De groei en uitdagingen van zonne-energie in Nederland: trends, subsidie en uitval

In Nederland is zonne-energie in de afgelopen jaren sterk gegroeid, maar tegelijkertijd zijn er ook belemmeringen ontstaan die de verdere expansie beïnvloeden. Dit artikel biedt een overzicht van de ontwikkelingen in de zonnepaneelmarkt, met aandacht voor de subsidiebeleidslijnen, de mate van groei per projecttype en de uitval van subsidies die niet zijn uitgevoerd. Op basis van de laatste cijfers en trends, wordt een realistisch beeld geschetst van de huidige toestand van zonne-energie in Nederland, met name voor kleine en grootschalige projecten.

De groei van zonne-energie in Nederland

De totale opwekkingscapaciteit van zonnepanelen in Nederland is de afgelopen jaren gestaag toegenomen, vooral in de periode 2020 tot 2023. In 2024 was dit echter iets minder dan in de voorgaande jaren. De cijfers tonen duidelijk dat de groei van zonne-energie sinds de piek in 2022 en 2023 iets afgenomen is. In 2022 werd 4,7 gigawattpiek (GWp) geïnstalleerd en in 2023 zelfs 4,8 GWp. In 2024 daalde dit aantal naar 4,3 GWp. Deze daling kan te maken hebben met veranderingen in het beleid rondom de salderingsregeling, netcongestie en andere infrastructuurkwesties.

De opwekkingscapaciteit is opgedeeld in twee categorieën: kleine projecten, zoals zonnepanelen op huizen- en woningdaken, en grootschalige projecten, zoals zonneparken en zonnepanelen op bedrijfsdaken. Voor de kleinere projecten is de groei in 2023 iets hoger geweest dan in 2024, met 2,5 GWp in 2023 tegen 1,6 GWp in 2024. Dit wijst op een vertraging in de installatie van kleine projecten, mogelijk door vertragingen in levering of administratie.

Subsidies en hun invloed op de groei

Een belangrijk stimuleringsinstrument voor zonne-energie in Nederland is de SDE++-subsidie. Deze subsidie speelt een grote rol in de toename van zonnepaneelprojecten. De hoeveelheid subsidie die per jaar beschikbaar is, bepaalt mede hoeveel projecten werkelijk worden gerealiseerd. In 2024 was 1,276 MWp van het totale geïnstalleerde vermogen het gevolg van de SDE++-subsidie, wat overeenkomt met 30% van de totale groei. In 2023 was dit percentage nog 37%, in 2022 zelfs 44%. Dit betekent dat de invloed van de subsidie op de groeicijfers sterk afgenomen is in de afgelopen tijd.

De afname van het aandeel SDE++ in de totale groei kan te maken hebben met het uitstekend gebruik van subsidies in de vorige jaren en het relatief lage aanvraagvolume in 2024. Dit wijst erop dat zowel particulieren als bedrijven de groei van zonne-energie ook zonder subsidie steeds vaker zelf realiseren, mogelijk als gevolg van dalende aankoop- en installatiekosten van zonnepanelen.

Uitval van SDE++-projecten: een groeiend probleem

Niet alle SDE++-projecten die worden goedgekeurd, gaan uiteindelijk door. Er is sprake van wat men noemt "vrijval", waarbij geplande projecten niet worden gerealiseerd. Deze vrijval is met name duidelijk zichtbaar bij grootschalige zonnepaneelprojecten. In 2024 bedroeg de vrijval 1,915 MWp, wat aanzet tot de conclusie dat ondanks de groeicijfers, er nog steeds een aanzienlijk deel van de geplande projecten niet wordt uitgevoerd. In 2023 was de vrijval al 2,053 MWp, in 2022 zelfs 2,836 MWp. Dit is een reden tot zorg, omdat het betekent dat subsidies worden uitgekeerd voor projecten die niet worden gerealiseerd, wat inefficiënt is.

