Warmtepompen en de overgang naar gasvrije woningen: milieubewuste keuze voor woninginrichting

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

De overgang naar gasvrije woningen is in volle gang in Nederland. Ondertussen groeit ook het belang van warmtepompen als duurzame verwarmingsoplossing. In dit artikel wordt ingegaan op de werking van een warmtepomp, de milieuvoordelen, het gebruik van koudemiddelen, de kostenefficiëntie en subsidies. Tevens wordt aandacht besteed aan ervaringen van individuen zoals bij Milieudefensie, de rol van overheidsbeleid en technische aspecten zoals isolatie en het kiezen van het juiste type warmtepomp. Het doel is om professionals, woningeigenaren en zelfbouwers een gedetailleerde, feitelijke en praktische overzicht te geven van de huidige situatie rondom warmtepompen in het kader van duurzame woninginrichting.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt deze?

Een warmtepomp is een elektrische installatie die warmte uit de buitenlucht of de bodem gebruikt om een woning te verwarmen en warm water te leveren. Het principe is vergelijkbaar met een koelkast, maar dan in omgekeerde richting. In plaats van warmte uit een ruimte te verwijderen, wordt warmte opgenomen uit de omgeving en verwerkt tot bruikbare warmte voor de woning.

De efficiëntie van een warmtepomp wordt vaak aangeduid met de COP (Coefficient of Performance). Voor elke 1 kWh elektriciteit die de warmtepomp verbruikt, levert deze ongeveer 3 tot 5 kWh warmte. Dit maakt warmtepompen aantrekkelijk vanuit energiebesparing en milieuaspecten, zeker als groene stroom wordt gebruikt.

Er zijn verschillende soorten warmtepompen. De bekendste zijn:

Lucht-water warmtepompen, die warmte uit de buitenlucht halen.
Aarde-water warmtepompen, die gebruikmaken van warmte uit de bodem.
Hybride warmtepompen, die gedeeltelijk op een traditionele CV-ketel werken.

Hybride warmtepompen zijn populair bij woningen die nog niet volledig geïsoleerd zijn of waar de warmtepomp niet in staat is om het volledige verwarmingseenheid te dekken. In dergelijke gevallen kan de CV-ketel nog steeds ingeschakeld worden om aan te vullen op de warmteproductie van de warmtepomp.

Milieuvoordelen van warmtepompen

Een warmtepomp is een duurzame verwarmingsoplossing, omdat het geen fossiele brandstoffen gebruikt. In vergelijking met een traditionele HR-ketel op gas, zorgt een warmtepomp voor een aanzienlijke CO₂-reductie. Volgens de data uit de bronnen ligt de CO₂-reductie tussen 30% en 65%, afhankelijk van het type warmtepomp en het gebruik van duurzame elektriciteit.

Invloed van het koudemiddel op het klimaat

Het type koudemiddel dat in een warmtepomp wordt gebruikt, heeft een significante invloed op de klimaatimpact. Tot voor kort werden vaak synthetische koudemiddelen gebruikt, zoals fluorkoolwaterstoffen (F-krachten), die een hoog broeikaseffect hebben. Deze stoffen vormen een potentieel risico voor het klimaat als ze onbedoeld lekken of verkeerd worden afgevoerd.

In recente modellen warmtepompen worden steeds vaker natuurlijke koudemiddelen gebruikt, zoals:

Propaan
Isobutaan
CO₂
Ammoniak

Natuurlijke koudemiddelen hebben een veel lagere impact op het klimaat en zijn daarom een voorkeurskeuze. Bij de aankoop van een warmtepomp is het daarom verstandig om uit te kijken naar modellen die deze milieuvriendelijke koudemiddelen gebruiken. Dit zorgt niet alleen voor een kleinere CO₂-footprint, maar ook voor betere duurzaamheid in de productieloop.

Werken met groene stroom en energieopslag

De klimaatwinst van een warmtepomp hangt ook sterk af van de bron van de elektriciteit die erbij wordt gebruikt. Wanneer groene stroom wordt ingezet, bijvoorbeeld via zonnepanelen op het dak of via windenergie, verdwijnt de CO₂-uitstoot van het elektriciteitsverbruik vrijwel volledig.

Een praktijkvoorbeeld van dit alles is beschreven in de ervaring van een persoon die bij Milieudefensie werkt. Deze persoon heeft een gloednieuwe woning gekocht, die op gas was aangesloten, maar heeft ervoor gekozen om te werken aan een gasloze oplossing. Daartoe zijn zonnepanelen geïnstalleerd, is een aandeel in een windmolen aangeschaft en is een hybride warmtepomp ingezet. Bovendien wordt overwogen om gebruik te maken van warmte uit rioolwaterzuivering in de nabijheid van het huis.

Het resultaat is dat deze woning volledig gasvrij is en dat de energiekosten over de komende tien jaar aanzienlijk lager zijn dan bij een traditionele oplossing. Tevens is de investering in een warmtepomp in dit geval goedkoper dan verwacht was, namelijk €6.000.

Kritiek op energieopslag en schaduwval

Hoewel groene energie steeds toegankelijker wordt, zijn er nog uitdagingen. Momenteel is het lastig om energie langdurig op te slaan. Accu’s en opslag in de vorm van waterstofgas zijn nog in ontwikkeling. Daarnaast kan de installatie van zonnepanelen en windturbines leiden tot klachten van buren over schaduwval of verstorend gedrag van dieren zoals vogels en vissen.

