Warmtepompen in Nederland: trends, technologieën en toekomstuitdagingen

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Sinds de opkomst van duurzame energieopties in de woningbouwsector speelt de warmtepomp een steeds belangrijkere rol. In Nederland is het aantal geïnstalleerde warmtepompen sinds 2010 met meer dan 1700 procent toegenomen. De overheid, brancheorganisaties en particulieren zien in warmtepompen een essentieel onderdeel van de energietransitie. Niet alleen om CO₂-uitstoot te verminderen, maar ook om afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen.

De technologie van warmtepompen is in de afgelopen jaren sterk geëvolueerd, en tegelijkertijd zijn veranderingen opgetreden in beleid, subsidies en marktgroei. In dit artikel worden de huidige trends in warmtepompgebruik, de soorten warmtepompen, technische specificaties, verkoopcijfers, beleidsontwikkelingen en toekomstuitdagingen besproken. Het doel is om een overzicht te geven van de huidige situatie en de verwachtingen voor de komende jaren, met speciale aandacht voor de rol van warmtepompen in de Nederlandse woningbouwsector.

Huidige marktsituatie en verkoopcijfers

Toename van het aantal warmtepompen

Het CBS publiceerde recent cijfers over het aantal geïnstalleerde warmtepompen in Nederland. Eind 2024 waren er in totaal 2,6 miljoen warmtepompen, wat een toename van 17 procent is ten opzichte van 2023. Deze groei is vooral te danken aan de stijgende vraag naar duurzame verwarmingssystemen en het beleid van de overheid.

De volgende tabel toont het aantal geïnstalleerde warmtepompen per type over de jaren 2010 tot 2024:

Jaar	Bodem- of waterwarmtepompen (x 1000)	Lucht-luchtwarmtepompen (x 1000)	Lucht-waterwarmtepompen (x 1000)
2010	30,29	17,65	27,10
2011	36,05	52,69	30,53
2012	41,26	86,42	32,93
2013	43,88	119,27	36,32
2014	45,99	158,80	40,35
2015	47,41	202,34	45,71
2016	50,94	260,96	55,94
2017	54,87	331,84	74,53
2018	60,38	408,78	100,89
2019	70,71	529,54	131,96
2020	87,92	788,52	173,42
2021	106,26	1085,10	220,83
2022	125,37	1361,58	323,00
2023	148,53	1638,49	470,78
2024	161,02	1898,70	574,48

Deze cijfers tonen duidelijk de explosieve groei van lucht-luchtwarmtepompen, ook bekend als airco’s. In 2024 was 72 procent van alle warmtepompen van dit type, terwijl lucht-waterwarmtepompen 22 procent van de markt besloegen en bodem- of waterwarmtepompen 6 procent.

Verkoopcijfers en beleid

In 2024 zijn er in totaal 393.000 warmtepompen verkocht in Nederland, inclusief airco’s. Dat is 14 procent minder dan in 2023 en 2 procent minder dan in 2022. Dit betekent dat na jaren van stijging voor het eerst sprake is van een daling in de verkoopcijfers.

De oorzaak van deze daling is verband met het schrappen van de verplichting om bij vervanging van een cv-ketel een hybride warmtepomp te kiezen. Deze verplichting was tot 2026 van kracht, maar is opgenomen in het coalitieakkoord van de nieuwe regering. Hierdoor hoeft een woningeigenaar vanaf 2026 niet langer verplicht te kiezen voor een duurzamere verwarmingsinstallatie bij vervanging van een cv-ketel.

Bijgevolg is de vraag naar warmtepompen gedaald. Tevens hebben subsidies voor duurzame verduurzaming, zoals de ISDE-subsidie, minder invloed gehad dan in voorgaande jaren.

Technologieën en typen warmtepompen

Lucht-luchtwarmtepompen

Lucht-luchtwarmtepompen, ook wel aangeduid als airco’s, zijn de meest voorkomende type in Nederland. Deze warmtepompen werken door warmte uit de buitenlucht op te nemen en deze te gebruiken om de binnenlucht te verwarmen of te koelen. Ze zijn vooral geschikt voor gebouwen met een lage isolatiewaarde en worden vaak gebruikt voor koeling in de zomermaanden.

