Nieuwe ontwikkelingen in warmtepomptechnologie: markttrends en toepassingen in bestaande en nieuwbouw (2023)

Inleiding

In 2023 blijft de markt voor warmtepompen in Nederland sterk groeien. Volgens het Nationaal Warmtepomp Trendrapport 2024 zijn er in dat jaar ongeveer 167.000 nieuwe warmtepompen geïnstalleerd, vooral in bestaande woningen. De overgang van aardgas naar duurzame verwarmingssystemen versnelt, ook al is de groei in sommige regio’s, zoals de Randstad en Flevoland, minder dan elders. Deze groei wordt voornamelijk aangedreven door hybride en all-electric lucht-waterwarmtepompen, die in 2023 ruim de helft van de installaties vormen. Tegelijkertijd is de verkoop van cv-ketels sterk gedaald, een teken dat warmtepompen de standaard worden.

In dit artikel worden de nieuwste ontwikkelingen in warmtepomptechnologie en markttrends in 2023 besproken, met aandacht voor de rol van verschillende warmtepomptypes, subsidies, en toepassingen in zowel nieuwbouw als bestaande woningen.

Groei van de warmtepompmarkt in 2023

Aantal geïnstalleerde warmtepompen

Volgens DNE Research zijn in 2023 ongeveer 167.000 nieuwe warmtepompen in woningen geïnstalleerd. Dit is bijna evenveel als de twee voorgaande jaren samen. Lucht-waterwarmtepompen vormen het grootste deel van deze groei, met bijna 120.000 installaties in bestaande woningen. Dit toont aan dat het marktsegment bestaande woningen zich sterk heeft ontwikkeld en nu centraal staat in de transitie naar duurzame verwarming.

Het totaal aantal warmtepompen in Nederland is naar verwachting in 2023 opgelopen tot 568.000. Dit is een toename van 40 procent ten opzichte van 2022 en bijna twee keer zoveel als in 2021. De groei van 2023 overschrijdt zelfs het doel van het kabinet Rutte IV van 125.000 warmtepompen in bestaande woningen tussen 2022 en 2024, aangezien in 2023 al bijna 120.000 warmtepompen geplaatst zijn.

Hybride warmtepompen

Een van de meest opvallende trends in 2023 is de snelle groei van hybride warmtepompen. In 2023 zijn er 58.000 nieuwe hybride installaties geplaatst, tegenover 22.000 in 2022 en 10.000 in 2021. Hybride warmtepompen combineren een warmtepomp met een aardgasverbrandingsmotor en worden vooral in bestaande woningen gebruikt, omdat deze woningen nog een aardgasaansluiting hebben.

In 2023 was ongeveer de helft van de nieuwe warmtepompen hybride, terwijl de andere helft all-electric was. All-electric warmtepompen zijn al langer gebruikelijk in nieuwbouw, waar geen aardgas is aangesloten. De groei van hybrides in bestaande woningen duidt op een strategische overgang naar volledig elektrische verwarming.

Warmtepompsoorten en marktaandeel

Lucht-waterwarmtepompen

Lucht-waterwarmtepompen zijn in 2023 de meest gebruikte warmtepompsoort in bestaande woningen. Dit type haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om het huis te verwarmen. Het voordeel van deze warmtepompen is dat ze relatief makkelijk en goedkoop te installeren zijn, vooral in bestaande woningen.

In 2023 waren 42 procent van de verkochte lucht-waterwarmtepompen hybride. Dit is een toename ten opzichte van voorgaande jaren. De groei van hybride warmtepompen wordt voornamelijk aangedreven door de gestegen aardgasprijzen in 2022, die leidden tot een toegenomen vraag naar alternatieve verwarmingssystemen die aardgas kunnen verminderen.

