Warmtepomp in de winter: Is de verwarming voldoende?

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

In de huidige tijd van duurzaam bouwen en energiebesparing speelt de warmtepomp een steeds groter rol in de verwarmingsstrategie van huizen. Toch blijft het een vraag die veel huisbezitters stellen: is een warmtepomp in de winter warm genoeg? Dit artikel onderzoekt de prestaties van warmtepompen bij koude buitentemperaturen, de technologie achter de verwarming en koeling, en wat u kunt doen om de efficiëntie van uw systeem te maximaliseren. Op basis van diverse bronnen wordt hier een duidelijk overzicht gegeven van de werking van warmtepompen in winterse omstandigheden.

Hoe werkt een warmtepomp in de winter?

Een warmtepomp haalt warmte uit de omgeving, zoals de buitenlucht, de bodem of grondwater. Zelfs bij vriestemperaturen is er voldoende warmte beschikbaar om een woning te verwarmen. De meeste warmtepompen blijven efficiënt werken tot temperaturen rond -10°C of zelfs lager, afhankelijk van het type en de technologie die wordt gebruikt.

De werking van een warmtepomp in de winter is gebaseerd op het principe van warmteoverdracht. Het koudemiddel in de warmtepomp verdampt bij lage temperaturen en neemt warmte op. Deze warmte wordt vervolgens verwerkt door de compressor, waardoor de temperatuur ervan verhoogd wordt. Deze verhoogde warmte wordt vervolgens gebruikt om uw huis te verwarmen.

Ondanks deze technologie zijn er wel enkele nadelen bij koude weersomstandigheden. De COP (Coefficient of Performance), die het rendement van de warmtepomp meet, neemt in de winter af. Dit komt doordat de warmtepomp harder moet werken om voldoende warmte te genereren bij lagere buitentemperaturen. Het energieverbruik is hierdoor tijdelijk hoger dan in de zomermaanden.

Een betere maat voor het jaarlijks rendement van een warmtepomp is de SPF (Seasonal Performance Factor). Deze waarde geeft het gemiddelde rendement over het hele jaar weer, inclusief de wintermaanden. Omdat de SPF rekening houdt met alle seizoenen en weersomstandigheden, is dit een betrouwbaardere indicator dan de COP.

Werkt een warmtepomp op vriestemperaturen?

Ja, een warmtepomp werkt ook op vriestemperaturen. Zelfs bij temperaturen onder het vriespunt kan een warmtepomp nog steeds voldoende warmte onttrekken aan de buitenlucht of bodem. De meeste warmtepompen blijven goed presteren tot temperaturen rond -10°C of zelfs lager. Bij temperaturen onder de -20°C is het echter aan te raden om de warmtepomp tijdelijk te laten stoppen of een back-up systeem in te schakelen.

Een bekende technologie die gebruikt wordt bij lage temperaturen is de geothermische warmtepomp. Deze warmtepomp haalt warmte uit de bodem, die een constante temperatuur heeft van ongeveer 7°C. Hierdoor is het rendement van een geothermische warmtepomp minder afhankelijk van buitentemperaturen. Dit maakt het een betere optie voor huizen in regio’s met extreem koude winters.

Bevriest een warmtepomp bij vorst?

Bij vorst kan er ijsvorming optreden op de buitenunit van een lucht-lucht warmtepomp. Dit gebeurt wanneer de vochtige lucht in contact komt met de metalen onderdelen van de warmtepomp. Gelukkig is dit geen probleem. De meeste warmtepompen zijn uitgerust met een automatisch ontdooisysteem. Wanneer het systeem ijsvorming detecteert, draait het koelmiddel in de omgekeerde richting. Hierdoor komt er warmte vrij die het ijs smelt.

Het ontdooiproces duurt meestal slechts enkele minuten, waarna de warmtepomp weer normaal functioneert. Hierdoor is er geen sprake van een permanente schade aan de buitenunit. Het is ook belangrijk om te weten dat een warmtepomp niet "kapot kan vriezen". Het apparaat is ontworpen om te functioneren in alle seizoenen en is daarom goed afgesteld op de winterweersomstandigheden.

