Wonen zonder aardgas: warmtepomp als duurzame en slimme oplossing

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Het overgangen van een gasgebruikende verwarmingsinstallatie naar een gasvrij alternatief is tegenwoordig niet alleen een verantwoordelijke keuze op het gebied van duurzaamheid, maar ook een technische en economische realiteit. In Nederland is het overgangsproces naar een gasloze toekomst al in volle gang, met ambities om tegen 2050 volledig gasvrij te wonen. Voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen zijn er concrete alternatieven beschikbaar, waarvan de warmtepomp de centrale speler is. In deze artikel geven we een overzicht van de mogelijkheden om in plaats van aardgas te verwarmen met een warmtepomp of andere alternatieve oplossingen, met aandacht voor technische werking, kostenefficiëntie, subsidies en wetgeving.

Inleiding: de overgang naar gasvrij wonen

Wonen zonder aardgas betekent dat een woning geen gebruik maakt van aardgas als bron voor verwarming, warm water of koken. In plaats daarvan worden duurzame alternatieve energiebronnen ingezet, zoals elektriciteit, zonne-energie of duurzame biomassa. De overgang naar gasloos wonen is niet alleen een maatregel om de CO2-uitstoot te verminderen, maar ook om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verlagen en energievoorziening duurzamer te maken.

In Nederland is de overheid actief met het stimuleren van gasloos wonen. Dit gebeurt door middel van wetgeving, zoals het Klimaatakkoord, subsidies en initiatieven voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen. Voor nieuwbouwprojecten is gasvrij wonen sinds 2021 standaard, terwijl bestaande huizen in de overgangsperiode tot 2026 geleidelijk moeten aansluiten op de duurzamere alternatieven.

Een van de meest voorkomende en effectieve oplossingen voor gasvrij wonen is de warmtepomp. Deze technologie is niet alleen energiezuinig, maar ook schaalbaar en breed toepasbaar, zowel voor individuele huizen als voor collectieve systemen in een wijk. In het volgende gedeelte bespreken we de verschillende soorten warmtepompen en hun technische werking.

Warmtepomp: een duurzame en efficiënte oplossing

Wat is een warmtepomp en hoe werkt deze?

Een warmtepomp is een installatie die elektriciteit gebruikt om warmte uit de omgeving te onttrekken en deze vervolgens in een woning te gebruiken voor verwarming en warm water. In tegenstelling tot een gasketel, die aardgas verbrandt om warmte te genereren, transporteert een warmtepomp bestaande warmte van een lage temperatuurbron naar een hogere temperatuurbron.

De werking van een warmtepomp kan vergeleken worden met het gebruik van een koelkast, maar in omgekeerde richting. In een koelkast wordt warmte van binnen naar buiten gebracht, terwijl in een warmtepomp warmte uit de bodem, grondwater of buitenlucht wordt opgepompt naar binnen. Deze technologie is bewezen en breed ingezet in de installatiebranche, met rendementen van 1,5 tot 5 kWh warmte per kWh elektriciteit.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, die elk hun eigen voordelen en nadelen hebben, afhankelijk van de situatie van de woning en de omgeving. De meest voorkomende soorten zijn:

Luchtwarmtepomp (air-to-air of air-to-water): Deze warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht. Het is een relatief eenvoudige installatie, goed geschikt voor bestaande huizen en nieuwbouw. De efficiëntie is afhankelijk van de buitentemperatuur en neemt af bij extreme kou.
Bodemwarmtepomp (ground-source heat pump): Deze warmtepomp haalt warmte uit de aardbodem of grondwater. De bodem heeft een stabielere temperatuur dan de buitenlucht, wat resulteert in een hogere efficiëntie, vooral in koude wintermaanden. De installatie is echter complexer en kost meer aan investering, vanwege de nodige boren of grachtentunneling.
Waterwarmtepomp (water-source heat pump): Deze warmtepomp haalt warmte uit oppervlaktewater zoals een beek of meer. Het is een efficiënte oplossing in regio’s waar dergelijke waterbronnen beschikbaar zijn, maar vereist een specifieke toestemming en toegang tot het water.

Hybride warmtepomp

Voor bestaande woningen is de hybride warmtepomp een populaire transitieoplossing. Deze warmtepomp combineert een elektrische warmtepomp met een HR-ketel of een cv-ketel op groen gas. De hybride warmtepomp gebruikt de warmtepomp als primaire verwarmingsbron, en de ketel als ondersteuning bij extreme kou of bij hoge warmtevraag. Deze oplossing biedt een balans tussen duurzaamheid en comfort, met minder hoge investeringskosten in vergelijking met een volledig elektrische warmtepomp.

Warmtepomp versus infraroodverwarming

Hoewel de warmtepomp de meest voorkomende keuze is bij gasvrij wonen, zijn er ook alternatieve oplossingen zoals infraroodverwarming. Deze methode verwarmt direct het oppervlak en de lucht in een kamer, in plaats van het hele gebouw. Infraroodverwarming is vooral geschikt voor woningen met laag gasverbruik of goed geïsoleerde woningen. De aanschafkosten zijn lager dan bij een warmtepomp, maar het energieverbruik per kWh is hoger, wat resulteert in hogere operationele kosten op de lange termijn.