De oorzaken van deze vrijval zijn meestal te vinden in complexe administratieve processen, vertragingen in de levering van materialen en infrastructuurproblemen. In het geval van grootschalige zonneparken kan het bijvoorbeeld gaan om vertragingen bij de aansluiting op het elektriciteitsnet, of de afwezigheid van toezicht door de netbeheerder. Voor kleine zonnepaneelprojecten kan het ook gaan om vertragingen bij de levering van panelen, vooral in tijden van crisis of stijgende vraag.

Invloed van salderingsregeling en netcongestie

De salderingsregeling, waarbij energie die niet wordt gebruikt terug kan worden verkocht of gesaldoerd, is in 2023 veranderd. Deze verandering heeft een negatief effect gehad op het aantal nieuwe zonnepaneelprojecten. Verder leidt de groei van zonnepaneelinstallaties ook tot netcongestie, waarbij het elektriciteitsnet overspannen raakt. Deze congestie kan leiden tot vertragingen in de toekenning van aansluitingen en maakt het voor projectontwikkelaars lastiger om hun plannen door te zetten.

Zoals in de data is te zien, is de groei van kleine zonnepaneelprojecten in 2024 lager dan in 2023. Dit wijst op een vertraging in het aantal projecten dat op huizen- en woningdaken wordt geïnstalleerd. Het is mogelijk dat de salderingsveranderingen en de congestie in het net hiervoor verantwoordelijk zijn. De toekomstige groei van zonne-energie zal daarom afhankelijk zijn van oplossingen voor deze infrastructuurproblemen.

Participatie in zonne-energieprojecten: groeiende betrokkenheid

Naast particulieren en bedrijven, zijn burgers en lokale initiatieven ook steeds vaker betrokken bij zonne-energieprojecten. Energiecoöperaties, waarbij burgers samen zonneparken of windmolenparken ontwikkelen, groeien in aantal. Deze initiatieven draaien vaak om het lokale energiebeleid, zoals het verlagen van het gebruik van aardgas of het uitbreiden van de duurzame energieproductie in een regio.

In de Participatie Monitor 2023 is duidelijk te zien dat energiecoöperaties steeds vaker samenwerken en dat burgers actief betrokken worden bij duurzame projecten. Deze groeiende betrokkenheid draagt bij aan de diversificatie van de zonnepaneelmarkt en versterkt het lokale karakter van hernieuwbare energieprojecten.

Toekomstige ontwikkelingen en uitdagingen

De huidige groei van zonne-energie in Nederland is met 4,3 GWp in 2024 iets minder dan in de topjaren 2022 en 2023. De afname is vooral zichtbaar bij grootschalige projecten en is gedeeltelijk te verklaren door uitval van subsidies en vertragingen in de uitvoering van projecten. Toch blijft zonne-energie een belangrijk onderdeel van het energiebeleid in Nederland.

De komende jaren zal de focus liggen op het verlagen van administratieve wrijvingen, het verbeteren van de netcapaciteit en het stimuleren van de groei van zonnepaneelprojecten op huizen- en woningdaken. De SDE++-subsidie zal hierin een belangrijke rol blijven spelen, maar de afhankelijkheid van subsidies moet uiteindelijk afnemen, zodat zonne-energie ook zonder financiële ondersteuning economisch haalbaar is.

Conclusie

Zonne-energie blijft een belangrijke groeimotor in de Nederlandse energiemarkt. De groei van 4,3 GWp in 2024 is een duidelijke aanduiding van de duurzame toekomst van zonnepaneelprojecten. Toch zijn er uitdagingen die het verdere uitbreiden van zonne-energie belemmeren, zoals de afname van het aandeel subsidies in de groei, uitval van projecten en infrastructuurproblemen. Deze kwesties moeten worden aangepakt om ervoor te zorgen dat zonne-energie op lange termijn economisch en logistiek haalbaar is.

De rol van particulieren, bedrijven en energiecoöperaties is hierin van groot belang. De groeiende betrokkenheid van burgers en lokale initiatieven draagt bij aan een diversere en robuustere zonnepaneelmarkt. Voor zowel particulieren als professionals in de bouw- en renovatiebranche is het belangrijk om deze ontwikkelingen goed in kaart te brengen en mee te denken over de toekomst van duurzame energie.

Bronnen

1. RVO - Monitoring Zonne-energie