Premies en regelingen voor warmtepompen in Vlaanderen: acties in 2023 en vooruitzichten

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In de context van energiebesparing, klimaatmaatregelen en de noodzaak om af te houden van fossiele brandstoffen, hebben zowel overheden als burgers in Vlaanderen steeds meer aandacht besteed aan hernieuwbare energiebronnen. De warmtepomp is hierin een centrale speler. In 2023 zijn er verschillende belangrijke ontwikkelingen geweest betreffende subsidies en regelgeving die betrekking hebben op warmtepompen. Deze maatregelen zijn onderdeel van een bredere strategie om de energietransitie in Vlaanderen te versnellen en het klimaatdoel van 2030 te bereiken.

Dit artikel biedt een gedetailleerde en objectieve overzicht van de premies en regelingen voor warmtepompen in Vlaanderen, inclusief de subsidies die in 2023 zijn verhoogd, de juridische verplichtingen die met renovatie en nieuwbouw gepaard gaan, en de technische en praktische voorwaarden waaraan moet worden voldaan om een warmtepomp efficiënt te kunnen installeren. Verder wordt ingegaan op de markttrends, subsidies en administratieve vereisten, met specifieke aandacht voor huishoudens die in 2023 of 2024 hun woning renoveren of nieuwbouw uitvoeren.

Subsidieverhoging voor warmtepompen in 2023

In 2023 heeft de Vlaamse regering belangrijke maatregelen genomen om de uitrol van warmtepompen te versnellen. Deze maatregelen zijn onderdeel van een bredere strategie om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de energievoorziening duurzamer te maken.

De subsidies voor warmtepompen zijn in 2023 aanzienlijk verhoogd. De premie voor een hybride warmtepomp is verhoogd van 1.500 euro naar 2.000 euro, terwijl de premie voor een standaardwarmtepomp is gestegen van 2.250 euro naar 3.000 euro. Deze subsidies zijn bedoeld om de aanschafkosten van huishoudens te verlagen en zo de adoptie van warmtepompen te stimuleren. Minister van Energie Zuhal Demir benadrukte dat deze maatregelen niet alleen de klimaatdoelen ondersteunen, maar ook de financiële druk op huishoudens verlichten en de afhankelijkheid van Russisch gas verminderen.

De verhoogde subsidies zijn ook een reactie op de stijgende energieprijzen, die als gevolg zijn van de oorlog in Oekraïne. De Vlaamse regering benadrukte dat het investeren in duurzame verwarmingsoplossingen een strategische keuze is voor zowel de middenklasse als de nationale energiezekerheid.

Technische voorwaarden voor de installatie van een warmtepomp

Ondanks de aantrekkende subsidies, is het niet voldoende om alleen aanspraak te maken op een premie. Er zijn een aantal technische voorwaarden waaraan moet worden voldaan om een warmtepomp efficiënt te kunnen installeren. Deze voorwaarden zijn vastgelegd in de huidige regelgeving en zijn van groot belang voor het behalen van de maximale energiebesparing.

1. Goede isolatie van de woning

Een warmtepomp werkt het beste in een goed geïsoleerde woning. Het isolatieniveau moet onder K40 liggen. Dit betekent dat de woning moet voldoen aan de huidige EPB-eisen en een minimale isolatiegraad moet hebben. Woningen met een slecht geïsoleerd dak, muren of vloeren zullen minder baat hebben bij een warmtepomp, omdat de opgewekte warmte snel verloren gaat. Daarom is het raadzaam om vooraf een energiecontrole te laten uitvoeren om eventuele verbeteringen te identificeren voordat een warmtepomp geïnstalleerd wordt.

2. Lage temperatuurverwarming

Warmtepompen werken efficiënter op lagere temperaturen. Dit betekent dat de verwarmingssystemen in de woning aangepast moeten zijn om deze technologie te ondersteunen. Grote radiatoren of vloerverwarming zijn bijvoorbeeld beter geschikt voor een warmtepomp dan kleine, traditionele radiatoren. Lage temperatuurverwarming zorgt ervoor dat de warmte over een groter oppervlak wordt verspreid, waardoor de warmtepomp minder energie hoeft te verbruiken om het gewenste comfortniveau te bereiken.

