmatig over het huis te verdelen.

De componenten van een warmtepomp

Een warmtepomp bestaat uit enkele kerncomponenten die essentieel zijn voor zowel verwarming als koeling:

• Verdamper: Hier wordt warmte uit de omgeving opgenomen in de koelvloeistof.
• Compressor: Verhoogt de druk en temperatuur van het gas.
• Condensor: Hier wordt de warmte afgestaan aan het afgiftesysteem of omgeving.
• Expansieventiel: Verlaagt de druk van het koelmiddel, waardoor het koelt.

In koelmodus worden deze componenten gebruikt in de omgekeerde richting, zodat warmte uit het huis wordt onttrokken en afgevoerd.

Welke warmtepompen kunnen koelen?

Niet alle warmtepompen zijn geschikt om te koelen. De mogelijkheid om te koelen hangt af van het type warmtepomp en het afgiftesysteem in het huis.

1. Lucht/lucht warmtepomp (airco)

Bij deze warmtepomp wordt lucht als bron gebruikt voor zowel verwarming als koeling. In koelmodus onttrekt de warmtepomp warmte uit de binnenlucht en blust deze koel lucht in de woning. Dit is vergelijkbaar met een klassieke airco en is geschikt voor snelle koeling van één of meerdere ruimtes. Het nadeel is dat het koelvermogen kan worden beïnvloed door hoge buitentemperaturen.

2. Lucht/water warmtepomp

Deze warmtepomp gebruikt lucht als bron voor verwarming en koeling, maar levert het resultaat via een watergedragen afgiftesysteem, zoals vloerverwarming of ventilatorconvectoren. Het is geschikt voor gelijkmatige koeling over het gehele huis en is energiezuiniger dan een airco. Het nadeel is dat het koelen iets langzaam is en het afgiftesysteem (zoals vloerverwarming) moet zijn aangepast.

3. Water/water warmtepomp (bodemwarmtepomp)

Deze warmtepomp haalt warmte uit het grondwater via een bodembron. In koelmodus wordt de relatief koele bodemtemperatuur benut om het water in het cv-systeem te koelen. Dit wordt ook wel passief koelen genoemd, omdat de compressor in sommige gevallen niet nodig is. Het is een zeer energiezuinige oplossing en geschikt voor huizen met vloerverwarming of ventilatorconvectoren.

4. Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele verwarmingsbron (zoals een gaskacheltje of elektrische boiler). Deze kan ook worden uitgerust met een koelfunctie, afhankelijk van de configuratie.

Let op: Niet alle warmtepompen zijn standaard geschikt voor koeling. Bijvoorbeeld, de Compress Hybrid 5800i AW van Nefit Bosch kan niet koelen, tenzij dit achteraf wordt aangebracht. Het is daarom belangrijk om bij de aankoop of het installeren van een warmtepomp te checken of koelen mogelijk is.

Voorwaarden voor het koelen met een warmtepomp

Om te kunnen profiteren van de koelfunctie van een warmtepomp, moeten er een aantal voorwaarden zijn vervuld. Deze zijn cruciaal voor het functioneren en de efficiëntie van het systeem.

1. Afgiftesysteem

Het afgiftesysteem speelt een belangrijke rol bij het koelen. Traditionele radiatoren zijn niet geschikt voor koeling, omdat ze onvoldoende afgiftevermogen hebben. Voor het koelen met een warmtepomp is het noodzakelijk om een systeem te gebruiken met een groter afgiftesuperficie, zoals:

• Vloerverwarming: Zeer geschikt voor gelijkmatige koeling over het gehele huis.
• Ventilatorconvectoren: Deze kunnen koelwater afgifte geven en zijn geschikt voor koeling.
• Wandverwarming: Ook geschikt voor koeling, maar minder gebruikelijk dan vloerverwarming.

Als het huidige afgiftesysteem niet geschikt is voor koeling, moet dit aangepast worden. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat radiatoren worden vervangen door convectoren of vloerverwarming.

2. Isolatie

Goede isolatie is essentieel voor een efficiënt verwarmings- en koelsysteem. Bij een warmtepomp is het belangrijk dat het huis goed is geïsoleerd, zowel tegen warmteverlies in de winter als tegen warmtebinnendringen in de zomer. Een goed geïsoleerd huis vermindert de belasting op de warmtepomp, zowel bij verwarming als bij koeling.

3. Buiteromstandigheden

De efficiëntie van koelen met een warmtepomp kan worden beïnvloed door buitentemperaturen. Bij hoge temperaturen kan het koelvermogen verminderen, vooral bij lucht/water warmtepompen. Water/water warmtepompen zijn minder afhankelijk van buitentemperaturen, omdat ze gebruik maken van de stabiele bodemtemperatuur.

4. Stroomverbruik

Koelen met een warmtepomp is energiezuiniger dan een airco, maar het verbruikt wel energie. Het totale verbruik hangt af van het type warmtepomp, het afgiftesysteem en het isolatiepeil van het huis. Het is belangrijk om dit in overweging te nemen bij de keuze van het systeem.

Voordelen van koelen met een warmtepomp

Er zijn meerdere voordelen aan het gebruik van een warmtepomp om je huis te koelen. Deze omvatten zowel praktische voordelen (zoals comfort en efficiëntie) als financiële en milieubelangen.

1. Energiezuinig

Een warmtepomp gebruikt energie om warmte te verplaatsen, in plaats van om warmte aan te maken of weg te nemen. Dit maakt het een efficiënt systeem, vooral bij passief koelen. Bij een water/water warmtepomp is het mogelijk om te koelen zonder dat de compressor actief draait, wat leidt tot een lage energieconsumptie.

