Installatieautomaat voor Warmtepomp: Kiezen, Aansluiten en Veiligheid

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De installatie van een warmtepomp is tegenwoordig een steeds populaire keuze voor eigenaren van woningen die hun energieverbruik willen verlagen en hun CO₂-uitstoot willen verminderen. Een essentieel onderdeel bij de installatie van een warmtepomp is de installatieautomaat, die zorgt voor de beveiliging van de elektrische installatie. In dit artikel geven we een gedetailleerde uitleg over de rol van de installatieautomaat bij een warmtepompinstallatie, welke soorten beschikbaar zijn, en hoe deze correct wordt aangesloten.

Bij de installatie van een warmtepomp is het van groot belang om rekening te houden met zowel de elektrische belasting die de warmtepomp teweegbrengt, als de juiste keuze van de installatieautomaat. Aan de hand van de informatie uit betrouwbare bronnen, zoals E-TECH Groepenkasten en Weltechniek, worden in dit artikel de technische aspecten van de installatieautomaat voor warmtepompen besproken.

Wat is een installatieautomaat en waarom is deze nodig?

Een installatieautomaat is een elektrisch component dat een bepaalde groep in een elektrische installatie beveiligt tegen overbelasting of kortsluiting. Wanneer de stroomsterkte in een circuit hoger wordt dan de nominale waarde van de automaat, schakelt deze automatisch het circuit uit. Hierdoor wordt voorkomen dat de elektriciteitskabels oververhitten en eventueel brand veroorzaken.

In de context van warmtepompen is een installatieautomaat essentieel, omdat een warmtepomp een relatief hoge elektrische belasting teweegbrengt. Afhankelijk van de vermogenscapaciteit en de type van de warmtepomp (lucht-water, grond-water, etc.), kan de installatieautomaat een bepaalde nominale stroomsterkte nodig hebben. Bovendien is het verstandig om de automaat te combineren met een aardlekautomaat of aardlekschakelaar, zodat de elektrische installatie ook beschermd is tegen lekstroom.

Uitschakelkarakteristiek: Type B of Type C?

Een belangrijk kenmerk van een installatieautomaat is de uitschakelkarakteristiek, die aangeeft bij welke stroomsterkte de automaat uitschakelt. Er zijn verschillende types, zoals:

Type B: Uitschakelt bij 5x de nominale stroomsterkte. Ideaal voor standaard huishoudelijke toepassingen.
Type C: Uitschakelt bij 10x de nominale stroomsterkte. Geschikt voor apparaten met piekvermogen, zoals warmtepompen.

Bij warmtepompen is het vaak aan te raden om een automaat met type C uitschakelkarakteristiek te gebruiken. Dit komt doordat warmtepompen bij het opstarten vaak een kortstondige piekstroom kunnen trekken, die hoger is dan de nominale waarde. Een automaat van type C kan deze piek verwerken zonder onnodig uit te schakelen.

Bron: Weltechniek vermeldt dat type C automaten geschikt zijn voor zware machines, waaronder warmtepompen, en dat deze automaten kortstondig piekstromen tot 10x de nominale waarde kunnen aan.

Kiezen van de juiste installatieautomaat voor een warmtepomp

Het kiezen van de juiste installatieautomaat voor een warmtepomp houdt rekening met meerdere factoren, waaronder de vermogenscapaciteit van de warmtepomp, het type elektriciteitsaansluiting (1-fase of 3-fase), en de benodigde beveiliging.

1. Nominale stroomsterkte (ampère)

De nominale stroomsterkte van de installatieautomaat moet overeenkomen met de stroombehoefte van de warmtepomp. Dit wordt meestal aangegeven door de leverancier van de warmtepomp. In de praktijk wordt vaak een automaat gekozen die iets hoger is dan de nominale stroom, om eventuele piekstromen te kunnen verwerken.

Bijvoorbeeld, als een warmtepomp een nominale stroom van 16A heeft, dan is een installatieautomaat van 20A of 25A vaak geschikt, afhankelijk van de uitschakelkarakteristiek (type B of C).

E-TECH Groepenkasten vermeldt dat een aardlekautomaat van 40A vaak wordt gebruikt in combinatie met een warmtepomp, maar dit is dan meestal een aardlekautomaat die de groep beveiligt, en niet de automaat die direct de warmtepomp beveiligt. Deze 40A aardlekautomaat is echter meestal een 2-in-1 model, dat zowel overstroom- als lekstroombeveiliging biedt.

2. 1-fase of 3-fase installatie?

