Lucht-warmtepompen in woongebouwen: Kansen en Kaders voor Duurzame Verwarming en Koeling

De transitie naar duurzame energie is in volle gang in de woningeigendom en bouwsector. Velen van ons zijn op zoek naar slimme, energiezuinige en betaalbare verwarmingsoplossingen die het milieu niet belasten. Lucht-warmtepompen, met name lucht-lucht- en lucht-water warmtepompen, bieden hierin veelbelovende opties. Deze artikelen richten zich specifiek op de toepassing van lucht-warmtepompen in woongebouwen, zowel in nieuwbouw als bij renovatieprojecten. Op basis van de gegevens uit betrouwbare bronnen worden de voordelen, nadelen, toepassingsmogelijkheden, kosten en werking van lucht-warmtepompen in woongebouwen besproken.

Wat is een lucht-warmtepomp?

Een lucht-warmtepomp is een systeem dat warmte uit de buitenlucht opneemt en deze gebruikt om een woning te verwarmen of te koelen. Afhankelijk van het type warmtepomp, kan het ook gebruikt worden om warm tapwater aan te maken. Er zijn twee hoofdtypes binnen de categorie lucht-warmtepompen:

1. Lucht-lucht warmtepomp: Haalt warmte uit de buitenlucht en blast deze in de woning als verwarmde of gekoelde lucht.
2. Lucht-water warmtepomp: Haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om water te verwarmen, dat vervolgens gebruikt wordt voor verwarming (via radiatoren of vloerverwarming) of warm tapwater.

Werking van een lucht-lucht warmtepomp

Een lucht-lucht warmtepomp werkt op basis van een warmte-uitwisselingsproces, waarbij warmte uit de buitenlucht wordt geëxtraheerd en in de woning wordt afgegeven. De werking verloopt in meerdere stappen:

1. Opname van warmte uit de buitenlucht: De buitenunit van de warmtepomp trekt lucht uit de omgeving. zelfs bij temperaturen onder het vriespunt kan deze warmte worden onttrokken.
2. Overdracht via koudemiddel: De warmte wordt via een koudemiddel (zoals F-gassen) getransporteerd naar de binnenunits.
3. Verwarming of koeling van lucht: De binnenunits blazen de verwarmde lucht in de woning. In de zomer kan het systeem ook omgekeerd werken en warmte uit de woning onttrekken, waardoor het als airconditioning fungeert.
4. Individuele ruimtebeheersing: In elke ruimte die verwarmd of gekoeld moet worden, is een aparte binnenunit nodig. Deze units kunnen op plafonds, wanden of vloeren gemonteerd worden.

Lucht-lucht warmtepompen zijn dus ideaal voor kleine woningen, appartementen of specifieke ruimtes zoals woonkamers, kantoren of studio’s. Ze zijn niet geschikt als hoofdverwarming voor grote woningen of als systeem dat ook kraanwater en radiatoren verwarmt – hiervoor zijn hybride of lucht-water warmtepompen beter aangewezen.

Voordelen van een lucht-lucht warmtepomp in woongebouwen

Lucht-lucht warmtepompen bieden verschillende voordelen die het aantrekkelijk maken voor toepassing in woongebouwen, zowel nieuwbouw als renovatieprojecten:

1. Duurzaam en energiezuinig

• Lucht-warmtepompen gebruiken elektriciteit om warmte te verplaatsen en geen fossiele brandstoffen. Ze draaien op basis van de opgenomen warmte uit de buitenlucht, wat veel energie bespaart.
• Zelfs op koude dagen (tot –20°C) kan een lucht-lucht warmtepomp werken, hoewel aanvullende verwarming dan wel nodig kan zijn.

2. Niet afhankelijk van een CV-ketel

• In tegenstelling tot een hybride warmtepomp of een lucht-water warmtepomp, is een lucht-lucht warmtepomp niet aangesloten op een CV-installatie. Dit maakt het ideaal voor woningen zonder bestaande verwarming of voor huizen waar geen renovatie van de CV-installatie gewenst is.

3. Compacte oplossing

• De lucht-lucht warmtepomp kan geïnstalleerd worden zonder ingrijpende werkzaamheden. De buitenunit kan eventueel weggelaten worden, zolang er ventilatiekanalen in de buitenmuur zijn gemaakt. Dit maakt het systeem geschikt voor historische woningen of appartementen waar aanpassingen aan de gevel beperkt moeten blijven.

