Het logboek van een hermetisch gesloten warmtepomp: verplichtingen, doel en praktijk

Published by Redactie on oktober 1, 2025 | Category warmtepomp

Het gebruik van warmtepompen is in de huidige tijd een essentieel onderdeel van duurzame opwarming van woningen en gebouwen. Tegelijkertijd brengt het gebruik van dergelijke systemen ook verantwoordelijkheden met zich mee, met name wat betreft het gebruik van koudemiddelen en het bijhouden van lekcontrolelogboeken. In dit artikel wordt ingegaan op de verplichtingen en praktische aspecten rondom het logboek van een hermetisch gesloten warmtepomp, inclusief de juridische en technische voorwaarden, de verplichte registratiepraktijk en de betekenis van een hermetisch gesloten systeem.

Wat is een hermetisch gesloten circuit?

In de context van warmtepompen en koelsystemen wordt vaak gesproken over een hermetisch gesloten circuit. Dit is een systeem waarin alle onderdelen die F-gassen bevatten permanent afgedicht zijn tijdens het fabricageproces via lassen, solderen of vergelijkbare technieken. Deze afsluiting vindt plaats op de locatie van de fabrikant en dient zodanig te zijn dat het systeem lekbestendig is.

Een hermetisch gesloten systeem mag afgeschermde kleppen of serviceaansluitingen bevatten, mits deze goed zijn afgeschermd om lekkage te voorkomen. Het systeem moet aan bepaalde prestatienormen voldoen, waaronder een maximale lekkage van minder dan 3 gram per jaar onder een druk van minstens een vierde van de maximaal toegestane druk.

Belangrijk om op te merken is dat een hermetisch gesloten circuit niet hetzelfde is als een hermetische compressor, die uitsluitend betrekking heeft op de compressor zelf. Het label op de kenplaat van een systeem moet duidelijk aangeven of het systeem als hermetisch gesloten is beschouwd.

Verplichtingen bij lekkage

Als er een lek wordt vastgesteld in een hermetisch gesloten circuit, gelden strikte tijdschrappen voor herstel. Het lek dient binnen 14 dagen na vaststelling hersteld te worden, waarbij dit herstel moet worden gevalideerd met een eerste lektest. Daarna volgt een tweede lektest binnen 30 dagen, maar ten vroegste 24 uur na de vorige lektest.

Deze regels zijn bedoeld om te zorgen dat lekkage snel wordt geïdentificeerd en verholpen, zodat de omgeving wordt beschermd tegen emissies van F-gassen, die een hoge klimaatimpact kunnen hebben, met name HFK’s (hydrofluorcarbonaten) en HFO’s (hydrofluoroolefines).

Uitbreiding naar koeltransport

De regels rond lekcontrole en het bijhouden van logboeken zijn niet beperkt tot statische installaties zoals warmtepompen voor woningen. Zij zijn ook van toepassing op koeltransport. Zo moeten airco’s in voertuigen met een CO₂-equivalent van meer dan 5 ton HFK of meer dan 1 kg HFO jaarlijks worden gecontroleerd op lekken.

Deze verplichting geldt voor zwaardere voertuigen zoals vrachtwagens, gekoelde containers en treinwagons, maar niet voor personenauto’s. Dit betekent dat het logboekhouden en de lekcontrole bij koeltransport een essentieel onderdeel zijn van het systeembeheer.

Het logboek als verplicht instrument

Een logboek is verplicht bij installaties met een inhoud van meer dan 5 ton CO₂-equivalent. Het logboek moet digitaal zijn en op elk moment beschikbaar op de locatie, ook tijdens storingen of buiten kantooruren. Digitale toegang is verplicht, maar het logboek moet altijd op de locatie van de installatie beschikbaar zijn.

Het logboek moet gedetailleerde informatie bevatten over lekkages, herstelmaatregelen en eventuele modificaties. Het is belangrijk om dit document goed bij te houden, omdat het kan worden aangereikt bij controles of inspecties. Bovendien moet het logboek gedurende vijf jaar na demontage of verkoop van de installatie worden bewaard door de oorspronkelijke eigenaar. Het is echter toegestaan om een kopie van het logboek ter informatie aan de nieuwe eigenaar te geven bij verkoop.

Toepassing bij warmtepompen

Bij warmtepompen is het gebruik van F-gassen zoals HFK en HFO van toepassing, afhankelijk van het type installatie. In het kader van de F-gassen-verordening 2024 is het gebruik van koudemiddelen met een hoge globale opwarmingpotentialiteit (GWP) steeds minder aanbevolen. Er ontstaat een trend naar het gebruik van natuurlijke koudemiddelen of koudemiddelen met een zeer lage GWP, zoals HFO’s.

Het gebruik van HFK’s is op termijn onrendabel, en het is daarom belangrijk om bij het aankoop van een warmtepomp systeem goed te overwegen welk koudemiddel wordt gebruikt. Een hermetisch gesloten warmtepomp is hierin een verstandige keuze, aangezien het lekrisico beperkt is.