Wat zijn de gevolgen van het lage rendement in de winter?

In de winter daalt het rendement van een warmtepomp tijdelijk. Het energieverbruik is hierdoor iets hoger dan in de zomermaanden. Dit komt doordat de warmtepomp harder moet werken om voldoende warmte te genereren bij lage buitentemperaturen. De COP-waarde is hierdoor lager.

Toch is het belangrijk om te weten dat dit tijdelijke lagere rendement niet veel invloed heeft op de prestaties van het apparaat over het hele jaar. De SPF-waarde, die het gemiddelde rendement over het jaar aangeeft, geeft een betrouwbaarder beeld van de efficiëntie van de warmtepomp. Dit komt doordat de SPF rekening houdt met alle seizoenen en weersomstandigheden.

Tips om een warmtepomp winterklaar te maken

Hoewel moderne warmtepompen goed afgesteld zijn op winterse omstandigheden, zijn er nog steeds een paar dingen die u kunt doen om de efficiëntie van uw systeem te verhogen.

Houd de roosters vrij
Zorg ervoor dat de roosters van de warmtepomp vrij zijn van sneeuw en ijs. Dit garandeert een goede luchttoevoer en vermindert het risico op oververhitting of belemmering van de luchtcirculatie.
Houd het gebied rond de warmtepomp ijs- en sneeuwvrij
Niet alleen de roosters, maar ook het gebied rondom de warmtepomp houdt u best vrij van ijs en sneeuw. Dit voorkomt extra belasting op het apparaat en vermindert de kans op schade.
Zorg voor een goede waterafvoer
Zorg ervoor dat het water dat uit de warmtepomp komt, goed kan afvloeien. Dit voorkomt het opstapelen van smeltwater, sneeuw en ijs, wat schade kan veroorzaken.
Stel de gewenste temperatuur al in voordat de vriestemperaturen beginnen
Het is verstandig om de gewenste temperatuur al in te stellen voordat de vriestemperaturen beginnen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp voldoende tijd heeft om het huis op te warmen, in plaats van te reageren op plotselinge temperatuursveranderingen.
Kies voor een geothermische warmtepomp
Als u een warmtepomp kiest die werkt met aardwarmte, heeft u minder te klagen van temperatuurschommelingen in de winter. De bodem heeft een constante temperatuur, waardoor het rendement van de warmtepomp minder afhankelijk is van de buitentemperatuur.

De rol van een hybride warmtepomp in de winter

Een hybride warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele cv-ketel. Dit is een goede optie voor huizen die zijn aangesloten op het aardgasnet. In koude buitentemperaturen neemt de cv-ketel de verwarming van het huis over. Dit zorgt ervoor dat de warmtevoorziening nooit onderbroken raakt, zelfs bij extreem koude temperaturen.

De voordelen van een hybride warmtepomp zijn duidelijk. U kunt profiteren van de efficiëntie van een warmtepomp in de zomer en tegelijkertijd het comfort van een cv-ketel in de winter. Bovendien hoeft u geen extra leidingen aan te leggen, omdat u kunt profiteren van het bestaande aardgasnet.

De nadeel van een hybride warmtepomp is dat de levensduur licht lager is dan die van een standaard warmtepomp. Gemiddeld gaat een hybride warmtepomp tussen de 15 en 20 jaar mee. Regelmatig onderhoud, zoals het reinigen van filters en het controleren van de koelvloeistof, is belangrijk om de efficiëntie te behouden en de levensduur te verlengen.

Warmtepomp als koelinstallatie in de zomer

Niet alleen in de winter, maar ook in de zomer kan een warmtepomp nuttig zijn. Sommige modellen kunnen naast verwarmen ook koelen. Dit gebeurt door het proces om te draaien: in plaats van warmte uit de omgeving te halen, voert de warmtepomp warmte uit de woning af. Dit zorgt voor een verlaging van de binnentemperatuur met enkele graden, wat op warme zomerdagen extra comfort biedt.

