Politiek en marktontwikkelingen rond warmtepompen in Nederland

De rol van warmtepompen in de Nederlandse energietransitie is momenteel intensief onderwerp van politieke discussies, marktreacties en technische ontwikkelingen. Zowel overheidsbeleid als de markt voor warmtepompen en verwarmingsoplossingen zijn in een voortdurende verandering, waarbij veranderingen in subsidies, verplichtingen en klimaatdoelstellingen zowel uitdagingen als kansen creëren. Deze artikel belicht de huidige stand van zaken op basis van recente ontwikkelingen in beleid, technologie, en marktreacties, met een focus op hybride warmtepompen, warmtenetten en subsidies.

Inleiding

Nederland streeft ernaar om in 2050 volledig aardgasvrij te zijn. In dit kader spelen warmtepompen en collectieve warmtenetten een belangrijke rol bij het verwarmen van woningen op een duurzame manier. Het beleid rond warmtepompen, echter, heeft de afgelopen jaren veel omwentelingen gekend. De verplichting om bij vervanging van een verwarmingsketel een warmtepomp te installeren werd in 2022 aangekondigd, maar is sinds eind 2024 opnieuw ter discussie gesteld. Dit heeft zowel de industrie als consumenten in verwarring gebracht. Tegelijkertijd lopen investeringen in warmtenetten en hybride systemen voort, maar ook deze oplossingen zijn afhankelijk van subsidies en beleidsstabiliteit.

In dit artikel bespreken we de huidige politieke en marktgerelateerde ontwikkelingen, de invloed van subsidies en beleidsveranderingen, en de technische en economische aspecten van warmtepompen en warmtenetten.

De huidige politieke situatie

Verplichte warmtepompinstallatie wordt geschrapt

Een van de meest controversiële ontwikkelingen in de energietransitie is de beslissing van de nieuwe coalitie om de verplichte installatie van een warmtepomp bij het vervangen van een verwarmingsketel vanaf 2026 te schrappen. Deze verplichting was in 2022 aangekondigd door minister Hugo de Jonge en had als doel om de markt voor warmtepompen snel te laten groeien. De beslissing is echter geïnformeerd in het akkoord op hoofdlijnen van de coalitie bestaande uit PVV, NSC, VVD en BBB.

Techniek Nederland en andere brancheorganisaties zijn met deze beslissing niet tevreden. Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland noemt het “onverteerbaar” en wijst erop dat installatiebedrijven en producenten zich al op de verplichting hadden ingesteld. Volgens Terpstra heeft de industrie veel investeerde tijd, geld en energie in opleidingen en productontwikkeling gestoken, en het schrappen van de verplichting kan ertoe leiden dat het vertrouwen van ondernemers in het kabinet verdwijnt.

Onzekerheid en wispelturig beleid

De veranderingen in overheidsbeleid hebben ook tot onzekerheid geleid onder consumenten en installateurs. Producenten zoals Remeha, Intergas en ATAG blijven geloven in de hybride warmtepomp als de beste oplossing voor verduurzaming, maar erkennen dat het wisselende beleid de innovatie en versnelling remt. Arthur van Schayk van Remeha benadrukt dat de continue verandering van politieke richtlijnen het moeilijker maakt om langere termijnplannen op te stellen.

Marktreacties en groei van hybride warmtepompen

Groei van hybride systemen

Hoewel de verplichting wordt geschrapt, blijft de hybride warmtepomp als technische en economische oplossing in de ban. Intergas en ATAG benadrukken dat er een grote vraag blijft naar duurzame verwarmingsoplossingen, ook zonder verplichting. Volgens het onderzoek ‘Hybride verwarmd’ kan een hybride systeem tot 80 procent besparen ten opzichte van een gasgestookte cv. Dit maakt het ook voor huishoudens aantrekkelijk, zeker gezien de oplopende energiekosten.