4. Simpele installatie en onderhoud

• Omdat er geen diepe grondboringen of vloerverwarming nodig zijn, is de installatie sneller en minder kostbaar dan bij een geothermische warmtepomp. Ook het onderhoud is relatief eenvoudig.

Nadelen van een lucht-lucht warmtepomp in woongebouwen

Ondanks de voordelen zijn er ook beperkingen waarmee rekening moet worden gehouden:

1. Geen warmtapwaterproductie

• Lucht-lucht warmtepompen verwarmen alleen lucht. Er is geen warm water beschikbaar via het systeem. Dit betekent dat een aparte oplossing nodig is voor warm water, zoals een zonnepaneel, een warmtepomp die ook kraanwater verwarmt, of een aanvullende boiler.

2. Afhankelijk van binnenunits

• In elke ruimte die verwarmd of gekoeld moet worden, is een binnenunit nodig. Dit betekent extra kosten en werkzaamheden voor montage.

3. Minder krachtig dan hybride of lucht-water systemen

• Een lucht-lucht warmtepomp is niet geschikt als hoofdverwarming voor grote woningen. Het is meestal beperkt tot kleine ruimtes of appartementen met een open indeling.

4. Geluidsproductie

• Zowel de buitenunit als de binnenunits kunnen geluid produceren, wat in sommige situaties storend kan zijn. Dit moet vooraf beoordeeld worden, bijvoorbeeld in rustige woonomgevingen.

Wanneer kies je voor een lucht-lucht warmtepomp in een woongebouw?

Een lucht-lucht warmtepomp is een goede keuze als:

• Je geen warmtapwater nodig hebt via het verwarmingsysteem.
• Je individuele ruimtes of een appartement wilt verwarmen of koelen.
• Je geen grote verbouwingen wilt uitvoeren, zoals voor vloerverwarming of grondboringen.
• Je een betaalbare duurzame oplossing zoekt voor verwarming en koeling, met weinig ingrijpende werkzaamheden.

Dit type warmtepomp is niet geschikt als:

• Je een grote woning hebt met meerdere ruimtes die allemaal verwarmd moeten worden.
• Je een CV-systeem nodig hebt voor kraanwater of radiatoren.
• Je aanvullende verwarmingssystemen wilt vermijden, zoals bij lage temperaturen.

Toepassing in nieuwbouw versus bestaande woningen

Lucht-lucht warmtepompen zijn geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten, maar de toepassing kan variëren afhankelijk van de situatie.

1. Nieuwbouwprojecten

• In nieuwbouw is het mogelijk om een lucht-lucht warmtepomp te kiezen als hoofdverwarming voor specifieke ruimtes, zoals een woonkamer of kantoor.
• De installatie is eenvoudiger als het systeem tijdens de bouw van de woning wordt ingebouwd.
• Nieuwbouw woningen zijn meestal goed geïsoleerd, wat het rendement van de warmtepomp verhoogt.
• Voor kleine woningen of appartementen is de lucht-lucht warmtepomp een kostenefficiënte en duurzame oplossing.

2. Bestaande woningen

• Lucht-lucht warmtepompen zijn geschikt voor renovatieprojecten waar de bestaande CV-installatie niet of moeilijk te vervangen is.
• Ze zijn ideaal voor appartementen of woningen met open indelingen en goede isolatie.
• Het is belangrijk dat de woning goed geïsoleerd is en dat de ventilatiekanalen goed afgesteld zijn om verlies aan warmte te voorkomen.
• Het systeem is niet geschikt als vervanging voor een CV-ketel in bestaande woningen die op gas werken. Daarvoor zijn hybride warmtepompen beter aangewezen.

Alternatieven: Lucht-water warmtepompen

In sommige situaties is een lucht-water warmtepomp een betere keuze dan een lucht-lucht warmtepomp, vooral in grotere woningen of bij woningen met een CV-installatie:

• Een lucht-water warmtepomp verwarmt water dat vervolgens gebruikt kan worden voor verwarming (via radiatoren of vloerverwarming) of voor warm tapwater.
• Het kan gekoppeld worden aan een CV-ketel, waardoor het als hybride warmtepomp werkt.
• Voor nieuwbouw woningen met vloerverwarming is een lucht-water warmtepomp zeer geschikt, aangezien deze het water efficiënt kan verwarmen.

