Lucht-water warmtepompen: COP-waarden en het belang van de stooktemperatuur

Published by Redactie on oktober 1, 2025 | Category warmtepomp

Lucht-water warmtepompen zijn een steeds populairder keuze binnen duurzame verwarmingsoplossingen. Ze werken door warmte op te nemen uit de buitenlucht en deze om te zetten in verwarmend water voor de ruimteverwarming of voor warm tapwater. Een van de belangrijkste parameters bij het beoordelen van de efficiëntie van deze systemen is de COP (Coefficient of Performance). In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de COP-waarden van lucht-water warmtepompen, met name bij de laagst mogelijke COP, en hoe de buitentemperatuur en het afgiftesysteem (zoals vloerverwarming of radiatoren) het rendement beïnvloeden.

COP-waarden en de invloed van buitentemperatuur

De COP van een lucht-water warmtepomp geeft aan hoe efficiënt het apparaat energie omzet in warmte. Bijvoorbeeld een COP-waarde van 5 betekent dat voor elke kWh elektriciteit die de warmtepomp verbruikt, er 5 kWh warmte wordt geleverd. In de praktijk varieert deze waarde afhankelijk van de omstandigheden waarin de warmtepomp draait, met name de buitentemperatuur.

COP bij lage buitentemperaturen

Bij lage buitentemperaturen, zoals -5 °C, dalen de COP-waarden aanzienlijk. Onder deze omstandigheden kan de COP van een lucht-water warmtepomp dalen tot ongeveer 4, zoals aangegeven in bron [3]. Dit betekent dat de warmtepomp minder efficiënt werkt en dus relatief meer elektriciteit verbruikt om dezelfde hoeveelheid warmte te genereren. Bij extreme koude kan dit effect nog verder toenemen, wat leidt tot hogere kosten en een lagere prestatie.

De dalende COP bij lage temperaturen heeft twee gevolgen:

Hoogere energiekosten: Omdat de warmtepomp minder efficiënt werkt, moet hij langer draaien om hetzelfde warmtevermogen te leveren. Dit zorgt voor een hogere elektriciteitsrekening.
Lagere warmteproductie: De maximaal te leveren warmtestroom wordt kleiner. Dit kan leiden tot een minder comfortabele verwarming, vooral bij extreme vorst.

Daarom is het essentieel om bij de keuze van een lucht-water warmtepomp rekening te houden met de buitentemperaturen in de regio en de verwachtingen voor koude winters.

Het belang van het afgiftesysteem

Neben de buitentemperatuur heeft ook het afgiftesysteem – ofwel de manier waarop de warmte in de ruimte komt – een aanzienlijke invloed op de COP en de SCOP (Seasonal Coefficient of Performance). De SCOP is de gemiddelde COP over het hele stookseizoen en geeft dus een beter beeld van het jaarlijks rendement.

Laag temperatuurverwarming

Laag temperatuurverwarming, zoals vloerverwarming, vereist minder warme afgiftetemperaturen, meestal tussen de 20 °C en 35 °C. Omdat de warmtepomp het water niet zo ver hoeft op te warmen, hoeft hij minder hard te werken. Dit leidt tot hogere COP- en SCOP-waarden. Bron [2] stelt dat de SCOP van moderne luchtwarmtepompen in Nederland gemiddeld rond de 5,2 ligt bij een afgiftetemperatuur van 35 °C.

Laag temperatuurverwarming heeft dus een positieve impact op de efficiëntie van de warmtepomp. Daarom is het aan te raden om bij de installatie van een lucht-water warmtepomp rekening te houden met de mogelijkheid tot vloerverwarming of laag temperatuur radiatoren. Deze laatste zijn ontworpen om effectief te werken met lager temperatuurwater (meestal tussen de 30 °C en 45 °C).

Hoog temperatuurverwarming

Hoog temperatuurverwarming, zoals traditionele radiatoren, vereist afgiftetemperaturen tussen de 60 °C en 80 °C. Omdat het water warmer moet worden, werkt de warmtepomp minder efficiënt. Dit zorgt voor lagere COP- en SCOP-waarden. Bron [2] legt uit dat bij gebruik van radiatoren de COP van warm tapwater in veel gevallen lager is dan de COP van ruimteverwarming, omdat het water voor warm tapwater meestal warmer moet worden dan het water voor de vloerverwarming.

Het is daarom belangrijk om bij de installatie van een lucht-water warmtepomp te overwegen of het afgiftesysteem het warmtepompvermogen voldoende kan benutten. In sommige gevallen kan het gebruik van Climatebooster of propellers onder de radiatoren helpen om de afgiftetemperatuur te verlagen, waardoor de warmtepomp efficiënter kan werken.

COP versus SCOP: Wat zegt het echt?

De COP geeft informatie over de efficiëntie van een warmtepomp in een bepaalde situatie, zoals een specifieke buitentemperatuur en een bepaalde afgiftetemperatuur. Maar zoals aangegeven in bron [4], is dit slechts een momentopname en geeft het geen compleet beeld van de prestatie over het hele stookseizoen.