Tot eind 2024 was ruim 40 procent van de verkochte lucht-water-warmtepompen hybride. De Vereniging Warmtepompen waarschuwt echter dat zonder stabiel beleid en voldoende stimulansen het doel van 1 miljoen hybride warmtepompen in 2030 niet haalbaar is. Momenteel zijn er nog ongeveer 135.000 hybride warmtepompen in Nederland.

Verkoopdaling door dalende gasprijzen en subsidievermindering

De verkoop van warmtepompen is sinds de tweede helft van 2024 afgenomen, wat op meerdere factoren berust. Ten eerste spelen de dalende gasprijzen een rol. Hierdoor is de terugverdientijd van warmtepompen minder aantrekkelijk voor consumenten. Daarnaast is het overheidsbeleid minder voorspelbaar geworden, wat investeringszekerheid ondermijnt.

Een belangrijke factor is ook de aanpassing van de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) in 2025. De gemiddelde subsidie is verlaagd van 30 naar 20 procent van het aanschafbedrag. Dit heeft leidinggegeven tot minder financiële prikkels voor huishoudens om duurzame verwarmingssystemen te kopen.

Warmtenetten als alternatief voor individuele warmtepompen

De rol van warmtenetten

Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) zijn warmtenetten in veel gevallen een betere en goedkoper oplossing voor de verduurzaming van woningen dan individuele warmtepompen, met name in hoogbouw, monumenten en dichtbevolkte wijkgebieden. In deze gebieden is het vaak duur of technisch onhaalbaar om woningen te isoleren of met een warmtepomp te verwarmen. Een warmtenet, dat warmte leveren via een collectief buizenstelsel, is dan de meest efficiënte oplossing.

Er zijn momenteel bijna 500 warmtenetten in Nederland, met in totaal 515.000 aansluitingen. Tal van gemeenten, met name steden, hebben plannen voor uitbreiding of het aanleggen van nieuwe warmtenetten. Maar veel projecten steken sinds eind 2023 vast, omdat het niet rendabel is om ze te exploiteren. De Algemene Rekenkamer heeft onderkend dat in sommige wijkprojecten mensen subsidies hebben gekregen voor warmtepompen, terwijl er tegelijkertijd plannen zijn voor een warmtenet. Dit leidt tot overlapping en inefficiëntie.

Doelstellingen voor 2030

In 2030 moet er volgens de huidige doelstellingen 500.000 nieuwe aansluitingen op warmtenetten zijn gerealiseerd in bestaande woningen. Echter, het PBL heeft al gemeld dat dit doel uit zicht is. De Algemene Rekenkamer wijst erop dat het kabinet beter moet kijken naar subsidies voor warmtepompen in wijkprojecten waar warmtenetten worden gepland. Daarnaast is er behoefte aan een juridisch kader, zoals een nieuwe warmtewet, om warmtenetten efficiënter te kunnen ontwikkelen en uitbreiden.

De rol van subsidies in de energietransitie

ISDE-regeling en haar aanpassingen

De ISDE-regeling is een centraal beleidsinstrument voor de energietransitie in Nederland. Tot 2024 werden ruim 80 procent van de warmtepompinstallaties gesubsidieerd. In 2025 zijn de subsidiebedragen echter verlaagd, wat heeft geleid tot een daling in de aantallen. De gemiddelde subsidie is van 30 naar 20 procent van het aanschafbedrag gegaan, wat betekent dat de financiële prikkel voor huishoudens minder is geworden.

De Algemene Rekenkamer heeft hierover kritisch geopperd dat subsidies voor warmtepompen in wijkprojecten met plannen voor warmtenetten overlappen en inefficiënt zijn. Daarnaast wijst het Planbureau voor de Leefomgeving erop dat Nederland zonder aanvullende maatregelen de klimaatdoelstelling van 55 procent CO2-reductie in 2030 niet zal halen.

