Wat is er nodig voor de installatie van een warmtepomp?

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

De installatie van een warmtepomp is een belangrijke stap bij de energietransitie in huizen en woningen. Het systeem maakt gebruik van duurzame warmtebronnen zoals buitenlucht, grondwater of de bodem en zet die om in verwarmingswarmte. In tegenstelling tot traditionele gasgestookte cv-ketels, verbruikt een warmtepomp elektriciteit om dit proces mogelijk te maken. Daarom is het essentieel dat de installatie van een warmtepomp zorgvuldig gepland en uitgevoerd wordt. In dit artikel leggen we uit wat er nodig is voor de installatie van een warmtepomp, inclusief technische voorwaarden, regelgeving en onderhoudsaspecten. De informatie is gebaseerd op betrouwbare bronnen uit de sector, zoals de NVKL, Milieucentraal en VerwarmingInfo.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt het?

Een warmtepomp is een klimaatsysteem dat zowel verwarmt als koelt. Het principe is gebaseerd op de natuurkundige eigenschappen van verdampen en condenseren. Het systeem haalt warmte uit een omgeving, zoals de buitenlucht of de bodem, en gebruikt een koelmiddel om die warmte op te tillen naar een hoger temperatuurniveau, waar het gebruikt kan worden voor verwarming of warm water. Dit proces verloopt in meerdere stappen: eerst verdamp het koelmiddel bij lage druk en temperatuur, waardoor het warmte opneemt. Vervolgens wordt het gas gecomprimeerd, waardoor de temperatuur stijgt. Tenslotte condenseert het koelmiddel, waarbij het de warmte afgeeft aan de verwarmingsinstallatie.

Hoewel de technologie niet nieuw is, wordt een warmtepomp steeds vaker ingezet als duurzame alternatief voor gasverwarming. De belangrijkste voordeel van een warmtepomp is dat het geen fossiele brandstoffen verbruikt. In plaats daarvan verbruikt het elektriciteit, die in de toekomst opduurzamer kan worden. Daarnaast is een warmtepomp erg efficiënt: uit 1 kWh elektriciteit kan een warmtepomp 3 tot 5 kWh warmte opwekken. Dit houdt in dat de CO₂-uitstoot aanzienlijk lager is dan bij een traditionele gascv-ketel. Afhankelijk van de bron van de elektriciteit en de isolatie van de woning kan de CO₂-reductie oplopen tot 65%.

Voorwaarden voor een warmtepompinstallatie

Voordat een warmtepomp geïnstalleerd kan worden, zijn er een aantal technische en juridische voorwaarden die in overweging genomen moeten worden. Deze voorwaarden bepalen of een woning geschikt is voor een warmtepompinstallatie en wat er verder moet gebeuren om het systeem optimaal te laten functioneren.

Goede isolatie

Een van de belangrijkste voorwaarden voor een warmtepomp is een goede isolatie van de woning. De reden hiervoor is dat een warmtepomp werkt met lage aanvoertemperaturen, in tegenstelling tot een gascv-ketel. Bij slechte isolatie moet het systeem harder werken om het warmteverlies aan te vullen, wat leidt tot een hoger elektriciteitsverbruik en dus minder efficiëntie. Vloerverwarming is een aanrader bij een warmtepompinstallatie, omdat het werkt met lagere temperaturen en zo de efficiëntie van de warmtepomp verhoogt.

Verwarmingssysteem met lage aanvoertemperatuur

Omdat een warmtepomp warmte opwekt uit een lage bron, zoals buitenlucht of de bodem, is het essentieel dat het verwarmingssysteem in staat is om met lage aanvoertemperaturen te werken. Traditionele straalkachels of radiatoren die ontworpen zijn voor hoge temperaturen kunnen minder effectief zijn bij een warmtepompinstallatie. Vloerverwarming of moderne radiatoren met een groter oppervlak zijn beter geschikt, omdat ze in staat zijn om de warmte van een warmtepomp efficiënt te verspreiden.

Sanitair water

Niet alle warmtepompen zijn geschikt voor het verwarmen van sanitair water. Bij een warmtepomp die enkel de ruimteverwarming verzorgt, moet er extra aandacht worden besteed aan het verwarmen van water voor de keuken en badkamer. In dat geval is een warmtepompboiler of een elektrische boiler nodig. Het is belangrijk om tijdens het ontwerp van de installatie te bepalen of de warmtepomp ook verantwoordelijk is voor het verwarmen van het sanitair water. Dit bepaalt ook de keuze voor het type warmtepomp en de benodigde capaciteit.

