Koudemiddelen in warmtepompen: verboden datums, alternatieven en voorbereiding op de toekomst

Published by Redactie on september 30, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De toepassing van koudemiddelen in warmtepompen is essentieel voor hun functioneren. Echter, vanwege hun hoge GWP (Global Warming Potential) worden bepaalde koudemiddelen steeds meer onder druk gezet in de strijd tegen klimaatverandering. De Europese Commissie heeft in de afgelopen jaren steeds strengere maatregelen genomen, waarbij F-gassen geleidelijk worden uitgefaseerd. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige situatie, de komende veranderingen, en wat dit betekent voor eigenaren van warmtepompen, installateurs en andere betrokkenen in de bouw- en renovatiebranche.

F-gassen in warmtepompen: toepassing en problemen

F-gassen worden momenteel in vrijwel alle warmtepompen gebruikt als koudemiddel. Deze gassen zijn gevoelig voor klimaatverandering vanwege hun hoge GWP-waarden. Hieronder volgt een overzicht van de meest voorkomende F-gassen in huidige warmtepompen:

R32 (Difluormethaan)
- GWP: 675
- Toepassing: vaak in warmtepompen en airconditioningsystemen
- Voordelen: relatief lage GWP vergeleken met R410A of R134a
- Nadelen: nog steeds hoge GWP, verboden vanaf 2027 in split-systemen
R134a (Tetrafluorethaan)
- GWP: 1.430
- Toepassing: hoofdzakelijk in auto-airconditioning, maar ook in warmtepompen
- Voordelen: goedkoop en wijdverspreid
- Nadelen: hoge GWP maakt het een prioriteit voor uitfasering
R410A
- GWP: 2.088
- Toepassing: veel in residentiële airco’s en warmtepompen
- Voordelen: efficiënt en beschikbaar
- Nadelen: te hoge GWP, wordt al uitgefaseerd in veel regio’s

Een oud koudemiddel dat vroeger veel werd gebruikt is R22, dat al sinds 2015 volledig verboden is in Nederland. Dit verbod geldt voor alle airconditioning-systemen, zowel zakelijk als particulier.

Alternatieven: R290 en andere koolwaterstoffen

Een veelbelovend alternatief is R290 (propaan), een koolwaterstof met een GWP van slechts 3. Dit maakt het een zeer klimaatvriendelijke oplossing. R290 heeft echter één groot nadeel: het is zeer brandbaar. Daarom is het alleen veilig toepasbaar in kleine hoeveelheden en vereist het zorgvuldig ontwerp en installatie.

Andere koolwaterstoffen zoals methaan en butaan worden ook overwogen, maar net als R290 zijn ze brandbaar en vereisen daarom een speciale behandeling.

Tijdlijn van verboden en uitfaseringen

De uitfasering van F-gassen is gestrekt over meerdere jaren, met duidelijke data en richtlijnen. Dit is een overzicht van de belangrijkste data:

Datum	Regelgeving	Toepassing
1 januari 2027	F-gassen met een GWP boven 150 zijn verboden in monobloc- en split-systemen onder 12 kW	Warmtepompen en airco’s
1 januari 2032	Alle F-gassen verboden in monobloc-systemen onder 12 kW	Warmtepompen en airco’s
1 januari 2035	Alle F-gassen verboden in split-systemen	Warmtepompen en airco’s
2040	Beoordeling of F-gassen nog nodig zijn	Geen specifieke toepassing
2050	Volledige uitfasering van F-gassen	Geen specifieke toepassing

Daarnaast is er een verbod op R22 sinds 2015, dat al jaren geleden in werking is getreden.

Gevolgen van de uitfasering

De uitfasering van F-gassen heeft verschillende gevolgen voor eigenaren van warmtepompen, installateurs en de bouwsector.

Voor eigenaren van warmtepompen

Voor particuliere huiseigenaren betekent dit dat warmtepompen die op dit moment zijn geïnstalleerd binnen een paar jaar vervangen moeten worden. Met een gemiddelde levensduur van 15 jaar betekent het dat de eerste vervanging rond 2035-2040 nodig is. Dit heeft gevolgen voor:

Onderhoud en reparatie: De komende jaren zal het onderhoud van warmtepompen steeds complexer worden, aangezien F-gassen steeds minder beschikbaar zijn.
Vervanging: Eigenaren moeten rekening houden met de kosten van vervanging en de mogelijkheid om klimaatvriendelijke alternatieven te kiezen.
Installatie-ruimte en verbindingen: Warmtepompen met lage-GWP-koudemiddelen zoals R290 vereisen vaak andere installatie-ruimtes en verbindingen, vooral bij split-systemen.