Technische voorwaarden voor het gebruik van een warmtepomp

Om een warmtepomp effectief in gebruik te hebben, zijn er een aantal technische voorwaarden die moeten worden overwogen. Deze variëren afhankelijk van het type warmtepomp en de situatie van de woning.

Isolatie en bouwconstructie

Een goede isolatie van de woning is cruciaal voor de efficiëntie van een warmtepomp. Warmtepompen werken het beste in woningen met lage warmteverliezen, zoals nieuwbouw of goed geïsoleerde bestaande huizen. In dergelijke huizen kan de warmtepomp relatief weinig energie verbruiken om een comfortabele binnentemperatuur te bereiken.

Voor bestaande huizen kan het noodzakelijk zijn om eerst enkele isolatiemaatregelen te nemen, zoals het aanbrengen van extra isolatie in muren, daken of vloeren, of het overschakelen naar vloerverwarming of lage temperatuurverwarming. Deze aanpassingen zorgen ervoor dat de warmtepomp optimaal kan functioneren en het energieverbruik zo laag mogelijk houdt.

Verwarmingssystemen

Warmtepompen werken het efficiëntst met verwarmingssystemen die lage temperatuurverwarming kunnen verwerken, zoals vloerverwarming of wandverwarming. Traditionele radiatoren zijn meestal ontworpen voor hogere temperatuurverwarming (zoals van een HR-ketel) en kunnen minder efficiënt werken met de lager temperatuurverwarming die een warmtepomp biedt.

Voor bestaande huizen kan het nodig zijn om de radiatoren te vervangen of aan te passen om ze geschikt te maken voor lage temperatuurverwarming. Dit kan leiden tot extra kosten, maar zorgt er ook voor dat de warmtepomp optimaal kan functioneren.

Elektriciteitsaansluiting en zonnepanelen

Een warmtepomp is afhankelijk van elektriciteit, wat betekent dat de elektriciteitsaansluiting van de woning adequaat moet zijn. Voor een volledig elektrische warmtepomp is het verstandig om ook zonnepanelen op het dak te plaatsen. Dit zorgt voor een eigen elektriciteitsopwekking en vermindert de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet. Daarnaast kunnen zonnepanelen ook bijdragen aan een energieneutrale woning, waarbij het energieverbruik gelijk is aan het eigen energieopwek.

Kostenefficiëntie en terugverdientijd

Aanschafkosten

De aanschafkosten van een warmtepomp variëren afhankelijk van het type en de maat van de installatie. Een luchtwarmtepomp is relatief goedkoop, terwijl een bodemwarmtepomp aanzienlijk duurder is vanwege de installatiekosten. Voor een gemiddelde woning ligt de totale investering tussen €15.000 en €25.000, inclusief bronboring en installatie. Voor luchtwarmtepompen kan dit bedrag lager liggen, tussen €6.000 en €10.000.

Subsidies en financiële ondersteuning

Om de investering in een warmtepomp financieel haalbaar te maken, zijn er subsidies beschikbaar via de ISDE-regeling (Individuele Subsidie Duurzame Energie). Deze subsidies zijn bedoeld om huiseigenaren te ondersteunen bij de overstap naar duurzame verwarmingsinstallaties. Voor bodemwarmtepompen is de subsidie hoger dan voor luchtwarmtepompen, met subsidies tot wel €4.350, afhankelijk van het type en vermogen van de warmtepomp.

Daarnaast zijn er ook mogelijkheden voor leningen en andere financiële ondersteuning via gemeenten of energiebedrijven. Het is verstandig om dit te onderzoeken en te vergelijken voor een optimale keuze.

Energiekosten en terugverdientijd

Hoewel de aanschafkosten van een warmtepomp aanzienlijk zijn, zijn de operationele kosten op de lange termijn aanzienlijk lager dan bij een HR-ketel op aardgas. Een warmtepomp heeft namelijk een hoog rendement, waardoor het elektriciteitsverbruik relatief laag is in vergelijking tot de warmteproductie.

De terugverdientijd van een warmtepomp hangt af van verschillende factoren, zoals het type warmtepomp, het energieverbruik van de woning, het aantal zonnepanelen en de subsidievoorzieningen. In het algemeen is de terugverdientijd tussen de 8 en 15 jaar, wat de warmtepomp op lange termijn een rendabele investering maakt.

Wetgeving en beleid

Klimaatakkoord en overgangsperiode

Het Klimaatakkoord van Nederland stelt als doel om in 2050 volledig gasloos te wonen. Tegen die tijd moeten alle woningen in Nederland aardgasvrij zijn, wat betekent dat er geen aardgas meer wordt gebruikt voor verwarming, warm water of koken. Tot 2026 is er een overgangsperiode, waarin bestaande huizen geleidelijk moeten aansluiten op duurzamere alternatieven.

