Milieuwinst door warmtepompen: een duurzame toekomst voor woningen in Nederland

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De transitie naar duurzame energie is momenteel een van de belangrijkste thema's in de Nederlandse woningbouw. Warmtepompen spelen hierin een centrale rol, aangezien zij een efficiënte en milieuvriendelijke alternatief zijn voor gasgestookte verwarmingssystemen. In dit artikel worden de milieuaspecten van warmtepompen besproken, met een focus op de CO2-reductie, energiebesparing, en de groei van het aantal geïnstalleerde warmtepompen in Nederland. Daarnaast wordt ingegaan op de uitdagingen rondom de installatie, technische innovaties, en de rol van overheidsbeleid in de verduurzaming van de woningbouw.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een technische installatie die warmte uit de omgeving – zoals lucht, bodem of water – opwekt en gebruikt om woningen te verwarmen. In tegenstelling tot een gasgestookte cv-ketel, maakt een warmtepomp gebruik van elektriciteit om warmte op te wekken, waarbij het een COP (Coefficient of Performance) bereikt van 3 tot 5. Dit betekent dat voor elke kWh elektriciteit die wordt verbruikt, 3 tot 5 kWh aan warmte wordt opgewekt. Dit maakt de warmtepomp een zeer efficiënte verwarmingsoplossing, die in staat is om het CO2-gehalte van verwarmingsinstallaties aanzienlijk te verlagen, vooral wanneer de elektriciteit uit duurzame bronnen komt.

Soorten warmtepompen in Nederland

Er zijn verschillende soorten warmtepompen die op de markt worden aangeboden:

Lucht-water warmtepomp: Deze haalt warmte uit de lucht en zet die om in warm water voor de verwarming.
Bodem- of waterwarmtepomp: Deze haalt warmte uit de bodem of uit water, wat doorgaans efficiënter is, maar vaak duurder en complexer in de installatie.
Lucht-luchtwarmtepomp (airco): Deze verwarmt of koelt direct lucht in de woning, zonder warm water te genereren.

In 2024 waren er in totaal 2,6 miljoen warmtepompen in Nederland geïnstalleerd, waarvan 72% een lucht-luchtwarmtepomp was, 22% een lucht-waterwarmtepomp, en 6% een bodem- of waterwarmtepomp. De groei van het aantal warmtepompen is aanzienlijk: tussen 2010 en 2024 steeg het aantal van circa 80.000 tot 2,6 miljoen.

CO2-reductie en energiebesparing

Een warmtepomp draagt bij aan de verduurzaming van woningen door het verbruik van fossiele brandstoffen – zoals aardgas – te beperken. Volgens de informatie op milieucentraal.nl, leidt het gebruik van een warmtepomp tot een CO2-uitstootvermindering van 30% tot 65% in vergelijking met een hr-ketel op gas. Dit is vooral het geval bij hybride warmtepompen, waarbij het gasverbruik met 60% kan worden gereduceerd.

De milieuvoordeel van warmtepompen is vooral duidelijk als het elektriciteitsverbruik afkomstig is van duurzame bronnen. In de toekomst, wanneer de elektriciteitsproductie volledig op duurzame energie draait, zullen warmtepompen een bijna CO2-neutrale oplossing zijn voor verwarming. Dit maakt ze een essentieel onderdeel van de Nederlandse klimaatdoelstellingen.

Technische efficiëntie en COP-waarde

De efficiëntie van een warmtepomp wordt meestal uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance). Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp. Volgens milieucentraal.nl, hebben warmtepompen een COP-waarde van 3 tot 5, wat betekent dat 1 kWh elektriciteit 3 tot 5 kWh aan warmte oplevert. Deze efficiëntie maakt warmtepompen een aantrekkelijke keuze voor huishoudens en bedrijven die hun energieverbruik willen verminderen.

Wel moet worden opgemerkt dat de daadwerkelijke COP in de praktijk afhankelijk is van diverse factoren, zoals de buitentemperatuur, de kwaliteit van de installatie, en de onderhoudsgeschiedenis van de warmtepomp. Ondanks dat leveranciers vaak aanduiden welke COP ze bereiken, is het belangrijk om te beoordelen hoe betrouwbaar deze getallen zijn.

Groei en uitdagingen rondom warmtepompen in Nederland

De overgang van gasgestookte cv-ketels naar warmtepompen is in volle gang. In 2017 werd al gemeld dat de cv-ketel snel plaatsmaakte voor de warmtepomp. Deze trend heeft zich de afgelopen jaren verder ontwikkeld, zoals blijkt uit de groei van het aantal geïnstalleerde warmtepompen.

Marktgroei

De data van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) tonen duidelijk aan dat het aantal warmtepompen in Nederland sterk is toegenomen. In 2024 waren er 2,6 miljoen warmtepompen geïnstalleerd, wat een toename van 17% is vergeleken met 2023. De toename wordt gedeeltelijk veroorzaakt door de afname van het aantal warmtepompen dat uit gebruik wordt genomen, maar ook door een relatief hoge installatietrend.

De groei is vooral duidelijk bij lucht-luchtwarmtepompen, die 72% van de totale markt vormen. Deze warmtepompen zijn relatief goedkoop, eenvoudig te installeren, en geschikt voor bestaande woningen. Lucht-waterwarmtepompen vormen 22% van de markt, en bodem- of waterwarmtepompen slechts 6%. Hoewel deze laatste technologie efficiënter is, is de installatiecomplexiteit en de kosten nog steeds hoger, waardoor de groei traag verloopt.

