Nieuwbouw met blokverwarming: Voordelen en uitdagingen van collectieve warmtepompen

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

De overgang naar een aardgasvrije toekomst is in volle gang. Voor woningen en gebouwen in de nieuwbouw is blokverwarming met een collectieve warmtepomp een aantrekkelijke optie. Deze oplossing biedt energetisch en financieel voordelen, maar vereist ook aandacht voor isolatie, systeemtemperatuur en het ontwerp van het distributienet. In dit artikel geven we een overzicht van de technische en praktische aspecten van collectieve warmtepompen in nieuwbouwprojecten, met aandacht voor beleidsaspecten, energiebesparing en de rol van de gemeenten in het bepalen van de beste oplossing per wijk.

Inleiding

In Nederland wordt steeds duidelijker dat individuele oplossingen voor de energietransitie, zoals warmtepompen per woning, niet voldoende zijn om de doelen van een aardgasvrije toekomst in 2050 te bereiken. Daarom is blokverwarming of collectieve warmteopwekking, zoals via warmtenetten of collectieve warmtepompen, een steeds belangrijkere rol in nieuwbouwprojecten. Een collectieve warmtepomp kan zowel lage- als hoge-temperatuur warmte leveren, afhankelijk van de isolatiekwaliteit van de woningen en de technische specificaties van het systeem.

De implementatie van collectieve warmtepompen in nieuwbouwprojecten vraagt om een goed ontwerp van het distributienet, een efficiënte warmtewisseling en een aansluiting op bestaande warmtebronnen, zoals restwarmte uit industrieprocessen of geothermie. Daarnaast is het belangrijk om te kijken naar de energiebehoefte van de woningen en de mogelijkheid tot verdere isolatie, wat bepalend is voor de efficiëntie van het systeem.

Technische voorwaarden voor nieuwbouw met collectieve warmtepomp

Goede isolatie van woningen

Een collectieve warmtepomp is vooral efficiënt wanneer de woningen goed geïsoleerd zijn. Dit betekent dat de vloer, muren, dak en gevel volledig geïsoleerd moeten zijn, en dat er dubbel HR++ of tripple glas gebruikt moet worden voor de ramen. Deze isolatiemaatregelen zorgen ervoor dat de warmtebehoefte van de woning laag is, waardoor de warmtepomp efficiënter kan werken. Bovendien zorgt goede isolatie ervoor dat de temperatuur van het verwarmingssysteem lager kan zijn, wat wederom het rendement van de warmtepomp vergroot.

Lage temperatuur verwarmingssysteem

Omdat collectieve warmtepompen meestal werken op een lage temperatuur, is het noodzakelijk om een lage temperatuur verwarmingssysteem aan te leggen. Dit kan via vloerverwarming of wandverwarming. Deze systemen zijn in staat om warmte met een lagere temperatuur effectief te verspreiden, waardoor de warmtepomp minder energie hoeft te gebruiken om de gewenste temperatuur te bereiken.

Zonnewarmte aanvullen

Naast de warmtepomp is het ook mogelijk om zonnewarmte toe te voegen aan het systeem. Dit kan bijvoorbeeld via een zonneboiler of een andere vorm van warmteopwekking. Deze aanvullende warmtebron kan helpen om de warmtebehoefte te verlagen, vooral in de zomermaanden of op dagen met veel zonneschijn.

Collectieve warmtepomp versus warmtenet

In nieuwbouwprojecten is het vaak de vraag of een collectieve warmtepomp of een warmtenet de beste oplossing is. Beide opties hebben hun eigen voordelen en uitdagingen, afhankelijk van de locatie, de woningdichtheid en de beschikbare warmtebronnen.

Collectieve warmtepomp

Een collectieve warmtepomp op blokniveau is een centrale installatie die warmte levert aan meerdere woningen. Deze oplossing is geschikt voor nieuwbouwprojecten waar de woningen dicht op elkaar staan en waar een goed geïsoleerd ontwerp mogelijk is. De voordelen van deze oplossing zijn:

Energiebesparing: Omdat de warmtepomp centraal geïnstalleerd is, is het mogelijk om efficiënter te werken dan individuele warmtepompen.
Kleine voetafdruk: De installatie is compact en kan ondergebracht worden op een centrale locatie, zoals in een technische ruimte of op het terrein van de woningen.
Flexibiliteit: Het systeem kan aangesloten worden op verschillende warmtebronnen, zoals restwarmte uit industrieprocessen of aardwarmte.

Warmtenet

Een warmtenet is een systeem waarin warmte wordt opgewekt op een centrale locatie en via een leidingnet wordt getransporteerd naar de woningen. De warmtebron kan bijvoorbeeld restwarmte uit een fabriek, aardwarmte of biomassacentrales zijn. De voordelen van een warmtenet zijn:

Langdurig: Een warmtenet heeft een langere levensduur dan individuele warmtepompen.
Efficiëntie: Omdat het warmtenet centraal wordt aangestuurd, is het mogelijk om het systeem te optimaliseren voor energiebesparing.
Schaalbaarheid: Het netwerk kan uitgebreid worden, zodat ook andere wijkgedeelten op aan sluiting komen.

De keuze tussen een collectieve warmtepomp en een warmtenet hangt af van de energiebehoefte van de woningen, de beschikbare warmtebronnen en de kosten voor de installatie. In sommige gevallen kan het ook zinvol zijn om beide systemen te combineren, bijvoorbeeld door een warmtenet aan te sluiten op een warmtepomp als extra warmtebron.