De voordelen van lucht-luchtwarmtepompen zijn de relatief lage installatiekosten en de eenvoudige installatie. Een nadeel is dat ze minder efficiënt zijn in koude winters en dat ze vaak niet voldoende warmte leveren om een hele woning te verwarmen bij lage temperaturen.

Lucht-waterwarmtepompen

Lucht-waterwarmtepompen zijn geschikt voor verwarming van woningen via een radiatoren- of vloerverwarmingssysteem. Ze nemen warmte uit de buitenlucht en leveren deze via een warmtedrager (zoals water) aan het verwarmingssysteem. Deze warmtepompen zijn efficiënter dan lucht-luchtwarmtepompen, vooral in koude weersomstandigheden.

De meeste lucht-waterwarmtepompen worden geïnstalleerd in bestaande woningen, terwijl nieuwe woningen vaak op het aardgasnet zijn aangesloten of op een warmtenet. In 2024 leverden lucht-waterwarmtepompen ruim de helft van de hernieuwbare warmte uit warmtepompen, gevolgd door lucht-luchtwarmtepompen en bodem- of waterwarmtepompen.

Bodem- of waterwarmtepompen

Bodem- of waterwarmtepompen gebruiken de constante temperatuur van de bodem of het water om warmte op te nemen. Deze warmtepompen zijn zeer efficiënt, maar vereisen een grotere investering in aardwerk of waterinstallatie. Ze zijn vooral geschikt voor nieuwbouwprojecten of woningen met een goed geïsoleerd gebouw en een grote aard of wateroppervlak.

In 2024 nam de verkoop van bodem- of waterwarmtepompen af met 35 procent ten opzichte van 2023. Deze daling is vooral te verklaren door de toegenomen verkoop van lucht-waterwarmtepompen in bestaande woningen en de toegenomen aansluiting van nieuwbouwprojecten op warmtenetten of aardgasnetten.

Beleid en subsidies

ISDE-regeling

De ISDE-regeling (Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing) is een belangrijk instrument om particulieren te stimuleren om duurzame energieopties, zoals warmtepompen, te kiezen. Onder deze regeling kunnen woningeigenaren subsidie aanvragen voor het installeren van een warmtepomp, isolatieverbeteringen of andere duurzame maatregelen.

In 2025 wordt de ISDE-regeling opnieuw opengesteld, met mogelijke wijzigingen. De Rijksoverheid heeft samen met brancheorganisaties zoals de Vereniging Warmtepompen stakeholdersessies georganiseerd om input te verkrijgen voor de aanpassingen vanaf 2026. Deze wijzigingen worden verwacht in oktober of november 2025.

Verplichting voor hybride warmtepompen

Tot 2026 was er een verplichting dat bij vervanging van een cv-ketel een hybride warmtepomp moest worden geïnstalleerd. Een hybride warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele cv-ketel, waardoor het gasverbruik met tot 70 procent kan worden teruggebracht.

De nieuwe regering heeft deze verplichting geschrapt, wat heeft geleid tot een daling in de verkoopcijfers van warmtepompen. Volgens de European Heat Pump Association is de warmtepomp de onvermijdelijke toekomst van verwarming, maar de snelheid van de transitie hangt sterk af van beleid, prijsverhoudingen en samenwerking tussen landen.

Technische specificaties en efficiëntie

COP-waarde

Een belangrijk maatstaf voor de efficiëntie van een warmtepomp is de COP (Coefficient of Performance). De COP geeft aan hoeveel warmte de warmtepomp levert per kWh elektriciteit die het verbruikt. Een COP van 5 betekent dat de warmtepomp 5 kWh warmte levert voor 1 kWh elektriciteit.

De COP-waarde varieert afhankelijk van de omgevingstemperatuur, het type warmtepomp en de kwaliteit van het installatiesysteem. In de praktijk liggen de COP-waarden van lucht-luchtwarmtepompen tussen 2 en 4, terwijl lucht-water- en bodem- of waterwarmtepompen hogere COP-waarden kunnen behalen, vooral in koude weersomstandigheden.