3. Beschikbare ruimte voor de warmtepomp

De warmtepomp is technisch gezien een groter apparaat dan een traditionele cv-ketel. Het is daarom belangrijk om te controleren of er voldoende ruimte is voor de installatie. Meestal wordt de warmtepomp op de plek geplaatst waar de cv-ketel zich bevindt. Bij nieuwbouwprojecten is het verstandig om rekening te houden met de afmetingen van de warmtepomp bij de planning van de ruimte.

Juridische verplichtingen bij renovatie en nieuwbouw

Naast subsidies zijn er ook een aantal juridische verplichtingen die betrekking hebben op warmtepompen, vooral in het kader van renovatieprojecten en nieuwbouw. Deze regelgeving is in lijn met de EU-richtlijn Renewable Energy Directive II, die in 2022 is ingevoerd om de energievoorziening in de EU duurzamer te maken.

Verplichte energiebesparing bij renovatie

Sinds 2022 is het verplicht om bij een ingrijpende energetische renovatie (IER) een minimale hoeveelheid hernieuwbare energie op te wekken. In Vlaanderen betekent dit dat huishoudens die hun woning renoveren moeten investeren in minimaal één hernieuwbare energiebron, zoals zonnepanelen, zonneboilers of warmtepompen. Deze eisen zijn opgenomen in de EPB-regels en gelden voor zowel residentiële als niet-residentiële gebouwen.

De verplichtingen zijn sterk gericht op de energieprestatie van de woning. Voor residentiële woningen is het verplicht om een minimale energiebesparing te bereiken, uitgedrukt in het E-peil. In 2022 is het minimale E-peil verhoogd tot E60 bij een ingrijpende renovatie. Dit betekent dat de woning na de renovatie een bepaalde mate van energiebesparing moet behalen, gedefinieerd in kWh per vierkante meter en per jaar.

Verplichte warmtepomp bij nieuwbouw

Vanaf 2023 is het in Vlaanderen verplicht om bij nieuwbouwprojecten minimaal een hybride warmtepomp te installeren. Dit is een strategische keuze om de afhankelijkheid van gas te verminderen en de energievoorziening duurzamer te maken. Een hybride warmtepomp combineert een traditionele ketel met een warmtepomp, zodat er in koud weer nog steeds voldoende warmte beschikbaar is.

De verplichte installatie van een warmtepomp bij nieuwbouw is ook gericht op het stimuleren van slimme energiebeheersystemen en opgestapelde energieopslag, zoals batterijen. Dit is onderdeel van de bredere strategie om het energieverbruik te verlagen en de energievoorziening te decentraliseren.

Marktontwikkelingen en administratieve vereisten

Ondanks de verhoogde subsidies en verplichtingen, zijn er ook een aantal marktontwikkelingen en administratieve vereisten die bepalen of een warmtepomp in 2023 of 2024 een reële optie is voor huishoudens.

1. Afschaffingsmaatregelen voor analoge meters

Sinds 2019 installeert de Vlaamse netbeheerder Fluvius geen analoge meters meer. Voor huishoudens die tussen 2014 en 2020 zonnepanelen hebben geïnstalleerd, is het verplicht om over te stappen op een digitale meter. Dit heeft ook gevolgen voor de saldering van het opgewekte zonnestroomvermogen.

Zonnepaneelbezitters die in 2023 of 2024 hun digitale meter laten installeren, kunnen aanspraak maken op de retroactieve investeringspremie. Deze regeling is bedoeld als compensatie voor het afschaffen van de terugdraaiende teller. Voor een gemiddelde installatie is deze premie tussen 1.000 en 2.000 euro, en kan deze oplopen tot wel 3.750 euro voor grotere installaties. Huishoudens die nog geen aanspraak hebben gemaakt op deze premie, worden aangemoedigd om dit snel te doen, aangezien de digitale meter uiterlijk op 31 december moet zijn geplaatst om in aanmerking te komen.

2. Dynamische contracten en slimme sturing

De Vlaamse energiemarkt beweegt zich in de richting van dynamische contracten en slimme sturing van energieverbruik. Dit betekent dat huishoudens hun energieverbruik actief moeten beheren, bijvoorbeeld via slimme meters, EMS-systemen (Energy Management Systems) of thuisbatterijen. Deze technologieën helpen om energiepieken te vermijden en het capaciteitstarief, dat sinds 2022 geldt, te verminderen.