2. Gelijkmatige temperatuur

In tegenstelling tot een airco, die lucht direct blust en tocht kan veroorzaken, levert een warmtepomp een gelijkmatigere temperatuur in het gehele huis. Dit is vooral het geval bij een watergedragen afgiftesysteem, zoals vloerverwarming. De koeling is dan zacht en gericht op het wisselen van warmte over het gehele oppervlak van het huis.

3. Stil functioneren

Een warmtepomp werkt stil in vergelijking met een airco. De geluidsniveaus zijn lager, vooral bij passief koelen. Dit maakt het systeem geschikt voor huizen waarbij stilte belangrijk is, zoals woonkamers of slaapkamers.

4. Geen tocht of koude luchtstromen

Een warmtepomp koelt het huis niet via directe luchtverplaatsing, zoals een airco. Er ontstaan dus geen tocht of koude luchtstromen. De koeling is subtieler en minder invasief, wat bijdraagt aan een hoger comfortniveau.

5. Eén systeem voor verwarming en koeling

Een warmtepomp is een multifunctioneel systeem dat zowel verwarmt als koelt. Dit bespaart de kosten van een aparte airco en voorkomt dubbele installaties. Het is dus een efficiënt investering voor het totale klimaatbeheer van het huis.

6. Duurzame oplossing

Een warmtepomp maakt gebruik van duurzame energiebronnen (zoals grond, lucht of water) en verbruikt relatief weinig elektriciteit. Dit maakt het een duurzame oplossing voor zowel verwarming als koeling. Het is dus een geschikte keuze voor huiseigenaars die hun huis willen verduurzamen.

Nadelen van koelen met een warmtepomp

Hoewel koelen met een warmtepomp veel voordelen heeft, zijn er ook enkele beperkingen waar rekening mee moet worden gehouden.

1. Langzamere koeling

In vergelijking met een airco is het koelen met een warmtepomp iets langzamer. Dit komt doordat het systeem niet direct lucht blust, maar via een afgiftesysteem (zoals vloerverwarming) werkt. Voor huiseigenaars die op zoek zijn naar directe en snelle koeling kan dit een nadeel zijn.

2. Minder geschikt voor gerichte koeling

Een warmtepomp koelt het gehele huis gelijkmatig, maar is minder geschikt voor gerichte koeling van één ruimte. Dit maakt het minder geschikt voor situaties waarbij alleen een specifieke kamer of zone moet worden gekoeld.

3. Afhankelijk van het afgiftesysteem

Het afgiftesysteem moet geschikt zijn voor koeling. Traditionele radiatoren zijn niet geschikt, waardoor het noodzakelijk is om dit te vervangen voor vloerverwarming of convectoren. Dit kan extra kosten met zich meebrengen.

4. Beperkt koelvermogen bij hoge buitentemperaturen

Bij zeer hoge buitentemperaturen kan het koelvermogen van een warmtepomp verminderen, vooral bij lucht/water warmtepompen. Dit komt doordat de buitentemperatuur hoger is dan de gewenste binnentemperatuur, waardoor de warmtepomp minder efficiënt kan werken.

5. Investering

De installatie van een warmtepomp met koelfunctie vereist een investering. De kosten zijn afhankelijk van het type warmtepomp en het afgiftesysteem. Voor huiseigenaars met een beperkt budget kan dit een belemmering zijn.

Actief versus passief koelen

Er zijn twee manieren om met een warmtepomp te koelen: actief en passief. Het verschil ligt in de manier waarop het systeem werkt en hoeveel energie het verbruikt.

Actief koelen

Bij actief koelen draait de compressor van de warmtepomp en wordt het koelmiddel actief door het systeem getransporteerd. Dit gebeurt bij alle drie types warmtepompen (lucht/lucht, lucht/water, water/water). Het nadeel is dat het energieverbruik iets hoger is, maar het voordeel is dat het systeem ook werkt bij hogere buitentemperaturen.

Passief koelen

Passief koelen is alleen mogelijk met water/water warmtepompen (bodemwarmtepompen). Hierbij draait de compressor niet, waardoor het systeem energiezuiniger en stil is. De relatief koele bodemtemperatuur wordt gebruikt om de warmte uit het huis te onttrekken. Het is een passieve vorm van koeling, die minder energie verbruikt en een comfortabele temperatuur in het huis creëert.

Samenvatting van de koelmodi

Conclusie

Koelen met een warmtepomp is een realistische en duurzame oplossing voor huiseigenaars die het binnenklimaat het hele jaar door willen reguleren. Het systeem kan zowel verwarmen als koelen, waardoor het een efficiënte en multifunctionele investering is. Het is echter belangrijk om te weten dat niet alle warmtepompen geschikt zijn voor koelen en dat het afgiftesysteem van het huis een rol speelt in de efficiëntie van de koeling.

Voor huiseigenaars die overwegen om hun huis te koelen met een warmtepomp, is het verstandig om een expertadvies in te winnen. Dit kan helpen bij het kiezen van het juiste type warmtepomp en het aanpassen van het afgiftesysteem. Binnen de context van verduurzaming en energiebesparing is het dus een logische keuze om te investeren in een warmtepomp die zowel verwarmt als koelt.

Bronnen

1. Huis koelen? Warmtepomp verwarmt niet alleen, maar koelt ook
2. Kun je met elke warmtepomp verwarmen én koelen?
3. Koelen met een warmtepomp
4. Koelen met een warmtepomp: alles wat je moet weten
5. Een warmtepomp kan ook koelen
6. Slim koelen met een warmtepomp
7. Koelen met een warmtepomp