Lucht-luchtwarmtepompen (airco’s)

Lucht-luchtwarmtepompen, vaak aangeduid als airco’s, vormen het grootste deel van de warmtepompmarkt in Nederland. Eind 2024 waren er 1,8 miljoen van dit type geïnstalleerd, wat 72 procent van het totaal aantal warmtepompen vertegenwoordigt. Deze warmtepompen verwarmen en koelen via de lucht, waardoor ze vooral geschikt zijn voor koelinstallaties.

Hoewel deze warmtepompen vaak gebruikt worden in zowel nieuwbouw als bestaande woningen, leveren ze minder energie dan lucht-water- of bodem-waterwarmtepompen. De toename van lucht-luchtwarmtepompen is vooral te danken aan hun toepassing in nieuwbouw en commerciële gebouwen. In 2023 was de verkoop van lucht-luchtwarmtepompen stabiel, terwijl de verkoop van lucht-waterwarmtepompen licht afnam.

Bodem- of waterwarmtepompen

Bodem- of waterwarmtepompen zijn relatief minder gangbaar, maar ze leveren wel de meeste energie van alle warmtepompsoorten. In 2024 was 22 procent van de warmtepompen in Nederland van dit type, tegenover 6 procent voor bodem- of waterwarmtepompen. Deze warmtepompen halen warmte uit de aarde of het water en zijn vooral geschikt voor nieuwbouw, waar ze gemakkelijker te installeren zijn dan in bestaande woningen.

De verkoop van bodem- of waterwarmtepompen in 2023 nam toe, maar in 2024 daalde de verkoop met 35 procent ten opzichte van 2023. Dit kan te maken hebben met de complexiteit en kosten van deze systemen, die in bestaande woningen vaak onhaalbaar zijn.

Subsidies en verdeling per regio

ISDE-subsidieregeling

De ISDE-subsidieregeling speelt een belangrijke rol in de uitrol van warmtepompen, vooral in bestaande woningen. Tussen 2022 en 2024 zijn er 228.000 lucht-waterwarmtepompen en 10.000 bodem- of waterwarmtepompen met ISDE-subsidie geïnstalleerd. Deze subsidies zijn alleen beschikbaar voor installaties in bestaande woningen, omdat nieuwe woningen geen aardgasaansluiting hebben.

De verdeling van subsidies is sterk afhankelijk van de regio. In stedelijke gebieden zoals Amsterdam is de subsidieverdeling lager (3 per 1.000 inwoners), terwijl in gemeenten zoals Alphen-Chaam en Ameland de verdeling hoger is (29,1 en 21,4 per 1.000 inwoners). Dit wijst op een grotere adoptie van warmtepompen in niet-stedelijke regio’s, waar de infrastructuur en kosten van installatie vaak gunstiger zijn.

Groei in bestaande woningen

De overgang van aardgas naar warmtepompen is vooral zichtbaar in bestaande woningen. In 2023 zijn er bijna 120.000 warmtepompen in bestaande woningen geïnstalleerd, een toename van 140 procent ten opzichte van 2022. In 2022 waren dit er ongeveer 50.000.

De snelle groei in bestaande woningen wordt onder andere aangedreven door de gestegen aardgasprijs in 2022, die leidde tot een toegenomen interesse in alternatieve verwarmingssystemen. Bovendien worden warmtepompen steeds efficiënter en goedkoper, waardoor ze voor een groter publiek toegankelijk worden.

Een andere drijfveer is de wettelijke regel dat nieuwe woningen vanaf 2018 niet meer op het aardgasnet mogen worden aangesloten. Dit heeft geleid tot een toename in de verkoop van bodem- of waterwarmtepompen in nieuwbouw. Echter, in 2024 is de verkoop van deze warmtepompen gestagneerd of gedaald, wat op een verzadiging van de markt duidt.