Het capaciteitstarief is een nieuwe manier waarop de energierekening wordt berekend. In plaats van alleen op het totale verbruik, wordt ook rekening gehouden met de piekverbruikssituatie. Hoe hoger de piek, hoe hoger de kosten. Huishoudens die hun verbruik kunnen spreiden over het jaar of hun eigen energie kunnen opslaan, zullen voordeel hebben van deze aanpak.

3. Marktverzadiging en negatieve uurprijzen

Hoewel de subsidies en verplichtingen een positieve invloed hebben op de adoptie van warmtepompen en zonnepanelen, zijn er ook een aantal uitdagingen. In 2024 en 2025 is er een duidelijke terugval in de vraag naar zonnepanelen, zoals verschenen in Solar365.nl. In de eerste vijf maanden van 2025 zijn er slechts 17.000 nieuwe installaties, tegenover 72.000 in 2024 en 171.000 in 2023. Deze daling wordt gedeeltelijk toegeschreven aan marktverzadiging, negatieve uurprijzen en het afschaffen van groenestroomcertificaten en tijdelijke investeringspremies.

Hoewel de vraag naar warmtepompen minder is dan die naar zonnepanelen, blijft de warmtepomp een aantrekkelijke optie voor huishoudens die hun verwarmingsinstallatie willen vervangen. De subsidies en verplichtingen zorgen ervoor dat warmtepompen nog steeds een interessante optie zijn, vooral in combinatie met zonnepanelen.

Praktische stappen voor huishoudens in 2023 en 2024

Voor huishoudens die overwegen om in 2023 of 2024 hun woning te renoveren of een warmtepomp te installeren, zijn er een aantal praktische stappen die kunnen worden ondernomen om het proces te vergemakkelijken en de subsidieopties te maximaliseren.

1. Energiecontrole laten uitvoeren

Voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd, is het verstandig om een energiecontrole of EPB-onderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek geeft inzicht in het huidige energieverbruik en de eventuele verbeterpunten. Hierbij kan ook worden vastgesteld of de woning voldoet aan de isolatie- en verwarmingsvoorschriften voor een warmtepomp.

2. Subsidieaanvraag voorbereiden

Huishoudens die aanspraak willen maken op subsidies moeten ervoor zorgen dat ze de voorwaarden van de regelingen kennen. Dit betreft niet alleen de subsidies voor de warmtepomp zelf, maar ook eventuele extra premies voor de installatie van een digitale meter of de retroactieve investeringspremie voor zonnepaneelbezitters.

Het is verstandig om vroeg te beginnen met het voorbereiden van de subsidieaanvraag en eventueel bij te houden wanneer de digitale meter moet worden geïnstalleerd om in aanmerking te komen voor de premies.

3. Slimme sturing overwegen

Om het energieverbruik te beheren en de kosten te verlagen, is het verstandig om slimme sturingssystemen in overweging te nemen. Dit kan bijvoorbeeld een EMS-systeem of een thuisbatterij zijn. Deze systemen helpen om het opgewekte zonnestroomvermogen op te slaan en te gebruiken wanneer het nodig is, wat het verbruik van aansluitingsvermogen vermindert.

4. Advies zoeken bij een erkend professional

Aangezien de technische en juridische voorwaarden voor warmtepompen en renovatieprojecten complex kunnen zijn, is het verstandig om het advies in te winnen bij een erkende installateur of energieadviseur. Deze professional kan helpen bij het ontwerpen van een duurzaam verwarmingsplan en het maximaliseren van subsidies en regelingen.

Conclusie

De jaren 2023 en 2024 zijn belangrijke jaren voor de energietransitie in Vlaanderen. De verhoogde subsidies voor warmtepompen, de verplichtingen bij renovatie en nieuwbouw, en de technische voorwaarden die moeten worden voldaan, geven duidelijk richting aan de toekomstige energievoorziening.

Huishoudens die hun woning renoveren of nieuwbouw uitvoeren hebben in 2023 en 2024 een unieke kans om te profiteren van deze maatregelen. Door de subsidies en verplichtingen te combineren met slimme energiebeheersystemen en technische voorbereidingen, is het mogelijk om een duurzame en kostenefficiënte oplossing te realiseren.

De toekomstige energievoorziening in Vlaanderen hangt sterk af van de samenwerking tussen overheid, installateurs en huishoudens. Door deze maatregelen te volgen en verantwoordelijk te handelen, kunnen Vlaamse huishoudens hun energievoorziening verbeteren, hun energierekening verlagen en bijdragen aan de bredere klimaatdoelen van de regio.