Uitdagingen bij de implementatie van collectieve warmtepompen in nieuwbouw

Hoewel collectieve warmtepompen een aantrekkelijke oplossing zijn, zijn er ook een aantal uitdagingen die moeten worden overwonnen. Deze omvatten zowel technische als financiële aspecten.

Isolatie en systeemtemperatuur

Een van de belangrijkste voorwaarden voor een efficiënte collectieve warmtepomp is dat de woningen goed geïsoleerd zijn. Dit betekent dat er aandacht moet zijn voor de kwaliteit van de isolatie van de muren, vloeren, daken en gevels. Bovendien moet het verwarmingssysteem van de woningen afgestemd zijn op een lage temperatuur, zodat de warmtepomp efficiënt kan werken.

Distributienet

Een collectieve warmtepomp vereist een distributienet dat warmte kan transporteren naar de woningen. De kwaliteit van het leidingnet is van groot belang voor het rendement van het systeem. De leidinglengte en het isolatie niveau van de leidingen bepalen hoeveel warmte verloren gaat tijdens de transport. Het is daarom belangrijk om het leidingnet goed te ontwerpen en te isoleren.

Financiële haalbaarheid

De financiering van een collectieve warmtepomp is een van de grootste uitdagingen. De investering in een warmtepomp en het distributienet kan aanzienlijk zijn, vooral in nieuwbouwprojecten. Daarom is het belangrijk dat er subsidies beschikbaar zijn en dat de kosten van het systeem rendabel zijn voor de eigenaars van de woningen.

Overlap met subsidies voor individuele warmtepompen

Een ander probleem is de overlapping tussen subsidies voor individuele warmtepompen en collectieve warmtenetten. Omdat de populariteit van individuele warmtepompen groeit, wordt de kans dat collectieve warmtenetten financieel haalbaar zijn kleiner. Dit is een probleem dat ook genoemd wordt in het rapport van de Algemene Rekenkamer. De minister van Klimaat en Groene Groei moet hier aandacht aan besteden om ervoor te zorgen dat subsidies doelmatig worden ingezet.

Beleidsaspecten en rol van de gemeenten

De keuze voor een collectieve warmtepomp in nieuwbouwprojecten is niet alleen een technische vraag, maar ook een beleidsvraag. De gemeenten spelen een belangrijke rol in het bepalen van de beste energieoplossing per wijk. In sommige gevallen is een collectieve warmtepomp de meest efficiënte oplossing, in andere gevallen is een individuele warmtepomp of een warmtenet beter.

Energieplannen per gebied

De gemeente Tilburg is bijvoorbeeld bezig met het opstellen van energieplannen voor verschillende gebieden. In stedelijke gebieden wordt collectieve warmte gezien als een optie, terwijl in dorpen en De Blaak individuele oplossingen meer in beeld komen. In het Kenniskwartier bij de Universiteit van Tilburg wordt op dit moment onderzoek gedaan naar een vijfde generatie warmte-koude net, dat warmte en koude kan leveren aan verschillende gebouwen.

Aanpak in nieuwbouw en herstructurering

In nieuwbouwprojecten is het mogelijk om collectieve warmtepompen direct in te zetten, zolang het ontwerp van de woningen afgestemd is op een lage temperatuur verwarmingssysteem. In herstructureringen, zoals bij nieuwbouwprojecten binnen de ringbanen, is het vaak nodig om tijdelijke oplossingen te bedenken, zoals hybride oplossingen. Daarnaast is het belangrijk om de woningen te isoleren en te ventileren om de energiebehoefte te verlagen.

Samenwerking tussen woningcorporaties en particulieren

Een interessante aanpak is het combineren van renovatieprojecten van woningcorporaties met particuliere woningen. In Tilburg wordt bijvoorbeeld gekeken naar de mogelijkheid om bij renovatie van huurwoningen ook omliggende koopwoningen in te zetten voor een collectieve warmtepomp. Dit maakt het project financieel haalbaar en helpt bij het bereiken van de aardgasvrije doelen.

Toekomstvisie en conclusie

De overgang naar aardgasvrije verwarming in nieuwbouwprojecten is een ingrijpende verandering, maar ook een noodzakelijke stap voor het behoud van een duurzame toekomst. Collectieve warmtepompen bieden een aantrekkelijke oplossing voor woningen die goed geïsoleerd zijn en waar de energiebehoefte laag is. Deze oplossing vereist echter een goed ontwerp van het systeem, aandacht voor isolatie en een schaalbare financiering.

De rol van de gemeenten is cruciaal bij het bepalen van de beste oplossing per wijk. Door energieplannen op te stellen en samenwerking aan te gaan met woningcorporaties en particulieren, is het mogelijk om collectieve warmtepompen efficiënt in te zetten in nieuwbouwprojecten. Dit helpt bij het bereiken van de aardgasvrije doelen en zorgt voor een betaalbare en duurzame energievoorziening voor de bewoners.

In de komende jaren is het belangrijk om de samenwerking tussen overheden, bouwers en energiebedrijven te versterken. Dit kan leiden tot innovatieve oplossingen zoals 5e generatie warmte-koude netten, die zowel warmte als koude kunnen leveren. Door dergelijke oplossingen te ontwikkelen, is het mogelijk om de energietransitie te versnellen en het gebruik van fossiele brandstoffen zoveel mogelijk terug te dringen.