De rol van de kenplaat

Een kenplaat is een belangrijk document in het kader van hermetisch gesloten warmtepompen. Het dient duidelijk te vermelden of het systeem als hermetisch gesloten is beschouwd. Dit is niet alleen een kwestie van administratie, maar ook een juridische verplichting. De kenplaat moet aanwezig zijn bij de installatie en duidelijk leesbaar zijn.

Technische achtergrond van een warmtepomp

Een warmtepomp werkt met behulp van een koudemiddelcircuit, waarin het koudemiddel in een gesloten kringloop beweegt. Het circuit bestaat uit meerdere fasen:

Verwarmen van de vloeistof tot aan het kookpunt.
Verdamping van de vloeistof, waarbij warmte wordt toegevoegd, maar de temperatuur niet verder stijgt.
Oververhitting van de damp, zodat deze gasvormig wordt.
Condensatie van de damp, waarbij warmte wordt afgevoerd.
Afkoeling tot aan het condensatiepunt.

Deze fasen worden vaak weergegeven in een LOG P-H diagram, waarin de relatie tussen druk en enthalpie duidelijk zichtbaar is. Bij een verandering in druk verandert ook de temperatuur van het koudemiddel. Dit proces is essentieel voor de werking van een warmtepomp en helpt bij het berekenen van het COP (Coefficient of Performance), een maat voor het rendement van de warmtepomp.

COP en rendement

Het rendement van een warmtepomp wordt vaak uitgedrukt in het COP. In het voorbeeld uit de bron is het rendement van een warmtepomp berekend op basis van de hoeveelheid warmte die wordt afgestaan en de hoeveelheid energie die wordt gebruikt.

Een warmtepomp die verwarmt, heeft een COP van 5,41. Als rekening wordt gehouden met het rendement van de compressor (80%), daalt het COP tot 4,3. Dit laat zien dat het rendement van een warmtepomp afhankelijk is van het doel van de installatie (verwarmen of koelen) en het rendement van de afzonderlijke onderdelen.

Typen warmtepompen en hun voor- en nadelen

De keuze van de juiste warmtepomp hangt af van diverse factoren, zoals de gewenste warmtecapaciteit, de omgeving en de investeringskosten. De volgende typen warmtepompen worden vaak onderscheiden:

Lucht-waterwarmtepompen: deze zijn relatief goedkoop en eenvoudig te installeren, maar zijn afhankelijk van de buitentemperatuur.
Grond-waterwarmtepompen: deze bieden een hogere efficiëntie en zijn minder afhankelijk van het weer, maar vereisen investeringen in boringen en ondergrondse buizen.
Water-waterwarmtepompen: deze zijn geschikt voor gebouwen in de buurt van een warme bron, zoals oppervlaktewater.
Hybride warmtepompen: deze combineren een warmtepomp met een CV-ketel en zijn een interessante optie voor woningen die niet volledig kunnen worden verwarmd door de warmtepomp alleen.

De keuze voor een hermetisch gesloten warmtepomp is vaak wenselijk bij hybride systemen, omdat het lekrisico beperkt is en het systeem betrouwbaarder is.

Veiligheidsmaatregelen en risicobeheer

Bij het ontwerp en gebruik van warmtepompen en koelsystemen is het van groot belang dat basisveiligheidsmaatregelen worden genomen. Deze maatregelen zijn gebaseerd op wet- en regelgeving, maar ook op bewezen en geaccepteerde goede praktijken.

Deze maatregelen betreffen onder andere:

Beschermende technieken zoals het gebruik van hermetisch gesloten circuits.
Controlemaatregelen zoals lekcontrole en het bijhouden van logboeken.
Risicobenaderingen die gericht zijn op het minimaliseren van klimaatimpact en de risico’s van koudemiddelen.

Subsidies en financiële voorzieningen

Het gebruik van warmtepompen kan worden gesteund door subsidies en andere financiële voorzieningen. Dit is van groot belang voor eigenaren die overwegen om hun verwarmingsinstallatie te vervangen door een warmtepomp. Subsidies zijn vaak afhankelijk van het type installatie en het gebruikte koudemiddel. Het is daarom verstandig om rekening te houden met de klimaatimpact en het rendement van een warmtepomp bij het bepalen van het type systeem dat wordt aangeschaft.

Conclusie

Het logboek van een hermetisch gesloten warmtepomp is een essentieel onderdeel van het beheer van dergelijke systemen. Het dient als documentatie van lekcontrole, herstelmaatregelen en eventuele modificaties en moet gedurende vijf jaar na demontage of verkoop worden bewaard. Bovendien moet het logboek digitaal zijn en op elk moment beschikbaar zijn op de locatie van de installatie.

Een hermetisch gesloten warmtepomp biedt betere lekbestendigheid en is daardoor een verstandige keuze, met name bij systemen die gebruik maken van koudemiddelen met een hoge klimaatimpact. Het is belangrijk om rekening te houden met de juridische verplichtingen, de technische specificaties en de klimaatimpact bij de keuze van een warmtepomp.

Het gebruik van moderne koudemiddelen en het toepassen van hybride systemen kunnen zorgen voor een duurzamere en efficiëntere verwarming van woningen en gebouwen. Het logboek is hierin een essentieel instrument om te zorgen voor naleving van de wetgeving en het behoud van de veiligheid en betrouwbaarheid van de installatie.