Verwachtingen voor 2026

De ISDE-regeling wordt volgend jaar opnieuw opengesteld, met aanpassingen die in oktober of november 2025 worden gepubliceerd. In de tussentijd wordt er nog politieke besluitvorming gedaan over de voorgenomen wijzigingen. Volgens de Vereniging Warmtepompen is het belangrijk dat subsidies stabiel blijven en gericht blijven op maatwerk per wijk of regio, zodat zowel warmtepompen als warmtenetten optimaal kunnen worden ingezet.

Technische en economische aspecten

Hybride warmtepomp: de juiste keuze?

De hybride warmtepomp combineert de efficiëntie van een warmtepomp met de beschikbaarheid van een gasgestookte cv. Dit maakt het een aantrekkelijke oplossing in bestaande woningen, waar het vaak niet mogelijk is om volledig op een warmtepomp te schakelen. Volgens producenten zoals ATAG en Intergas is de hybride warmtepomp niet alleen de beste oplossing voor verduurzaming, maar ook financieel verantwoord. Het vermogen om gas te gebruiken bij extreme koudte of als extra warmtebron in de winter maakt de hybride oplossing robuust.

Warmtenet versus individuele warmtepomp

Het keuze tussen een warmtenet en een individuele warmtepomp hangt af van de locatie, de bouwstructuur van de woning, en de lokale omstandigheden. Warmtenetten zijn vooral geschikt voor dichtbevolkte stadsgebieden, monumenten en hoogbouw. Ze zijn langduriger en minder afhankelijk van elektriciteit dan individuele warmtepompen. Echter, de uitrol van warmtenetten vereist een sterkere rol van de overheid en een beter juridisch kader.

De toekomst van de energietransitie

Noodzaak van beleidsondersteuning

De huidige ontwikkelingen tonen aan dat de energietransitie in Nederland afhankelijk is van duidelijk beleid, subsidies en een stabiel kader. Zowel de industrie als consumenten reageren op veranderingen in de subsidies en verplichtingen. De Vereniging Warmtepompen en Techniek Nederland benadrukken dat zonder aanpassingen de klimaatdoelstellingen voor 2030 niet haalbaar zijn.

Samenwerking tussen overheid en branche

Een belangrijk thema in het debat is de noodzaak van samenwerking tussen de overheid en het maatschappelijk middenveld. Doekle Terpstra benadrukt dat Nederland traditioneel goed is in het samen met bedrijven problemen oplossen, maar dat dit momenteel niet meer gebeurt. Het kabinet wordt beschouwd als te geïsoleerd en te weinig luisterend naar de markt. Dit heeft gevolgen voor het vertrouwen in het beleid en de voortgang van de energietransitie.

Conclusie

De politieke en marktgerelateerde ontwikkelingen rond warmtepompen in Nederland tonen een complex beeld van veranderingen, uitdagingen en kansen. Hoewel de verplichte installatie van een warmtepomp bij vervanging van een verwarmingsketel wordt geschrapt, blijft de hybride warmtepomp een belangrijke oplossing in bestaande woningen. De groei van warmtenetten en de rol van subsidies zijn cruciale factoren voor de voortgang van de energietransitie.

Het is duidelijk dat stabiliteit in het beleid, samenwerking tussen overheid en branche, en een duidelijke richting voor subsidies en verplichtingen belangrijk zijn voor de verduurzaming van de woningbouw. Zonder deze elementen lopen we het risico dat de klimaatdoelstellingen niet worden gehaald, en dat investeringen in duurzame verwarming niet rendabel zijn.

Bronnen

1. Verduurzaming met hybride warmtepompen gaat gewoon door ondanks nieuwe coalitie
2. Warmtepomp in het nieuws
3. Warmtepompverkoop daalt, subsidie schrappen in 2025
4. Rijksbeleid voor meer warmtenetten botst met subsidie voor warmtepomp in huis
5. Warmtepomp, warmtenet en Rekenkamer: subsidie en aardgasvrij in 2050