EER-waarde van warmtepompen: wat het betekent en hoe het rendement bepaalt

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Een warmtepomp is tegenwoordig een populaire keuze voor zowel verwarming als koeling in woningen en gebouwen. Het rendement van zo’n systeem speelt een cruciale rol in de energiezuinigheid en het verbruik van elektriciteit. Een belangrijke indicator om het rendement van een warmtepomp te bepalen is de EER-waarde (Energy Efficiency Ratio). Deze waarde geeft een maatstaf voor het koelvermogen van een warmtepomp onder standaard omstandigheden. In dit artikel bespreken we de betekenis van de EER-waarde, hoe het verschilt van andere rendementmaatstaven, en welke factoren het rendement van een warmtepomp bepalen.

Wat is de EER-waarde?

De EER-waarde, of Energy Efficiency Ratio, is een maat voor het rendement van een warmtepomp bij het koelen. Deze waarde wordt berekend door de koelcapaciteit van de warmtepomp (gemeten in Btu) te delen door het energieverbruik (gemeten in Wh) bij een bepaalde buitentemperatuur. Zo geeft een EER van 4 bijvoorbeeld aan dat 1 kWh elektriciteit nodig is om 4 kWh aan warmte af te voeren uit een ruimte.

De EER-waarde is een momentopname en wordt gemeten bij standaard omstandigheden. Dit betekent dat het een beeld geeft van het rendement op één specifiek moment, bijvoorbeeld bij een buitentemperatuur van 35 °C. Het is dus een theoretisch rendement dat niet altijd het daadwerkelijke verbruik in de praktijk weergeeft.

In de praktijk is het rendement van een warmtepomp afhankelijk van verschillende variabelen zoals de buitentemperatuur, de isolatie van het gebouw, het aantal gebruikers en de frequentie van gebruik. Daarom is de EER-waarde een belangrijke, maar niet volledig representatieve maat voor het daadwerkelijke rendement.

EER versus SEER: waarom het verschil belangrijk is

Omdat de EER-waarde slechts een momentopname is, is het belangrijk om ook rekening te houden met de SEER-waarde (Seasonal Energy Efficiency Ratio). De SEER-waarde geeft een betrouwbaarder beeld van het rendement van een warmtepomp over een langere periode, bijvoorbeeld over een gehele koelperiode.

De SEER-waarde houdt rekening met temperatuurschommelingen, energieverbruik tijdens stand-by en het feit dat het koelvermogen van een warmtepomp niet constant is. Hoe hoger de SEER-waarde, hoe efficiënter de warmtepomp werkt onder realistische omstandigheden. De SEER-waarde is dus een betere maatstaf voor het daadwerkelijke energieverbruik in de praktijk.

De EER-waarde is vooral nuttig bij het vergelijken van de koelcapaciteit van verschillende warmtepompen onder gelijkwaardige omstandigheden. De SEER-waarde geeft echter een realistischer beeld van het rendement in het dagelijks gebruik. Voor moderne lucht-lucht warmtepompen is de SEER-waarde daarom vaak de voorkeur.

Hoe bepaal je het energieverbruik van een warmtepomp?

Het energieverbruik van een warmtepomp hangt af van twee hoofdcomponenten: het energiebehoefte van het gebouw en het rendement van de warmtepomp zelf.

1. Energiebehoefte van het gebouw

Het energieverbruik van een warmtepomp is afhankelijk van de hoeveelheid warmte en koel die nodig is om een woning of gebouw te onderhouden. Dit hangt onder andere af van de grootte van het gebouw, de kwaliteit van de isolatie en het aantal bewoners. Bijvoorbeeld:

Een goed geïsoleerd huis heeft minder energie nodig om te verwarmen of te koelen.
Een groter aantal bewoners kan leiden tot een hoger verbruik van warm water.
Gebouwen in koele klimaten kunnen profiteren van een hogere COP (Coefficient of Performance), terwijl in warme klimaten het rendement van een warmtepomp voor koeling belangrijk is (EER).

2. Rendement van de warmtepomp

Het rendement van de warmtepomp wordt bepaald door de COP en de EER. Hoe hoger deze waarden, hoe efficiënter de warmtepomp werkt.

De COP (Coefficient of Performance) geeft aan hoeveel warmte de warmtepomp kan leveren per kWh elektriciteit. Een COP van 4 betekent dat de warmtepomp 4 kWh warmte levert voor 1 kWh elektriciteit.
De EER (Energy Efficiency Ratio) geeft het rendement van de warmtepomp bij het koelen. Een EER van 6 betekent dat de warmtepomp 6 kWh warmte kan afvoeren uit een ruimte met 1 kWh elektriciteit.