Correct vermogen

Het benodigde vermogen van een warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder de oppervlakte van de woonruimte, de isolatiegraad, de ventilatie en de energievraag van de bewoner. Een correct gekozen vermogen is essentieel voor een optimale werking van het systeem. Te weinig vermogen leidt tot onvoldoende verwarming en verhoogde energiekosten. Te veel vermogen daarentegen zorgt voor oververhitting en inefficiëntie. Het is daarom verstandig om een energieadvies te laten uitvoeren, zodat het juiste vermogen voor de woning bepaald kan worden.

Geluidsoverlast voorkomen

Hoewel een warmtepomp over het algemeen niet veel lawaai produceert, is er wel een beperkte bromtoon mogelijk, vooral bij de buitenunit. Om geluidsoverlast te voorkomen, is het belangrijk om de buitenunit op een strategische plek te plaatsen. De unit moet op een goed geventileerde plek staan, maar niet te dicht bij ramen of muren. Een stabiele ondergrond is ook belangrijk om trillingen te beperken. In gevallen waar de unit dicht bij het huis moet geplaatst worden, kan een geluidsisolerende omkasting overwogen worden.

Vergunningen en regelgeving

De installatie van een warmtepomp kan onder bepaalde omstandigheden vergunningverplicht zijn. De vereisten variëren afhankelijk van het type warmtepomp en de locatie van de woning. Het is belangrijk om te weten welke regelgeving van toepassing is om mogelijke administratieve problemen te voorkomen.

Warmtepomp met grote drijfkracht

Als een warmtepomp een drijfkracht heeft van 200 kW of meer en het systeem is bedoeld voor huishoudelijke doeleinden, dan valt het onder de vergunningsplicht. Dit betreft vooral grotere installaties in woningen met een hoge energiebehoefte.

Geothermische warmtepomp

Voor een geothermische warmtepomp, waarbij wordt geboord op een diepte van meer dan 50 meter, is een vergunning nodig. Dit geldt voor zowel horizontale als verticale bodemwarmtewisselaars. De vergunning is nodig om mogelijke geologische of milieuaspecten te beoordelen.

Gevaarlijke stoffen

Als de bodemwarmtewisselaar een medium bevat dat gevaarlijke stoffen bevat, zoals niet-water-glycolmengsels, dan is een vergunning vereist. Dit geldt niet voor warmtepompen die water-glycolmengsels gebruiken, die als relatief onschuldig worden beschouwd.

Water-water warmtepomp

Als grondwater wordt gebruikt als warmtebron via een pompput en retourput, is een vergunning nodig. Dit is gereguleerd om te voorkomen dat er negatieve gevolgen zijn voor het grondwater.

Lucht-water warmtepomp

Voor een lucht-water warmtepomp is in de meeste gevallen geen vergunning nodig. Er zijn echter uitzonderingen. Als de woning in een monument of een beschermd stadsgezicht staat, of als de buitenunit van de warmtepomp goed zichtbaar is voor de omgeving, dan kan een vergunning vereist zijn. Ook gelden er strikte geluidsnormen voor buitenunits. De geluidsbelasting mag niet hoger zijn dan 40 dB op de erfgrens. Als het systeem niet aan deze norm voldoet, is een vergunning nodig.

Installatie en aansluiting

De installatie van een warmtepomp is een complex proces dat betrekking heeft op meerdere technische aspecten. Het is daarom sterk aan te raden om de installatie uit te laten voeren door een erkende installateur. Zelfinstallatie is in sommige gevallen mogelijk, maar wordt afgeraden vanwege de risico’s op inefficiëntie, storingen of schade aan het systeem.

Plaatsing van de units

De plaatsing van de buiten- en binnenunits is cruciaal voor de efficiëntie en levensduur van het systeem. De buitenunit moet op een goed geventileerde plek geplaatst worden, bij voorkeur niet te dicht bij ramen of muren. Dit helpt om geluidsoverlast te beperken. De binnenunit wordt meestal geplaatst in een technische ruimte, bijkeuken of garage. Voor een zwembadwarmtepomp is een beschutte plek met voldoende luchtcirculatie essentieel.

