Warmtepomp gebruiken voor koelen: mogelijkheden, voordelen en aanbevelingen

Een warmtepomp is vooral bekend als een duurzame oplossing voor de verwarming van woningen, maar wist je dat de meeste moderne warmtepompen ook in staat zijn om te koelen? Door de werking van het systeem te omdraaien, kan een warmtepomp de inwendige ruimte afkoelen, wat het ideaal maakt voor zomerse hitteperiodes. In dit artikel bespreken we de mogelijkheden van koelen met een warmtepomp, hoe het precies werkt, welke voordelen het biedt, en onder welke voorwaarden het efficiënt wordt ingezet. Aan de hand van relevante technische en praktische informatie uit betrouwbare bronnen geven we een compleet overzicht van alles wat je moet weten om een warmtepomp op koelen te zetten.

Hoe werkt koelen met een warmtepomp?

Principe van verwarming versus koelen

Bij verwarming haalt een warmtepomp energie uit de buitenlucht of het grondwater, en verwerkt dit via een koudemiddel om warm water te genereren, dat via een verwarmingssysteem (zoals vloerverwarming of radiatoren) in de woning wordt afgegeven. Bij koelen werkt het proces in omgekeerde richting: in plaats van warme lucht of water te genereren, onttrekt de warmtepomp warmte uit de binnenlucht en voert deze af naar buiten of naar een koele bron zoals het grondwater.

In technische termen betekent dit dat het koelmiddel in de warmtepomp bij koelen de rol van warmte-onttrekker vervult. De binnenunit onttrekt de warmte aan de binnenlucht, het koudemiddel transporteert deze warmte naar de buitenunit (of bodem), en geeft deze daar af in de vorm van warme lucht of water. Deze cyclus maakt het mogelijk om een woning op een energie-efficiënte manier te koelen, zonder dat er chemische brandstoffen verbrand worden.

Soorten warmtepompen en koelcapaciteit

Niet alle warmtepompen zijn geschikt voor koelen, en de manier waarop ze koelen, kan verschillen per type. Hieronder geven we een overzicht van de meest voorkomende warmtepompsoorten en hun koelcapaciteit.

Actief koelen

Actief koelen betekent dat de warmtepomp hard moet werken om warme lucht of warm water af te koelen. Dit vereist het gebruik van een compressor, waardoor het energieverbruik hoger is. Actief koelen is meestal nodig bij lucht-lucht warmtepompen of hybride systemen waarbij er geen toegang is tot een koele bodembron.

Voorbeelden:

• Lucht-lucht warmtepomp (airco): De buitenunit haalt warme buitenlucht op, koelt deze af via het koudemiddel en blaast de gekoelde lucht terug naar binnen.
• Hybride buitenlucht warmtepomp: Combineert verwarming met airco-functionaliteit.
• Buitenlucht warmtepomp: Werkt met buitenlucht als koelbron.

Energieverbruik: Bij actief koelen is het energieverbruik hoger. Voorbeeld: een buitenlucht warmtepomp gebruikt gemiddeld 1.500 W per uur bij 400 uur koelen per jaar, wat leidt tot ongeveer 600 kWh per jaar (bij een stroomprijs van €0,30 per kWh, kost dit ongeveer €180 per jaar) [4].

Passief koelen

Passief koelen maakt gebruik van een koele bron zoals grondwater of bodem. De bodem blijft zelfs in de zomer rond de 10 graden Celsius, wat een natuurlijke koelbron vormt. De warmtepomp hoeft dan niet actief te werken, maar dient alleen het koele water rond te pompen, waardoor het energieverbruik aanzienlijk lager is.

Voorbeelden:

• Bodem warmtepomp
• Grondwater warmtepomp

Energieverbruik: Passief koelen is energie-efficiënter. De compressor hoeft niet actief te werken, wat het energieverbruik aanzienlijk vermindert [4].

Voordelen van koelen met een warmtepomp

1. Duurzame energiegebruik

Koelen met een warmtepomp maakt gebruik van elektriciteit in plaats van gas of andere fossiele brandstoffen. Dit maakt het een duurzame oplossing voor het verlagen van de inwendige temperatuur. Bovendien kan het systeem worden aangestuurd op momenten van hoge zonnestroomopbrengst, wat het gebruik van duurzame elektriciteit optimaliseert.

“De ATAG Energion en Premion CHA zijn voorbereid om automatisch te koelen op momenten dat er overschot is aan PV-stroom”, vertelt Arno [2]. Dit voorkomt het terugleveren van stroom tegen een lage vergoeding en verhoogt het comfort in huis.

2. Gevorderde technologie en slimme regelingen

Moderne warmtepompen zijn uitgerust met slimme sensoren en regelingen die automatisch reageren op de binnentemperatuur. Sommige modellen schakelen automatisch over op koelmodus als de kamertemperatuur een bepaalde drempel overschrijdt, terwijl andere modellen met tijdprogramma’s kunnen worden aangestuurd om op strategische momenten te koelen.

Nefit Bosch warmtepompen werken op basis van een weersafhankelijke regeling die de buiten- en binnentemperatuur in acht neemt en de werking daarop aanpast [3].