Deze waarden geven een theoretisch beeld van het rendement. Het daadwerkelijke energieverbruik is afhankelijk van de omgevingsfactoren en het gebruik. Voor een realistisch beeld is het daarom belangrijk om rekening te houden met de SEER-waarde.

Invloed van het type warmtepomp op het rendement

Het type warmtepomp heeft een directe invloed op het rendement en het energieverbruik. De volgende typen warmtepompen zijn het meest gebruikt:

1. Lucht-lucht warmtepomp

Deze warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om het gebouw te verwarmen. Tijdens de zomer kan het systeem ook worden gebruikt voor koeling. Het rendement van deze warmtepomp is afhankelijk van de buitentemperatuur. Bij lage temperaturen kan het rendement afnemen.

EER-waarden liggen meestal rond 6.
SEER-waarden liggen tussen 10 en 15.

2. Lucht-water warmtepomp

Deze warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om water te verwarmen. Het warme water kan vervolgens worden gebruikt voor ruimteverwarming of warm water. Het rendement van een lucht-water warmtepomp hangt af van de gewenste watertemperatuur.

Bij een watertemperatuur van 35 °C: EER-waarde rond 4.
Bij een watertemperatuur van 55 °C: EER-waarde rond 3.
Bij een watertemperatuur van 65 °C: EER-waarde rond 2,6.

3. Bodem-water warmtepomp

Deze warmtepomp haalt warmte uit de bodem en gebruikt deze voor verwarming. Omdat de bodem een constante temperatuur heeft, is het rendement van deze warmtepomp minder afhankelijk van de buitentemperatuur.

EER-waarden liggen rond 4,2.
SEER-waarden liggen rond 4,4 tot 4,8.

Bodem-water warmtepompen zijn daarom vaak de efficiëntste optie in regio’s met extreme klimaten.

2-pijpssysteem versus 4-pijpssysteem

Niet alleen het type warmtepomp, maar ook het type systeem heeft invloed op het rendement. Er zijn twee hoofdtype systeem:

1. 2-pijpssysteem

Een 2-pijpssysteem is geschikt voor gebouwen die alleen verwarming of koeling nodig hebben. Het systeem kan niet tegelijkertijd verwarming en koeling leveren.

2. 4-pijpssysteem

Een 4-pijpssysteem is geschikt voor gebouwen die tegelijkertijd verwarming en koeling nodig hebben. Dit is bijvoorbeeld het geval in kantoorgebouwen met verschillende kanten die tegelijkertijd verwarming en koeling nodig hebben. Het 4-pijpssysteem is dus efficiënter voor complexe toepassingen.

Warmte- en koudeopslag

Een moderne toepassing in het gebeid van warmtepompen is warmte- en koudeopslag. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de buffercapaciteit van de aarde om energie op te nemen en af te geven. In de winter haalt de warmtepomp warmte uit de grond en geeft deze af aan het gebouw. In de zomer haalt de warmtepomp warmte uit het gebouw en geeft deze aan de grond af.

Dit type systeem is efficiënt omdat het profiteert van de constante temperatuur van de grond. Het rendement van zo’n systeem wordt vaak uitgedrukt in de TER-waarde (Total Efficiency Ratio), die een combinatie is van de COP en EER.

Energiebesparing en terugverdientijd

Een warmtepomp met een hoge EER- en SEER-waarde is energiezuiniger en heeft een kortere terugverdientijd. Een hoger rendement betekent dat minder elektriciteit nodig is om de gewenste temperatuur in een gebouw te behouden.

De terugverdientijd van een warmtepomp hangt af van het energieverbruik van het oude verwarmingssysteem, het rendement van de warmtepomp en het energiebehoefte van het gebouw. Een warmtepomp met een hoge EER-waarde kan binnen enkele jaren terugverdiend worden door de lage energiefactuur.

Conclusie

De EER-waarde is een belangrijke maatstaf voor het rendement van een warmtepomp bij het koelen. Het geeft aan hoe efficiënt een warmtepomp warmte kan afvoeren uit een ruimte. Een hogere EER-waarde betekent dat minder elektriciteit nodig is om het gewenste koelvermogen te leveren.

Omdat de EER-waarde slechts een momentopname is, is het belangrijk om ook rekening te houden met de SEER-waarde, die een betrouwbaarder beeld geeft van het rendement over een langere periode. Voor een realistisch beeld van het energieverbruik van een warmtepomp is het daarom aan te raden om zowel de EER- als de SEER-waarde in overweging te nemen.

Het type warmtepomp, het systeem (2- of 4-pijp) en de isolatie van het gebouw hebben allemaal een invloed op het rendement. Door voor een warmtepomp met een hoge EER- en SEER-waarde te kiezen, is het mogelijk om aanzienlijk energie te besparen en de terugverdientijd te verkorten.