De toekomst van warmtepompen in Nederland

De rol van innovatie

In 2023 werd de bouw gestart van de grootste warmtepomp van Nederland. Deze warmtepomp maakt onderdeel uit van een aquathermie-installatie op het terrein van de rioolwaterzuivering in Utrecht. De installatie is bedoeld om duurzame warmte te leveren aan huishoudens in Utrecht en Nieuwegein. Dit project is een voorbeeld van hoe warmtepomptechnologie kan worden gebruikt op schaal om een duurzaam warmtenet te realiseren.

Marktverwachtingen voor 2025 en verder

De verwachting is dat de markt voor warmtepompen in Nederland in 2025 en daaropvolgende jaren verder zal groeien, maar met een langzaamere snelheid. In 2024 is de verkoop van lucht-waterwarmtepompen met 29 procent gedaald ten opzichte van 2023, wat op een afkoelende markt duidt. Echter, de totale groei van het aantal warmtepompen blijft positief, aangezien er in 2024 meer warmtepompen zijn geïnstalleerd dan er uit gebruik zijn genomen.

Technische ontwikkelingen en toepassingen

Hybride warmtepompen in detail

Hybride warmtepompen zijn een combinatie van een warmtepomp en een aardgasverbrandingsmotor. Ze zijn ontworpen om de voordelen van warmtepomptechnologie te combineren met de betrouwbaarheid van aardgasverwarming, vooral in koud weer. In 2023 was 42 procent van de verkochte lucht-waterwarmtepompen hybride, vooral in bestaande woningen. Deze warmtepompen zorgen voor een geleidelijke overgang naar volledig elektrische verwarming, zonder het huis volledig te moeten isoleren of aan te passen.

All-electric warmtepompen

All-electric warmtepompen worden vooral gebruikt in nieuwbouw en in huizen zonder aardgasaansluiting. Ze zijn efficiënter dan hybride systemen, omdat ze geen fossiele brandstof gebruiken. In 2023 was de helft van de nieuwe warmtepompen all-electric, vooral in nieuwbouwprojecten.

Lucht-luchtwarmtepompen

Lucht-luchtwarmtepompen zijn vooral geschikt voor koelinstallaties en worden vaak gebruikt in nieuwbouw en commerciële gebouwen. In 2024 was 72 procent van alle warmtepompen van dit type. Ondanks hun hoge aandeel leveren ze minder warmte op dan lucht-water- of bodem-waterwarmtepompen, omdat ze alleen lucht gebruiken als bron.

Bodem- of waterwarmtepompen

Bodem- of waterwarmtepompen halen warmte uit de aarde of het water en zijn het meest efficiënte type. In 2024 leverden deze warmtepompen ruim de helft van de hernieuwbare warmte op in Nederland. Echter, hun installatie is complexer en duurder dan andere types, vooral in bestaande woningen. Daarom zijn ze vooral gebruikelijk in nieuwbouwprojecten.

Conclusie

In 2023 is de markt voor warmtepompen in Nederland sterk gegroeid, vooral in bestaande woningen. De snelle toename van hybride warmtepompen en de overgang van aardgas naar duurzame verwarming zijn de belangrijkste trends. Lucht-waterwarmtepompen vormen het grootste deel van de installaties, terwijl lucht-luchtwarmtepompen het grootste aandeel van het totaal aantal warmtepompen vertegenwoordigen. De ISDE-subsidieregeling speelt een belangrijke rol in de uitrol van warmtepompen, met een sterke concentratie in niet-stedelijke regio’s.

Toekomstige ontwikkelingen zullen waarschijnlijk aantonen dat de markt geleidelijk zal afkoelen, maar de overgang naar warmtepompen is hier om te blijven. Innovaties zoals de grootste warmtepomp van Nederland laten zien dat warmtepomptechnologie op schaal toegepast kan worden om duurzame verwarming te leveren aan huishoudens.

Bronnen

1. Het warmtepompmomentum zet door, maar Randstad en Flevoland blijven achter
2. Groei aantal warmtepompen neemt af
3. Start bouw grootste warmtepomp van Nederland