Bij het installeren van een warmtepomp is het belangrijk om te bepalen of er sprake is van een 1-fase of een 3-fase elektrische aansluiting. Dit heeft invloed op het type installatieautomaat dat nodig is.

1-fase installatie: In de meeste woningen in Nederland wordt een 1-fase elektrische aansluiting gebruikt. Hierbij is een 1-fase installatieautomaat meestal voldoende voor het beveiligen van de warmtepomp.
3-fase installatie: Bij hoger vermogensgebruik, zoals bij commerciële warmtepompen of bij woningen met een hogere elektrische aansluiting, kan een 3-fase installatie nodig zijn. In dat geval is een 3-fase installatieautomaat vereist.

Weltechniek benadrukt dat bij 3-fase groepenkasten zowel 1-fase als 3-fase automaten gebruikt kunnen worden, afhankelijk van de energiebehoefte van het apparaat. Voor warmtepompen wordt een 3-fase automaat vaak aanbevolen.

3. Combinatie met aardlekautomaat

Een warmtepomp is een elektrisch apparaat dat veilig geïsoleerd moet zijn. Daarom is het verstandig om de installatieautomaat te combineren met een aardlekautomaat of aardlekschakelaar. Dit zorgt ervoor dat de installatie niet alleen beveiligd is tegen overbelasting en kortsluiting, maar ook tegen lekstroom, wat een mogelijke schokgevaar kan veroorzaken.

Een aardlekautomaat (of 2-in-1 alamat) is een combinatie van een installatieautomaat en een aardlekschakelaar. Deze automaat is een betere keuze dan een losse aardlekschakelaar, omdat hij slechts één groep beveiligt, in tegenstelling tot een aardlekschakelaar die meerdere groepen tegelijk beveiligt en bij een storing alle groepen uit zou kunnen schakelen.

E-TECH Groepenkasten benadrukt dat hun aardlekautomaten vaak worden gebruikt in combinatie met warmtepompen, omdat deze automaten zowel overstroom- als lekstroombeveiliging bieden in één module.

Aansluiten van de installatieautomaat voor een warmtepomp

Het correct aansluiten van de installatieautomaat is van groot belang voor de veiligheid en het functioneren van de warmtepomp. Het aansluitproces moet altijd worden uitgevoerd door een erkende elektricien, aangezien het om elektriciteit van hoge spanning gaat.

Bij het aansluiten van de automaat wordt rekening gehouden met de volgende stappen:

Verificatie van de elektrische aansluiting: Er wordt gecontroleerd of de elektrische installatie in de woning geschikt is voor de warmtepompinstallatie. Dit omvat het bepalen van het type installatie (1-fase of 3-fase) en de beschikbare vermogenscapaciteit.
Kiezen van de juiste automaat: Aan de hand van de elektrische specificaties van de warmtepomp wordt de juiste installatieautomaat gekozen, inclusief het juiste type (B of C) en de nominale stroomsterkte.
Aansluiten van de automaat in de groepenkast: De automaat wordt in de groepenkast gemonteerd en met de juiste kabels aangesloten op de fase en nul. Bij 3-fase installaties wordt gebruikgemaakt van drie fasen.
Testen van de automaat: Nadat de automaat is aangesloten, wordt de elektrische installatie getest om te controleren of de automaat correct functioneert en of de warmtepomp veilig kan worden aangesloten.

Opmerking: Bij het aansluiten van de automaat is het belangrijk om te verifiëren of de nul draad een ‘zwevende nul’ is, zoals vermeld door een gebruiker in een discussie op Klusidee. In dergelijke gevallen is het mogelijk dat het niet uitmaakt welke kant van de automaat wordt gebruikt voor fase en nul, maar dit moet altijd worden gecontroleerd door een ervaren elektricien.

Veiligheid en beveiliging

Veiligheid is een kernaspect bij het installeren van een warmtepomp. De installatieautomaat speelt hierin een cruciale rol, omdat deze ervoor zorgt dat de elektrische installatie niet overbelast raakt en dat eventuele lekstromen tijdig worden gedetecteerd.

1. Overbelasting en kortsluiting

Een warmtepomp kan een aanzienlijke stroom trekken, vooral bij het opstarten. Wanneer de stroomsterkte hoger wordt dan de nominale waarde van de automaat, schakelt deze uit. Dit voorkomt dat de kabels oververhitten en eventueel brand veroorzaken.

