Ijsvorming op warmtepompen: oorzaak, gevolgen en oplossingen

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

In de winterperiode is het niet ongebruikelijk dat warmtepompen, net zoals airconditioners, in de koude lucht ijsvorming op de buitenunit ervaren. Dit fenomeen kan verwarrend zijn voor gebruikers, vooral omdat warmtepompen ontworpen zijn om warmte uit de buitenlucht te onttrekken. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaak van ijsvorming, de invloed op het prestatieniveau van de warmtepomp, en de werking van de automatische ontdooicyclus. Ook worden praktische ervaringen van gebruikers besproken, evenals aanbevelingen voor het optimaliseren van het systeem in koude weersomstandigheden.

Wat is ijsvorming en waarom treedt deze op?

Ijsvorming op warmtepompen komt voornamelijk voor in koude omstandigheden, waarbij de buitentemperatuur onder nul zit en de lucht vochtig is. De warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht via de warmtewisselaar (ook wel verdamper genoemd) aan de buitenunit. Wanneer de temperatuur van deze warmtewisselaar onder het vriespunt komt, condenseert vocht in de lucht en vriest het daarna. Dit leidt tot het vormen van ijslagen op de warmtewisselaar, die de werking van de warmtepomp beïnvloeden.

Oorzaak van deze ijsvorming is het feit dat de verdamper zich tijdens de verwarmingscyclus van de warmtepomp afkoelt tot temperaturen onder nul. Bij vochtige lucht condenseert waterdamp en vriest het op de koele oppervlakken. Dit verschijnsel is vergelijkbaar met het vriezen van dauw op planten of wegen in de vroege ochtend.

Invloed van ijsvorming op de werking van de warmtepomp

Wanneer ijs zich op de warmtewisselaar van de warmtepomp begint te vormen, vermindert dit de efficiëntie van het systeem. Het ijs bedekt de oppervlakte van de warmtewisselaar en belemmert daardoor het contact met de buitenlucht. Hierdoor kan de warmtepomp minder warmte onttrekken aan de lucht, wat leidt tot een verlaagde coëfficiënt of performance (COP) en een hoger stroomverbruik.

Een gebruiker rapporteerde dat tijdens een koude periode (tot wel 8 graden onder nul) het stroomverbruik van hun warmtepomp aanzienlijk stijgt. In hun ervaring verbruikt de warmtepomp circa 1700 kWh per uur wanneer het systeem langer draait om ruimtes op temperatuur te houden. Dit benadrukt hoe belangrijk het is om ijsvorming tijdig te beheersen om het rendement van het systeem te behouden.

Volgens Triple Solar, die PVT-panelen produceert, kan de thermische prestatie van het systeem maximaal 10% dalen bij ijsvorming, maar blijft het systeem toch in staat om de woning en tapwater voldoende te verwarmen. Dit is een belangrijke informatie voor eigenaren, omdat het duidelijk maakt dat ijsvorming, hoewel hinderlijk, geen directe bedreiging vormt voor de veiligheid of het comfort in de woning.

De automatische ontdooicyclus

Om te voorkomen dat ijs de werking van de warmtepomp volledig verstoort, zijn moderne warmtepompen uitgerust met een automatische ontdooicyclus. Deze cyclus wordt geactiveerd wanneer de buitentemperatuur laag genoeg is en de sensoren detecteren dat er zich ijs begint te vormen op de warmtewisselaar.

Tijdens de ontdooicyclus schakelt het systeem tijdelijk over naar koelmodus. Dit leidt tot een opwarming van de buitenunit, waardoor het ijs smelt. Nadat het ijs is verdwenen, keert de warmtepomp weer terug naar de normale verwarmingsmodus. Het ontdooiproces wordt automatisch beheerd door sensoren die continu de buitentemperatuur en de conditie van de buitenunit monitoren.

Een gebruiker op Facebook, René Oosterom, beschrijft hoe zijn PVT-panelen zelfs bij temperaturen van -6 tot -7 graden nog steeds warmte kunnen onttrekken. Zijn ervaring bevestigt dat het systeem ook in uiterste koudweersomstandigheden in staat is om comfortabele temperaturen in de woning te garanderen. De automatische ontdooicyclus speelt hierbij een sleutelrol.

Praktische ervaringen en oplossingen

Een gebruiker rapporteerde dat ze tijdens een koude periode in december met het probleem van ijsvorming te maken hadden. De warmtepomp had moeite om het warmwatervat op temperatuur te houden, omdat de ijsvorming het vermogen van het systeem sterk verlaagde. Het probleem werd opgelost door een aanpassing in de software die de instellingsperiode voor “defrost” verbeterde. Deze aanpassing zorgde ervoor dat de ontdooicyclus sneller en effectiever werkte.