De mogelijkheid om te koelen hangt af van het type warmtepomp. Lucht-lucht warmtepompen kunnen vaak worden omgeschakeld van verwarmen naar koelen. Dit is echter niet standaard bij alle modellen. Als u een warmtepomp wilt gebruiken om te koelen, is het verstandig om dit te bevestigen bij de leverancier of installateur.

Back-up systeem in extreme koudte

Hoewel warmtepompen goed functioneren in koude winters, zijn er situaties waarin een back-up systeem nodig is. Bij buitentemperaturen onder de 0°C neemt het rendement van de warmtepomp af. In sommige gevallen kan het interessant zijn om een elektrische boiler of een gasboiler te gebruiken als aanvullende verwarming. Dit is vooral het geval bij extreem koude winters, waarin de warmtepomp minder efficiënt werkt.

Bij temperaturen lager dan -20°C is het zelfs aan te raden om de warmtepomp tijdelijk te stoppen om te voorkomen dat het apparaat bevroren raakt. In dergelijke gevallen is een back-up systeem van 100% noodzakelijk. Als u kiest voor een elektrische boiler, heeft u zowel een back-up als een duurzame oplossing.

Gebruik van een warmtepomp in combinatie met andere energiebronnen

Een warmtepomp kan goed functioneren in combinatie met andere energiebronnen, zoals aardgas of elektriciteit. Deze combinatie zorgt ervoor dat de warmtevoorziening nooit onderbroken raakt, zelfs bij extreem koude winters. Een hybride warmtepomp, zoals hierboven besproken, is een voorbeeld van zo’n combinatie.

Een andere optie is het gebruik van een elektrische boiler als aanvullende verwarming. Deze boiler kan worden ingeschakeld wanneer de warmtepomp niet voldoende vermogen heeft. Dit is bijvoorbeeld het geval bij temperaturen onder de 0°C. Afhankelijk van de prijs van elektriciteit en aardgas is het mogelijk dat het economisch beter is om een elektrische boiler te gebruiken in plaats van de warmtepomp.

Samenvatting van de voordelen van een warmtepomp in de winter

Ondanks de tijdelijke lage rendementen in de winter, blijft een warmtepomp een betrouwbare en efficiënte oplossing voor het verwarmen van huizen. De voordelen van een warmtepomp in de winter zijn:

Goede prestaties bij vriestemperaturen
De meeste warmtepompen blijven functioneren tot temperaturen rond -10°C of zelfs lager.
Geen onderbreking van de warmtevoorziening
Zelfs bij extreme koude winters kan de warmtepomp continu verwarmen, mits het systeem goed is onderhouden.
Automatisch ontdooisysteem
Veel warmtepompen zijn uitgerust met een automatisch ontdooisysteem dat ijsvorming voorkomt.
Duurzame energieoplossing
Een warmtepomp maakt gebruik van de energie uit de omgeving en produceert daarbij weinig CO₂.
Een betere SPF-waarde dan COP
De SPF-waarde geeft een betrouwbaarder beeld van het rendement van de warmtepomp in de winter, omdat deze rekening houdt met alle seizoenen.

Conclusie

Een warmtepomp is in de winter in staat om uw woning voldoende te verwarmen, zelfs bij vriestemperaturen. Hoewel het rendement tijdelijk lager is dan in de zomermaanden, is dit geen probleem. De SPF-waarde geeft een betrouwbaarder beeld van het jaarlijks rendement van de warmtepomp en toont aan dat het apparaat in de winter nog steeds efficiënt werkt.

Om de prestaties van uw warmtepomp in de winter te optimaliseren, is het verstandig om het apparaat winterklaar te maken. Dit betreft het reinigen van roosters, het houden van het gebied rondom de warmtepomp ijs- en sneeuwvrij en het instellen van een constante temperatuur. Ook is het aan te raden om een hybride warmtepomp of een back-up systeem in overweging te nemen, vooral in regio’s met extreme winters.

In combinatie met goede installatie en onderhoud is een warmtepomp dus een betrouwbare en duurzame oplossing voor het verwarmen van huizen, ook in de winter.