Aansluiting van het systeem

De aansluiting van een warmtepomp omvat meerdere technische aspecten, waaronder elektrische aansluitingen, koeltechniek en hydraulische systemen. Het systeem moet correct aangesloten worden op het elektriciteitsnet, en de hydraulische aansluitingen met het verwarmingssysteem moeten nauwkeurig uitgevoerd worden. Een installateur zorgt ervoor dat alle componenten goed aansluiten en dat het systeem optimaal functioneert.

Onderhoud van een warmtepomp

Hoewel het onderhoud van een warmtepomp niet wettelijk verplicht is, is het sterk aan te raden om regelmatig onderhoud te laten uitvoeren. Dit helpt om de efficiëntie van het systeem te behouden en technische problemen op lange termijn te voorkomen.

Jaarlijks onderhoud

Een warmtepomp heeft regelmatig onderhoud nodig om optimaal te blijven functioneren. Over het algemeen wordt geadviseerd om jaarlijks een onderhoudsbeurt uit te voeren. Dit omvat het controleren van de koelmiddeldruk, het reinigen van filters en het nakijken van elektrische aansluitingen. Ook moet een warmtepomp periodiek worden bijgevuld als er sprake is van waterzijdige verliezen.

Taken bij het onderhoud

Het onderhoud van een warmtepomp omvat verschillende taken. De filters van de binnenunit moeten regelmatig worden schoongemaakt om een goede luchtcirculatie te behouden. De buitenunit moet vrij blijven van bladeren en vuil, en de koelmiddeldruk moet periodiek gecontroleerd worden. Daarnaast wordt aanbevolen om het systeem te laten inspecteren door een installateur om storingen en slijtage vroegtijdig op te sporen.

Milieuwinst en CO₂-reductie

De installatie van een warmtepomp heeft een positieve impact op de CO₂-uitstoot van een woning. Tegenover een hogere elektriciteitsrekening staat een aanzienlijke reductie in gasverbruik. Bij een hybride warmtepomp kan het gasverbruik met tot 60% verminderen. Als de elektriciteit opduurzamer wordt, kan de CO₂-reductie nog verder toenemen. In vergelijking met een hr-ketel op gas daalt de CO₂-uitstoot door verwarming en warm water met 30% tot 65%. Dit maakt een warmtepompinstallatie een belangrijk instrument in de bestrijding van klimaatverandering.

Milieuimpact bij productie en gebruik

Hoewel een warmtepomp duurzamer is dan een gascv-ketel, heeft het ook een milieu-impact. Nog niet alle elektriciteit is volledig groen en er zijn grondstoffen nodig om de warmtepomp te maken, zoals metaal, plastic, elektronica en koudemiddel. Ook de productie en het vervoer van de warmtepomp kosten energie. Het is daarom belangrijk om te kijken naar het totale levenscyclusverbruik van een warmtepomp, inclusief productie, gebruik en afvoer.

Conclusie

De installatie van een warmtepomp is een betrouwbare en duurzame manier om een woning te verwarmen. Het systeem maakt gebruik van duurzame warmtebronnen en heeft een aanzienlijke CO₂-reductie t.o.v. een traditionele gascv-ketel. Voor een optimale werking zijn er een aantal technische en juridische voorwaarden die in overweging genomen moeten worden. Een goede isolatie van de woning, een verwarmingssysteem met lage aanvoertemperaturen, en een correct gekozen vermogen zijn essentieel voor een efficiënte warmtepompinstallatie. Daarnaast is het belangrijk om te weten of een vergunning nodig is, afhankelijk van het type warmtepomp en de locatie van de woning. De installatie en aansluiting van een warmtepomp moet uitgevoerd worden door een erkende installateur om storingen en schade te voorkomen. Regelmatig onderhoud is aan te raden om de efficiëntie van het systeem te behouden. Tegenover de milieuwinst staat de productie- en transportimpact van de warmtepomp, die ook in het oog moet worden gehouden bij een duurzaamheidsanalyse. Met de juiste voorbereiding en uitvoering kan een warmtepompinstallatie een waardevolle bijdrage leveren aan de energietransitie.

Bronnen

nodig