Voor bestaande woningen is een lucht-water warmtepomp ook een goede keuze, zolang er voldoende ruimte is voor de installatie en er geen ingrepen nodig zijn aan de CV-installatie.

Kosten van een lucht-warmtepomp in woongebouwen

De kosten van een lucht-warmtepomp variëren afhankelijk van het type, het vermogen en het aantal benodigde units. Voor een woongebouw zijn de volgende kosten indicatief:

Lucht-lucht warmtepompen zijn relatief goedkoop en eenvoudig te installeren, vooral in nieuwbouwprojecten. De investering is snel terug te verdienen door de energiebesparing en de vermindering van gasafhankelijkheid.

Kies de juiste warmtepomp voor jouw woongebouw

Voor een woongebouw is het belangrijk om een warmtepomp te kiezen die past bij de specifieke situatie en vereisten:

1. Voor kleine, goed geïsoleerde woningen of appartementen:

• Kies een lucht-lucht warmtepomp. Deze is goedkoper, eenvoudiger te installeren en geschikt voor individuele ruimtes.

2. Voor grotere woningen of woningen met een CV-installatie:

• Kies een lucht-water of hybride warmtepomp. Deze systemen zijn geschikter voor kraanwater, radiatoren en vloerverwarming.

3. Voor nieuwbouwprojecten:

• Overweeg een lucht-water warmtepomp indien vloerverwarming aanwezig is. Voor appartementen of kantoren zonder CV-installatie is een lucht-lucht warmtepomp een goed alternatief.

4. Voor historische of appartementen zonder grof werkzaamheden:

• Kies een lucht-lucht warmtepomp zonder buitenunit. Dit maakt het systeem geschikt voor woningen waar aanpassingen aan de gevel beperkt moeten blijven.

Advies bij aanschaf en installatie

Voor de aanschaf en installatie van een lucht-warmtepomp zijn een aantal belangrijke factoren:

• Vergelijk meerdere offertes van gecertificeerde installateurs in jouw regio. Dit geeft je een beter overzicht van prijzen, garanties en technische specificaties.
• Let op de totaalprijs, inclusief aanschaf en installatie.
• Controleer het vermogen en de efficiëntie van de warmtepomp. Een hoger COP (Coefficient of Performance) betekent meer energiebesparing.
• Lees ervaringen van andere klanten met de installateur. Dit geeft inzicht in de kwaliteit van de installatie en service.
• Controleer de garantievoorwaarden. Veel warmtepompen hebben een garantie van 5 à 10 jaar.

Het is raadzaam om de installatie aan een gecertificeerde warmtepompinstallateur te laten uitvoeren, om zowel de prestaties als de levensduur van het systeem te garanderen.

Conclusie

Lucht-warmtepompen bieden een duurzame en energiezuinige oplossing voor verwarming en koeling in woongebouwen. Vooral lucht-lucht warmtepompen zijn geschikt voor kleine woningen, appartementen en specifieke ruimtes, waar geen ingrijpende verbouwingen gewenst zijn. Ze zijn goedkoop, eenvoudig te installeren en kunnen bijdragen aan een lagere CO₂-uitstoot en een lager energieverbruik.

Toch zijn er ook beperkingen: lucht-lucht warmtepompen verwarmen geen kraanwater en zijn niet geschikt voor grote woningen of wanneer een CV-installatie nodig is. In dergelijke gevallen zijn lucht-water of hybride warmtepompen beter aangewezen.

Bij de keuze van een warmtepomp is het belangrijk om rekening te houden met de persoonlijke wensen, budget, woonoppervlakte en bestaande verwarmingsinstallatie. Door meerdere offertes te vergelijken en een ervaren installateur te betrekken, kun je de juiste keuze maken voor jouw woongebouw.

Bronnen

1. Homedeal - Lucht-lucht warmtepomp
2. Duurzaamheidsvergelijker - Warmtepomp
3. Warmtepompenadvies - Nieuwbouw