Voor installateurs en professionele monteurs

Installateurs worden steeds meer geconfronteerd met de verplichte certificering voor het installeren en onderhouden van warmtepompen met alternatieve koudemiddelen. De Europese Commissie stelt dat deze alternatieven net als F-gassen onder een certificeringssysteem moeten vallen. Dit betekent:

Certificering: Installateurs moeten gecertificeerd zijn voor het werken met alternatieve koudemiddelen.
Nieuwe kennis: Installateurs moeten zich aanpassen aan nieuwe koudemiddelen en technologieën.
Veiligheid: Bij het werken met brandbare koudemiddelen zoals R290 moet extra aandacht worden besteed aan veiligheid.

Voor de bouw- en renovatiebranche

De bouw- en renovatiebranche moet rekening houden met de technische en logistieke gevolgen van de overgang naar alternatieve koudemiddelen:

Ontwerp van nieuwe woningen: Bouwers en ontwerpers moeten rekening houden met de installatie-ruimte voor warmtepompen met lage-GWP-koudemiddelen.
Renovatie van bestaande woningen: Bij renovatieprojecten is het belangrijk om te zorgen dat de huidige opstelruimte geschikt is voor toekomstige warmtepompen.
Opleiding en training: Het is van essentieel belang dat medewerkers op de hoogte zijn van de nieuwe regelgeving en technologieën.

Alternatieve koudemiddelen: voordelen en uitdagingen

Naast R290 zijn er ook andere alternatieve koudemiddelen in overweging genomen. Een voorbeeld is CO2 (R744), een klimaatvriendelijke oplossing met een GWP van 1. CO2 is echter niet ideaal voor alle toepassingen vanwege de hoge drukken die nodig zijn en de beperkte efficiëntie in bepaalde situaties.

Kwaliteitscontrole en certificering

Het gebruik van alternatieve koudemiddelen vereist niet alleen technische kennis, maar ook kwaliteitscontrole en certificering. De Europese Commissie stelt dat installateurs en bedrijven gecertificeerd moeten zijn voor het werken met alternatieven zoals R290 en CO2. Dit betekent dat installateurs zich aanpassen aan nieuwe normen en procedures.

Uitzonderingen en flexibiliteit

Hoewel de uitfasering van F-gassen voortgang maakt, zijn er wel uitzonderingen in de regelgeving. Deze zijn gericht op situaties waarin het gebruik van alternatieve koudemiddelen niet mogelijk is vanwege veiligheidsredenen. Daarnaast zijn er ook uitzonderingen in het kader van het REPowerEU-plan, dat gericht is op de energietransitie in de EU.

Voorbereiding op de toekomst

Om de overgang naar alternatieve koudemiddelen zo soepel mogelijk te maken, is het belangrijk om nu al te voorbereiden. Hier zijn enkele aanbevelingen:

Toegankelijkheid van tracés: Zorg ervoor dat alle tracés en verbindingen gemakkelijk bereikbaar zijn voor toekomstige onderhoud en vervanging.
Kies voor klimaatvriendelijke warmtepompen: Wanneer je op dit moment een warmtepomp installeert, kies dan voor een model met een koudemiddel met een lage GWP.
Voorbereiding op certificering: Installateurs en bedrijven moeten ervoor zorgen dat ze gecertificeerd zijn voor het werken met alternatieve koudemiddelen.
Vermijd overcapaciteit: Kies voor warmtepompen die afgestemd zijn op de verwarmings- en koelbehoeften van het pand, om zowel kosten als emissies te beperken.
Informatie en advies zoeken: Informeer jezelf over de regelgeving en de beschikbare alternatieven. Neem eventueel contact op met een gecertificeerde installateur of adviesbureau.

Conclusie

De uitfasering van F-gassen in warmtepompen is een noodzakelijke maatregel in de strijd tegen klimaatverandering. Het betekent echter ook dat zowel particuliere eigenaren als professionals in de bouw- en renovatiebranche zich moeten aanpassen aan nieuwe regelgeving en technologieën. De komende jaren zullen warmtepompen met klimaatvriendelijke koudemiddelen zoals R290 en CO2 steeds vaker worden ingezet. Het is nu tijd om voorbereidingen te treffen, zowel in termen van installatie-ruimte als certificering en kennis. Door nu al actie te ondernemen, kun je zorgen voor een soepele overgang en het behoud van energie-efficiëntie en duurzaamheid.