3. Comfortabele koeling

Koelen via vloerverwarming of lage-temperatuur radiatoren biedt een zeer comfortabele manier van afkoelen. In tegenstelling tot airconditioners, die lokaal stroom en tocht kunnen veroorzaken, verdeelt vloerkoeling de gekoelde lucht gelijkmatig en zorgt voor een rustige, constante temperatuur in de woning.

“Vloerkoeling biedt een zeer comfortabele vorm van koeling. In tegenstelling tot traditionele airconditioners heb je bij vloerkoeling geen last van tocht, omdat de gekoelde lucht gelijkmatig verdeeld wordt” [6].

Voorwaarden voor het kunnen koelen met een warmtepomp

Hoewel een warmtepomp geschikt is voor verwarming, is het niet altijd mogelijk om daadwerkelijk te koelen. De mogelijkheid om te koelen hangt af van een aantal factoren, waaronder het type verwarmingssysteem, de isolatie van de woning en de aanwezigheid van een passieve koelbron.

1. Type verwarmingssysteem

Niet elk verwarmingssysteem is geschikt voor koelen. Traditionele hoge-temperatuur radiatoren zijn bijvoorbeeld ongeschikt voor koelen, omdat ze te weinig koelvermogen kunnen leveren. Voor een effectief koelsysteem zijn de volgende systemen beter:

• Vloerverwarming: Ideal, doordat het een groot oppervlak biedt en de gekoelde lucht gelijkmatig kan verdelen.
• Lage-temperatuur (LT) radiatoren of ventilator-convectors: Compact en krachtig, vaak eenvoudig toe te voegen.

“Heb je enkel hoge-temperatuur radiatoren? Dan is warmtepompkoeling helaas niet mogelijk. Vervang ze voor LT-radiatoren.” [5]

2. Isolatie van de woning

Een goed geïsoleerde woning is essentieel voor het efficiënt werken van een warmtepomp in koelmodus. Een woning met hoge isolatie vermindert de hoeveelheid warmte die binnenkomt en verlaagt daarmee het benodigde koelvermogen.

Voorbeeld: een goed geïsoleerde woning van 130 m² met vloerverwarming is ideaal voor passief of actief koelen met een warmtepomp [4].

3. Toegang tot een passieve koelbron

Bij passief koelen is het van belang dat een warmtepomp toegang heeft tot een koele bron zoals grondwater of bodem. Dit is nodig om de temperatuur van het water in het verwarmingssysteem te verlagen zonder dat de compressor actief moet werken.

“Passief koelen kan alleen bij een bodem of grond(water) bron. Bij passief koelen is de bron zelf al koud en hoeft de warmtepomp (compressor) het water niet af te koelen” [4].

Tips voor het effectief gebruiken van koelmodus

1. Rekening houden met zonnestroomproductie

Een slimme aansturing van de koelmodus op momenten van hoge zonnestroomopbrengst kan het energieverbruik verlagen en het rendement verhogen. Dit is vooral relevant bij huizen met zonnepanelen.

“De ATAG Energion en Premion CHA zijn voorbereid om automatisch te koelen op momenten dat er overschot is aan PV-stroom”, vertelt Arno [2].

2. Voorkomen van korte inschakelmomenten (pendelen)

Een fenomeen dat bij koelen kan optreden is het zogenaamde pendelen: het voortdurend kort in- en uitschakelen van de warmtepomp. Dit kan leiden tot een minder stabiele koeling en een lager rendement.

“Pendelen kan zorgen voor een minder stabiele koeling en een lager rendement doordat de compressor vaak moet opstarten” [2].

3. Gebruik van slimme thermostaten

Het is aan te raden om een slimme thermostaat te gebruiken die gekoppeld kan worden aan het warmtepompsysteem. Dit maakt het mogelijk om de koelmodus efficiënt te beheren en de temperatuurinstellingen automatisch aan te passen.

“Het is belangrijk om een thermostaat te gebruiken die gekoppeld kan worden aan je warmtepompsysteem. Door te kiezen voor een slimme thermostaat, laat je je systeem nog efficiënter werken” [6].

Conclusie

Koelen met een warmtepomp is een duurzame en efficiënte manier om de inwendige temperatuur van een woning te verlagen. Het is niet alleen geschikt voor verwarming, maar ook voor het creëren van comfortabele koeltemperatuuwen in de zomer. De keuze voor actief of passief koelen hangt af van het type warmtepomp, het verwarmingssysteem en de beschikbaarheid van een koele bron. Door slimme aansturing, het gebruik van zonnestroom en een goed geïsoleerde woning, kan het systeem efficiënt worden ingezet. Het is echter belangrijk om rekening te houden met de beperkingen van het systeem en de geschiktheid van het verwarmingssysteem voor koelen.

Bronnen

1. DeWarmte.nl – Koelen met een warmtepomp
2. ATAG Verwarming – Koelen met warmtepomp
3. Nefit-Bosch.nl – Koelen met een warmtepomp
4. Regionaal Energieloket – Koelen met een warmtepomp
5. Weheat.nl – Koelen met een warmtepomp
6. Essent.nl – Hoe werkt een verwarmingsinstallatie – Koelen met warmtepomp