Ook de installatie van een warmtepomp vraagt een grondige renovatie. In veel huizen is het niet mogelijk om direct over te stappen van een gasketel naar een warmtepomp zonder eerst de isolatie te verbeteren of de verwarmingsinstallatie aan te passen. Dit betekent extra kosten en inspanningen, die niet verwaarloosbaar zijn.

Kosten en subsidies voor warmtepompen

De aanschaf van een warmtepomp is met een investering gepaard die varieert afhankelijk van het type en het bestaande verwarmingsstelsel. Voor een hybride warmtepomp met een vermogen van 4 kW wordt geschat dat de totale kosten, inclusief plaatsing, ongeveer €6.000 zijn. Bij het toevoegen van een nieuwe CV-ketel ligt de totale prijs rond de €8.000.

Subsidies kunnen deze kosten aanzienlijk verlagen. Sinds 1 januari 2022 is het subsidiebedrag voor (hybride) warmtepompen verhoogd van 20% naar 30%. In het kader van het ISDE-programma is het budget gestegen tot 282 miljoen euro over de drie jaren 2022-2024. Daarnaast is er ook een Klimaatfonds van 7 miljard euro, waaruit een maximale subsidie van €2.500 beschikbaar kan zijn voor de aanschaf van een warmtepomp.

De subsidie is echter niet automatisch toegewezen. Het vereist een aanvraagproces en het verkrijgen van bepaalde vergunningen. Dit betekent dat woningeigenaren extra tijd en administratieve inspanningen moeten aanwenden. In vergelijking met het vervangen van een CV-ketel, die relatief eenvoudig en goedkoper is, kan het proces van een warmtepompinstallatie behoorlijk complex worden.

Overheidsbeleid en verplichtingen

In Den Haag is al een verplichting ingevoerd voor de installatie van hybride warmtepompen in alle woningen vanaf 2026. Dit betekent dat woningeigenaren bij het vervangen van hun CV-ketel verplicht een hybride warmtepomp moeten kiezen. De kosten van zo’n installatie liggen tussen €11.000 en €15.000. Voor mensen die deze investering niet zelf kunnen doen, bestaat het zogenaamde Warmtefonds, waarbij banken zoals ING, SNS en Rabobank financiële steun bieden via groene hypotheken.

Hoewel deze verplichtingen bedoeld zijn om de overgang naar duurzame verwarming te versnellen, zijn er ook kritische stemmen. De administratie van subsidies en vergunningen kan lastig zijn, en de kosten zijn voor sommige huishoudens behoorlijk hoog. Daarnaast is de afhankelijkheid van overheidsinvoer groter dan bij traditionele CV-ketels. Onderzoek en transparantie zijn daarom essentieel om ervoor te zorgen dat het beleid effectief en eerlijk is.

Technische voorkeuren en keuzes bij warmtepompen

Het kiezen van de juiste warmtepomp hangt af van verschillende factoren:

Isolatiegraad van de woning: Een goed geïsoleerde woning vereist een kleiner vermogen van de warmtepomp.
Soort verwarmingsinstallatie: De warmtepomp moet compatibel zijn met het bestaande systeem (bijvoorbeeld vloerverwarming of radiatoren).
Vermogen en capaciteit: De keuze hangt af van de grootte van de woning en het verwarmingsvermogen dat nodig is.
Type koudemiddel: Natuurlijke koudemiddelen zijn milieuvriendelijker.

Deze aspecten moeten goed doorgenomen worden met een professional, zoals een aannemer of energieadviseur, om de meest efficiënte en duurzame oplossing te kiezen.

Kortingen en financiële voordelen

Naast subsidies zijn er ook andere manieren om de kosten van een warmtepomp te verlagen. Zo kan een woning eigenaar een aandeel nemen in groene energieprojecten, zoals windmolens of zonneparken. Dit zorgt niet alleen voor een constante levering van duurzame stroom, maar ook voor een beleggingskans die langdurig kan zijn.

Daarnaast zijn er steeds meer woningen die aangesloten zijn op warmtenetten of rioolwaterwarmteprojecten. In dergelijke gevallen is het mogelijk om een warmtepomp aan te sluiten op deze warmtebronnen, wat de efficiëntie en de kosten kan verlagen.

Conclusie

Warmtepompen zijn een belangrijke stap in de richting van gasvrije woningen en duurzame verwarming. Zij bieden aanzienlijke milieuvoordelen, zeker bij het gebruik van groene stroom en natuurlijke koudemiddelen. De investering in een warmtepomp is in de meeste gevallen rendabel binnen tien jaar of minder, zeker als subsidies worden gebruikt.

Toch zijn er ook uitdagingen. De installatie van een warmtepomp vraagt vaak een grondige renovatie van de woning, met extra kosten voor isolatie en aansluiting. Daarnaast is het proces van subsidieaanvragen en het verkrijgen van vergunningen complex en tijdrovend. Het overheidsbeleid speelt daarom een cruciale rol, maar moet hierbij zorgvuldig worden geëvalueerd om ervoor te zorgen dat het voor iedereen toegankelijk en eerlijk is.

Voor woningeigenaren en woningbouwers is het belangrijk om goed te informeren en eventueel advies in te huren. Een warmtepomp is geen enkele keuze, maar een strategisch en langdurig investering die aanzienlijke voordelen biedt voor zowel het milieu als de energiekosten. De overgang naar gasvrije woningen is een complexe maar noodzakelijke stap in de toekomst, en warmtepompen zijn een essentieel onderdeel daarvan.

Bronnen

milieudefensie