Overheidsbeleid en subsidies

De Nederlandse overheid speelt een belangrijke rol in de versnelling van de transitie naar warmtepompen. In 2013 stelde minister Kamp van Economische Zaken 3 miljard euro beschikbaar voor steun van duurzame energieprojecten in de regeling SDE+. Dit beleid heeft geleid tot grootschalige initiatieven zoals het project Schoenmakershoek in Etten-Leur, waarin alle 1500 woningen voorzien zijn van een warmtepomp met bodemwarmtewisselaar.

Daarnaast zijn er initiatieven om het tekort aan warmtepompmonteurs aan te pakken. Verschillende opleidingsprogramma’s zijn gestart om het aantal beroepsbeoefenaars in deze branche te vergroten. Dit is van groot belang, aangezien in 2018 nog werd gemeld dat 60% van de installateurs niet op de hoogte was van de wettelijke verplichtingen rondom het werken aan warmtepompen. Deze kennisgebreken kunnen leiden tot inefficiënte installaties of problemen met de duurzaamheid van het systeem.

Uitdagingen

Hoewel de groei van warmtepompen aanzienlijk is, zijn er nog steeds uitdagingen op meerdere vlakken:

Installatiekosten en terugverdientijd: Hoewel warmtepompen op de lange termijn leiden tot energiebesparing, zijn de initiele investeringskosten hoog. De terugverdientijd hangt af van factoren als de huidige energieprijs, de COP van de warmtepomp, en het elektriciteitsverbruik. Voor sommige huishoudens kan de investering daarom financieel lastig zijn, ondanks subsidies en leningsopties.
Elektriciteitsverbruik en duurzame bronnen: Omdat warmtepompen elektriciteit gebruiken, is het belangrijk dat deze elektriciteit zo veel mogelijk afkomstig is van duurzame bronnen. In de huidige situatie is het elektritair verbruik van warmtepompen in Nederland nog steeds grotendeels afhankelijk van fossiele brandstoffen. Daarom is het noodzakelijk dat de elektriciteitsproductie verder verduurzaamt om de milieuvoordeel van warmtepompen volledig te benutten.
Geluidsproblemen en regelgeving: In 2019 gaven warmtepompleveranciers aan dat nieuwe geluidsregels een dreiging konden vormen voor de installatie van warmtepompen. Minister Ollongren koos ervoor om deze regels niet aan te passen, wat mogelijk leidt tot meer klachten van woningbewoners over geluidsoverlast. Dit is een kritisch punt, aangezien warmtepompen bijvoorbeeld bij lucht-luchtwarmtepompen luid kunnen zijn, vooral bij lage buitentemperaturen.
Marktcomplexiteit en kennisgebreken bij installateurs: Het is belangrijk dat warmtepompen goed worden geïnstalleerd om hun efficiëntie en milieuvoordeel te behouden. In 2018 werd al gemeld dat 60% van de installateurs niet op de hoogte was van de wettelijke verplichtingen rondom het werken aan warmtepompen. Dit benadrukt de noodzaak voor betere opleiding en kwaliteitscontrole in de branche.

Innovaties en toekomstige ontwikkelingen

De warmtepompsector is in ontwikkeling, met regelmatig nieuwe technologieën en productontwikkelingen. In 2018 introduceerde Nathan Systems de eerste modulerende lucht/water warmtepomp op natuurlijk koudemiddel (R290 propaan). Deze warmtepomp is milieuvriendelijker en efficiënter dan conventionele modellen.

In 2017 begon de productontwikkeling van de thermo-akoestische warmtepomp, een innovatieve technologie die verwarmt door geluidsgolven. De verwachting is dat deze warmtepomp in 2019 op grote schaal op de markt komt.

Hybride warmtepompen

Hybride warmtepompen zijn een combinatie van een warmtepomp en een gasgestookte ketel. Deze oplossing maakt het mogelijk om op koude dagen sneller warmte te leveren, terwijl het gasverbruik aanzienlijk wordt verlaagd. In 2018 werd aangegeven dat de hybride warmtepomp een belangrijke rol kon spelen in de afbouw van aardgasgebruik in bestaande woningen. Het doel was om de aardgasvraag te verlagen van 15 miljard kuub in 2017 naar 1 miljard kuub in 2035.

Natuurlijke koudemiddelen en duurzamere productie

De gebruik van natuurlijke koudemiddelen, zoals R290 (propaan), is een trend die steeds meer aandacht krijgt. Deze koudemiddelen zijn milieuvriendelijker dan fluorhoudende stoffen en kunnen bijdragen aan een lagere CO2-uitstoot. Daarnaast is er aandacht voor de duurzaamheid van de productieketen van warmtepompen. Het gebruik van grondstoffen zoals metaal, plastic en elektronica is van invloed op de milieuimpact van het product.

Conclusie

De overgang van gasgestookte cv-ketels naar warmtepompen is een essentieel onderdeel van de duurzame woningbouw in Nederland. Warmtepompen bieden aanzienlijke milieuvoordeel door het verlagen van CO2-uitstoot en energieverbruik. De efficiëntie van deze systemen, gecombineerd met de groei van het aantal geïnstalleerde warmtepompen, benadrukt hun rol in de klimaatstrategie van het land.

Toch blijven er uitdagingen bestaan, zoals de hoge investeringskosten, de afhankelijkheid van duurzame elektriciteit, en kennisgebreken bij installateurs. Innovaties zoals hybride warmtepompen, thermo-akoestische technologieën, en natuurlijke koudemiddelen tonen aan dat de sector zich ontwikkelt en aanpasbaar is.

Voor de toekomst is het van groot belang dat de elektriciteitsproductie verder verduurzaamt, dat installateurs beter worden opgeleid, en dat overheidsbeleid blijft stimuleren tot investeringen in warmtepompen. Alleen zo kan de Nederlandse woningbouw haar klimaatdoelstellingen behalen en een duurzame toekomst realiseren.