Tijdens deze overgangsperiode spelen hybride warmtepompen een belangrijke rol. Deze warmtepompen combineren elektrische warmteproductie met groen gas of een HR-ketel, wat een balans biedt tussen duurzaamheid en comfort. In deze periode is het ook mogelijk om warmtenetten en collectieve systemen te ontwikkelen, wat een alternatief biedt voor individuele huizen.

Wetgeving en regelgeving

Er zijn verschillende wetten en regelgevingen die van toepassing zijn op warmtepompen en gasvrij wonen. Deze omvatten onder andere de Bouwbesluit-voorschriften, die bepalen welke verwarmingsinstallaties toegestaan zijn in nieuwbouwprojecten. Sinds 2021 is het standaard om in nieuwbouwprojecten geen gasaansluiting meer te hebben.

Daarnaast zijn er regelgevingen voor subsidies, zoals de ISDE-regeling en de Nationale Energiesubsidie (NES). Deze subsidies zijn bedoeld om huiseigenaren te ondersteunen bij de overstap naar duurzame verwarmingsinstallaties. Het is belangrijk om de regelgeving en voorwaarden goed te begrijpen om de maximale voordelen te kunnen behalen.

Kwaliteitsborging en certificering

Het installeren van een warmtepomp vereist kwaliteitsborging en certificering van het installateurbedrijf. In Nederland zijn er verschillende certificeringssystemen voor installateurs, zoals het RVO-certificaat of het BDEW-certificaat. Deze certificeringen garanderen dat de installatie conform de wetgeving en technische standaarden is uitgevoerd.

Daarnaast is het belangrijk om de warmtepomp te laten onderhouden door een ervaren installateur. Een goed onderhouden warmtepomp zorgt voor optimale efficiëntie en levensduur, en vermindert het risico op storingen of prestatieverlies.

Voordelen en nadelen van warmtepompen

Voordelen van warmtepompen

Duurzaamheid: Warmtepompen gebruiken elektriciteit om warmte te genereren, wat betekent dat ze geen CO2-uitstoot veroorzaken bij de verwarmingsinstallatie zelf. Bij elektriciteit uit duurzame bronnen is de CO2-uitstoot aanzienlijk lager dan bij aardgas.
Energiezuinigheid: Warmtepompen zijn energiezuinig en hebben een hoog rendement. Ze genereren 1,5 tot 5 kWh warmte per kWh elektriciteit.
Kostenefficiëntie: Hoewel de aanschafkosten hoog zijn, is de operationele kosten op de lange termijn lager dan bij aardgas. De terugverdientijd is tussen de 8 en 15 jaar.
Flexibiliteit: Warmtepompen zijn schaalbaar en toepasbaar voor zowel individuele huizen als collectieve systemen.
Financiële ondersteuning: Er zijn subsidies beschikbaar via de ISDE-regeling en andere programma’s om de investering in een warmtepomp financieel haalbaar te maken.

Nadelen van warmtepompen

Hoog investeringsbedrag: De aanschafkosten van een warmtepomp zijn aanzienlijk, vooral bij bodemwarmtepompen. De investering kan tussen €15.000 en €25.000 liggen, afhankelijk van het type en de maat van de installatie.
Aanpassingen aan de woning: Warmtepompen werken het beste met lage temperatuurverwarming, zoals vloerverwarming of lage temperatuurverwarming. Voor bestaande huizen kan het noodzakelijk zijn om radiatoren te vervangen of aan te passen.
Afhankelijkheid van elektriciteit: Warmtepompen zijn afhankelijk van elektriciteit, wat betekent dat de elektriciteitsaansluiting adequaat moet zijn. Bij een volledig elektrische warmtepomp is het verstandig om ook zonnepanelen op het dak te plaatsen.
Lage efficiëntie bij extreme kou: Luchtwarmtepompen werken minder efficiënt bij extreme kou, wat betekent dat ze extra ondersteuning nodig kunnen hebben bij een hybride installatie of een warmtenet.

Conclusie

Wonen zonder aardgas is een verantwoordelijke keuze voor de toekomst en een technische realiteit die steeds toegankelijker wordt. De warmtepomp is tegenwoordig de meest voorkomende en efficiënte oplossing voor gasvrij wonen, zowel in nieuwbouw als in bestaande huizen. Deze technologie is bewezen, schaalbaar en breed beschikbaar, en biedt een duurzame alternatieve oplossing voor aardgas.

Voor bestaande huizen is de hybride warmtepomp een populaire transitieoplossing, die balans biedt tussen duurzaamheid en comfort. In combinatie met subsidies, zonnepanelen en isolatiemaatregelen is het mogelijk om een gasvrij wonen te realiseren dat zowel duurzaam is als kostenefficiënt.

De overgang naar gasloos wonen is een investering in de toekomst, die niet alleen milieuvriendelijk is, maar ook financieel rendabel op de lange termijn. Het is verstandig om de technische voorwaarden, kosten en subsidies goed te overwegen, en een gesprek aan te gaan met een ervaren installateur of adviesbureau voor een maatwerkadvies.

Bronnen

gas
plate