De SCOP, daarentegen, is het gemiddelde rendement over het hele stookseizoen. Omdat de buitentemperatuur varieert – meestal tussen -10 °C en +16 °C – is de SCOP een betere maat voor het jaarlijks rendement van de warmtepomp. Bron [2] stelt dat de SCOP voor moderne luchtwarmtepompen in Nederland ongeveer 5,2 is bij een afgiftetemperatuur van 35 °C.

Het is belangrijk om bij het vergelijken van warmtepompen rekening te houden met de SCOP in plaats van alleen de COP. Omdat het stookseizoen niet altijd verloopt onder ideale omstandigheden, geeft de SCOP een realistischer beeld van de werkelijke efficiëntie.

De rol van de warmtepompcapaciteit

De keuze van de juiste warmtepompcapaciteit is van groot belang voor het efficiëntiegehalte. Bron [2] geeft aan dat een warmtepomp die iets te klein is, vaak efficiënter werkt dan een warmtepomp die te groot is. Dit komt doordat een te grote warmtepomp vaak zwaardere onderdelen heeft, zoals een grotere pomp of ventilator, die in de meeste gevallen niet nodig zijn. Deze zwaardere componenten verhogen het verbruik.

Bij een te kleine warmtepomp kan er gebruik worden gemaakt van elektrische back-up verwarming in uitzonderlijke koude situaties. Ondanks het hogere elektriciteitsverbruik op dat moment is het totale verbruik over het hele jaar vaak lager dan bij een grotere warmtepomp.

Daarom is het aan te raden om bij de keuze van een warmtepomp niet alleen het maximale vermogen in overweging te nemen, maar ook het daadwerkelijke jaarlijks verbruik. Een warmtepomp die het beste rendement heeft bij de meest voorkomende buitentemperatuur in Nederland is vaak de beste keuze.

COP bij het opwekken van warm tapwater

Het opwekken van warm tapwater met een warmtepomp verloopt meestal onder andere omstandigheden dan de ruimteverwarming. De afgiftetemperatuur is meestal hoger (bijvoorbeeld 55 °C in het bufferblik), wat betekent dat de COP voor warm tapwater vaak lager is dan de COP voor ruimteverwarming.

Bron [2] benadrukt dat het opwekken van warm tapwater doorgaans langer duurt dan bij een traditionele CV-ketel. Daarom is het belangrijk om een warmtepomp te kiezen die ook voldoende vermogen heeft om warm tapwater op te wekken. In sommige gevallen kan een extra elektrische boiler nodig zijn om te voorkomen dat er onder een koude douche komt te staan.

Invloed van de warmtebron

Bij lucht-water warmtepompen wordt de warmte uit de lucht gehaald. In tegenstelling tot aardwarmtepompen, die warmte onttrekken uit de grond of oppervlaktewater, is de temperatuur van de lucht afhankelijk van het seizoen. Dit zorgt ervoor dat de COP van lucht-water warmtepompen seizoensafhankelijk is.

Bron [3] legt uit dat bij een luchtwarmtepomp de koude kant is ondergebracht in een ventilator die lucht langs blaast. Dit betekent dat de COP varieert met het seizoen. In het voor- en naseizoen, bijvoorbeeld bij 11 °C buitentemperatuur, kan de COP nog steeds rond de 6 liggen, vergelijkbaar met een bodemwarmtepomp. Maar bij extreme koude, zoals -5 °C, daalt de COP tot 4.

Het is daarom belangrijk om bij het installeren van een lucht-water warmtepomp te rekening te houden met de seizoensgebonden temperatuursvariaties in de regio. In regio’s met extreem koude winters kan het aantrekkelijker zijn om over te gaan op een aardwarmtepomp, die minder gevoelig is voor temperatuurvariaties.

Invloed van de warmtepomptechnologie

De technologie van de warmtepomp heeft ook een invloed op de COP. Moderne warmtepompen zijn ontworpen om efficiënter te werken bij lagere buitentemperaturen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld gebruik maken van geavanceerde compressoren of warmte-uitwisselaars die het rendement verbeteren.

Een warmtepomp die goed werkt bij de meest voorkomende buitentemperatuur in Nederland is vaak een betere keuze dan een warmtepomp die alleen goed werkt bij extreem koude temperaturen. Dit komt doordat in de meeste gevallen de COP bij deellast (normale draaitijd) belangrijker is dan de COP bij vollast (extreme vorst).

Samenvatting

Lucht-water warmtepompen zijn een efficiënte en duurzame oplossing voor ruimteverwarming en warm tapwater. De COP-waarde is een belangrijk maatstaf voor het rendement van de warmtepomp, maar het varieert afhankelijk van de buitentemperatuur en het afgiftesysteem.

Bij lage buitentemperaturen dalen de COP-waarden, wat leidt tot hogere energiekosten en een lagere warmteproductie. Laag temperatuurverwarming, zoals vloerverwarming, kan helpen om de COP en SCOP te verhogen. De keuze van de juiste warmtepompcapaciteit en het afgiftesysteem is daarom van groot belang.

Tenslotte is het aan te raden om bij het vergelijken van warmtepompen rekening te houden met de SCOP in plaats van alleen de COP. Dit geeft een beter beeld van het jaarlijks rendement en helpt bij het kiezen van de meest efficiënte warmtepomp voor de situatie.