Rendement en kosten

De investeringskosten voor warmtepompen zijn in de afgelopen jaren sterk gedaald. In 2023-2024 is er sprake van een sterke prijsdaling. De gemiddelde kale apparaatprijs was in het laatste kwartaal van 2024 met 30 procent gedaald ten opzichte van het eerste kwartaal van 2023. Ook de prijs inclusief installatie is gedaald in een vergelijkbare periode.

Hoewel de aanschafkosten van een warmtepomp hoger zijn dan die van een traditionele cv-ketel, is het rendement over een langere periode aanzienlijk gunstiger. Een warmtepomp levert aanzienlijk minder stookkosten, vooral bij het gebruik van duurzame elektriciteit uit zon- of windenergie.

Toekomstuitdagingen en vooruitzichten

Groei van de markt

De European Heat Pump Association (EHPA) verwacht dat de warmtepomp de dominante verwarmingsinstallatie zal worden in de komende 10 tot 20 jaar. De combinatie van hoge efficiëntie, geopolitieke afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en de groei van hernieuwbare elektriciteit maakt dat warmtepompen steeds aantrekkelijker worden.

Volgens Paul Kenny, voorzitter van EHPA, is de warmtepomp de onvermijdelijke toekomst van verwarming. De huidige marktaandeel in Europa ligt rond 27 tot 30 procent, maar dit is verwacht te stijgen tot 60 procent of hoger in de komende jaren.

Landsspecifieke uitdagingen

De transitie naar warmtepompen verloopt niet op dezelfde manier in alle landen. Scandinavische landen, zoals Zweden en Noorwegen, zijn al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw vooropgezet in elektrificatie en kennen een vrijwel fossielvrije verwarmingssector. Andere landen, zoals Nederland en het Verenigd Koninkrijk, profiteerden lang van goedkope aardgasreserves en lopen nu achter.

In Nederland is de groei van warmtepompen sterk, maar er zijn uitdagingen. De schrapping van de verplichting voor hybride warmtepompen in 2026 heeft geleid tot een daling in de verkoopcijfers. Daarnaast zijn subsidies voor duurzame verduurzaming minder aantrekkelijk geworden, wat heeft geleid tot een vermindering in de marktprestaties.

Nieuwe regels en initiatieven

Tijdens de Open Energiedag in 2024 zijn ruim 4000 bezoekers geweest bij duurzame energieprojecten in het hele land. Dit toont aan dat er steeds meer interesse is in duurzame energieopties zoals warmtepompen.

Vereniging Warmtepompen roept dringend op aan de politiek om warmtepompen de standaard te maken in alle woningen – zowel nieuwe als bestaande. Dit zou leiden tot betaalbaar en zeker comfort voor woningeigenaren. Consistent stimulerend beleid is volgens deze brancheorganisatie cruciaal voor de verdere uitrol van warmtepompen.

Conclusie

De warmtepomp is in de afgelopen jaren een essentieel onderdeel geworden van de Nederlandse woningbouwsector. Het aantal geïnstalleerde warmtepompen is sterk toegenomen, met lucht-luchtwarmtepompen als de meest voorkomende type. De verkoopcijfers zijn in 2024 voor het eerst gedaald, vooral als gevolg van het schrappen van de verplichting voor hybride warmtepompen en de vermindering van subsidies.

Technisch gezien zijn warmtepompen efficiënt en gunstig in vergelijking met traditionele verwarmingsinstallaties. De COP-waarden van moderne warmtepompen liggen rond 3 tot 5, wat betekent dat ze aanzienlijk minder energie gebruiken dan een gasketel. De investeringskosten zijn in de afgelopen jaren gedaald, waardoor warmtepompen steeds toegankelijker worden voor woningeigenaren.

Beleidsmatig is er behoefte aan consistente stimulerende maatregelen om de uitrol van warmtepompen verder te versnellen. De European Heat Pump Association verwacht dat warmtepompen in de komende 10 tot 20 jaar de dominante technologie zullen worden in Europa. In Nederland is er nog werk aan de winkel om de transitie naar duurzame verwarmingssystemen te versnellen, maar de groei van warmtepompen is duidelijk een positieve trend.