2. Lekstroombeveiliging

Lekstroom kan optreden wanneer er een verlies is van elektriciteit naar de aarde. Dit kan leiden tot elektrische schokken en is daarom gevaarlijk. Een aardlekautomaat of aardlekschakelaar detecteert deze lekstroom en schakelt het circuit uit, waardoor de veiligheid van de gebruiker wordt gewaarborgd.

Weltechniek benadrukt dat aardlekautomaten het ideale beveiligingsmiddel zijn voor apparaten zoals warmtepompen, omdat deze automaten zowel lekstroom als overstroom detecteren en beveiligen.

Kosten en voorraad

De kosten van een installatieautomaat variëren afhankelijk van het type (1-fase of 3-fase), de nominale stroomsterkte, en de uitschakelkarakteristiek. In de praktijk is een installatieautomaat van 16A tot 32A het meest gebruikt voor warmtepompen.

Weltechniek vermeldt dat een aardlekautomaat B16 (voor 1-fase installaties) een veelvoorkomende keuze is en tegen een prijs van € 162,50 beschikbaar is. Voor 3-fase automaten zijn de prijzen iets hoger.

Ook bij E-TECH Groepenkasten zijn aardlekautomaten en installatieautomaten leverbaar in verschillende varianten. Zij benadrukken dat hun automaten vaak worden gebruikt bij warmtepompinstallaties vanwege de hoge betrouwbaarheid en veiligheid.

Samenwerking met elektriciens

Het installeren van een warmtepomp en het kiezen van de juiste installatieautomaat vereist vaak een samenwerking tussen de eigenaar van de woning en een erkende elektricien. De elektricien kan helpen bij het bepalen van de elektrische capaciteit van de woning, het kiezen van de juiste automaat, en het veilig aansluiten van de automaat in de groepenkast.

E-TECH Groepenkasten benadrukt dat hun producten vaak worden gebruikt in samenwerking met installateurs, die op de hoogte zijn van de elektrische eisen voor warmtepompinstallaties.

Aanpassingen aan de groepenkast

De installatie van een warmtepomp kan ervoor zorgen dat de huidige groepenkast niet meer voldoet aan de benodigde elektrische vereisten. In dat geval kan het noodzakelijk zijn om de groepenkast te vervangen of aan te passen.

1. Uitbreiding van de groepenkast

Wanneer de groepenkast te weinig ruimte heeft voor de nieuwe automaat, kan het nodig zijn om de groepenkast uit te breiden of volledig te vervangen. Dit is vooral relevant bij oudere woningen waarin de groepenkast niet is ontworpen voor hoge vermogens.

2. Toevoegen van extra groepen

Een warmtepomp vereist vaak een eigen groep in de groepenkast. Dit betekent dat een extra installatieautomaat moet worden toegevoegd. In sommige gevallen is het ook nodig om een aardlekautomaat toe te voegen om de lekstroombeveiliging te waarborgen.

E-TECH Groepenkasten benadrukt dat het vaak noodzakelijk is om de groepenkast aan te passen bij het installeren van zonnepanelen of warmtepompen. Ze adviseren om extra groepen toe te voegen en ervoor te zorgen dat de groepenkast voldoet aan de huidige elektrische vereisten.

Toekomstgerichtheid van de installatieautomaat

Het kiezen van een installatieautomaat is niet alleen belangrijk voor de huidige installatie van de warmtepomp, maar ook voor de toekomst. Een automaat die voldoet aan huidige elektrische eisen, kan ook dienen als een basis voor toekomstige uitbreidingen, zoals het installeren van zonnepanelen of elektrische laadpalen.

Weltechniek benadrukt dat het gebruik van een aardlekautomaat of een 2-in-1 automaat een moderne en toekomstgerichte keuze is, omdat deze automaten meerdere functies combineren in één module.

Conclusie

De installatieautomaat speelt een essentiële rol bij de veilige installatie van een warmtepomp. Het kiezen van de juiste automaat, het correcte aansluiten ervan in de groepenkast, en de combinatie met lekstroombeveiliging zijn cruciale stappen in het proces. Bij warmtepompen is het verstandig om een automaat met type C uitschakelkarakteristiek te kiezen, omdat deze automaten kortstondige piekstromen beter kunnen verwerken.

Daarnaast is het belangrijk om de groepenkast te controleren en eventueel aan te passen, zodat de installatieautomaat veilig en correct kan worden aangesloten. Het samenwerken met een erkende elektricien is essentieel om ervoor te zorgen dat de elektrische installatie voldoet aan de huidige en toekomstige eisen.

Bronnen

installatieautomaat