Een andere les die uit deze ervaring is geleerd, is dat het vermogen van de CV-pomp tussen warmtepomp en warmwatervat op maximaal moet worden ingesteld. Dit levert meer warmte op, maar kost wel iets meer stroom. Ook is het in koude periodes aan te raden om de binnentemperaturen zo constant mogelijk te houden, bijvoorbeeld door in de nacht de warmtepomp te gebruiken. Dit voorkomt dat ruimtes te verkoelen raken, waardoor het langere tijd duurt voordat ze opnieuw op temperatuur komen.

Ijsvorming in nieuwbouwwoningen

Nieuwbouwwoningen zijn meestal goed geïsoleerd, wat betekent dat zelfs in koude periodes de binnentemperatuur relatief stabiel blijft. Eén gebruiker meldde dat in hun geval de binnentemperatuur nauwelijks daalde, zelfs wanneer de warmtepomp tijdelijk niet werkte. Dit benadrukt het belang van een goed geïsoleerde woning om het comfort in de winter te waarborgen.

Volgens Triple Solar is de kans op ijsvorming het grootst rond het vriespunt, vooral bij vochtige lucht en weinig wind. Gedurende enkele uren per jaar zijn de omstandigheden zo extreem dat het elektrisch element van de warmtepomp moet ingeschakeld worden om de warmtevraag te dekken. Op jaarbasis gebeurt dit gemiddeld slechts 43 uur per nacht, volgens NEN5060. Dit betekent dat ijsvorming een tijdelijk fenomeen is dat beheerst kan worden met het juiste systeem.

De rol van het elektrische element

Hoewel moderne warmtepompen in de meeste gevallen voldoende warmte kunnen leveren, is het elektrische element van het systeem een belangrijke reserve. In extreem koude omstandigheden, wanneer de buitentemperatuur onder -10 graden zit, kan het elektrische element ingeschakeld worden om de warmtevraag te dekken. Dit zorgt ervoor dat de woning op een comfortabele temperatuur blijft, ook wanneer de warmtepomp niet in staat is om de volledige warmtebehoefte te leveren.

Het gebruik van het elektrische element is echter kostbaarder, omdat het stroomverbruik aanzienlijk stijgt. Het is daarom belangrijk om het systeem zo goed mogelijk te optimaliseren, bijvoorbeeld door het vermogen van de CV-pomp te verhogen of door het systeem softwarematig aan te passen voor snellere ontdooicycli.

Samenvatting van de effecten van ijsvorming

De volgende tabel geeft een overzicht van de effecten van ijsvorming op de werking van warmtepompen:

Onderwerp	Effect
Ijsvorming	Onderbreekt warmteonttrekking, verlaagt COP
Stroomverbruik	Neemt toe wanneer warmtepomp langer moet draaien
Comfort in woning	Kan licht dalen, maar blijft meestal aanvaardbaar
Onthijsmechanisme	Verhoogt efficiëntie, vermindert risico op schade
Automatische ontdooicyclus	Noodzakelijk voor continu functioneren
Elektrisch element	Kan ingeschakeld worden bij extreme kou
Gebruik in nieuwbouw	Minder invloed door goede isolatie

Aanbevelingen voor gebruikers

Op basis van de beschikbare informatie zijn de volgende aanbevelingen voor gebruikers van warmtepompen:

Controleer regelmatig de softwareinstellingen van de warmtepomp om ervoor te zorgen dat de ontdooicyclus efficiënt werkt. Een aanpassing in de software kan het probleem van ijsvorming oplossen.
Stel het vermogen van de CV-pomp op maximaal om meer warmte te leveren, zelfs als het stroomverbruik iets stijgt.
Houd de binnentemperaturen zo constant mogelijk in koude periodes, bijvoorbeeld door de warmtepomp in de nacht te gebruiken.
Kies voor een warmtepomp met een automatische ontdooicyclus en sensoren die de buitentemperatuur en conditie van de buitenunit monitoren.
Zorg voor goede isolatie van de woning, zodat de binnentemperatuur stabiel blijft, zelfs wanneer de warmtepomp tijdelijk uitstaat.
Vermijd het gebruik van hoge temperatuurverwarming in koude periodes, omdat het langer duurt om ruimtes opnieuw op temperatuur te brengen.
Wees op de hoogte van de mogelijkheid van het elektrische element in extreem koude omstandigheden en gebruik deze als reserve wanneer nodig.

Conclusie

Ijsvorming op warmtepompen is een tijdelijk fenomeen dat vooral voorkomt in koude en vochtige omstandigheden. Het heeft een invloed op de efficiëntie van het systeem, maar is niet schadelijk en kan met een automatische ontdooicyclus effectief beheerst worden. De ervaringen van gebruikers tonen aan dat het gebruik van een warmtepomp in combinatie met een goed geïsoleerde woning leidt tot comfortabele temperaturen in de winter, zelfs in extreme kou. Door het systeem softwarematig aan te passen en het vermogen van de CV-pomp te optimaliseren, kan het rendement van de warmtepomp verder worden verhoogd.