Pendelen bij warmtepompinstallaties voorkomen: Technieken, buffervat en ISSO-richtlijnen

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Het fenomeen van pendelen bij warmtepompinstallaties is een veelvoorkomend probleem dat zowel de efficiëntie van het systeem als de levensduur van de compressor negatief kan beïnvloeden. In dit artikel worden de oorzaken van pendelen besproken, worden mogelijke oplossingen aangegeven en wordt de rol van het buffervat in detail toegelicht. Daarnaast wordt gekeken naar de relevante ISSO-richtlijnen en aanbevolen technieken om pendelen zoveel mogelijk te voorkomen.

Inleiding

Een warmtepomp is een duurzame en energie-efficiënte manier om een woning te verwarmen. Het principe achter een warmtepomp is het onttrekken van warmte uit een bron (zoals de buitenlucht of grondwater) en het transporteren ervan naar een doel, zoals een verwarmingssysteem. Echter, om een warmtepompinstallatie optimaal te laten functioneren, is het van groot belang om technische aspecten zoals pendelen te begrijpen en te voorkomen.

Pendelen verwijst naar het herhaald aan- en uitschakelen van de compressor van de warmtepomp. Dit kan leiden tot verhoogde slijtage, energieverlies en verminderde levensduur van het systeem. In dit artikel worden de oorzaken en gevolgen van pendelen besproken, evenals de rol van het buffervat en de relevante ISSO-richtlijnen.

Oorzaken en gevolgen van pendelen

Pendelen treedt op wanneer de warmtepomp frequenter aanslaat dan gewenst. Dit kan verschillende oorzaken hebben:

Onjuiste dimensionering van het systeem
Als de warmtepomp te groot is ten opzichte van de thermische belasting van de woning, kan het systeem het warmteverlies niet snel genoeg opvangen. Hierdoor wordt de compressor geconfronteerd met situaties waarin hij zijn warmte niet kwijt kan. Dit leidt tot vroegtijdig uitschakelen en dus tot pendelen.
Niet-gebufferde installatie
Bij een installatie zonder buffervat kan het afgifte-systeem te snel dichtgaan wanneer de gewenste temperatuur in een vertrek is bereikt. In dit geval kan de warmtepomp zijn warmte niet kwijt, wat leidt tot hoge druk en het gevaar van storingen.
Onjuiste regeling van de afgifte
Bij een na-geregelde installatie, waarbij elk vertrek individueel geregeld wordt, kan het gehele systeem plotsklaps geen warmte meer opnemen. Dit kan ook leiden tot pendelen.

De gevolgen van pendelen zijn meestal negatief:

Vroegtijdige slijtage van de compressor
Volgens bron [1], is pendelen een oorzaak van vroegtijdige slijtage van de compressor, wat de levensduur van de warmtepomp verkort.
Energieverlies en verminderde efficiëntie
Een warmtepomp die vaak aanslaat, verbruikt meer energie en werkt minder efficiënt. Dit heeft directe gevolgen voor het stroomverbruik en de CO₂-uitstoot.
Verhoogde kans op storingen
Bij het niet kunnen afgeven van warmte treedt hoge druk op in het systeem, wat kan leiden tot technische problemen of zelfs een storing van de warmtepomp.

Oplossingen voor het voorkomen van pendelen

Er zijn verschillende technische oplossingen om pendelen te voorkomen. Deze omvatten het correct dimensioneren van het systeem, het gebruik van een buffervat en het toepassen van moderne regeltechnologie.

1. Correct dimensioneren van de warmtepomp

Het dimensioneren van een warmtepomp is een essentieel aspect bij de installatie. Een te groot vermogen kan net zo’n problemen veroorzaken als een te klein vermogen. Bron [2] benadrukt dat een te groot vermogen kan leiden tot pendelen, omdat de warmtepomp zijn warmte niet kwijt kan. Hierdoor stijgt de afgifte temperatuur in de CV, wat het rendement verlaagt.

Aanbevolen strategie:
Het vermogen van de warmtepomp moet worden afgestemd op het warmteverlies van de woning. Dit kan worden berekend aan de hand van factoren zoals isolatie, glasoppervlak, luchtdichtheid en bouwjaar. Daarnaast is het aan te raden om het vermogen van de bron (bijvoorbeeld de grondwaterbron of ventilatielucht) iets groter te dimensioneren dan nodig, zodat onvoorziene warmtevraag kan worden opgevangen.

2. Het gebruik van een buffervat

Een buffervat speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van pendelen. Het zorgt voor een tijdelijke opslag van warmte, waardoor de compressor niet direct moet aanschakelen wanneer warmte al aanwezig is in het systeem.

2.1. De functie van het buffervat

Het buffervat fungeert als een thermische buffer. Het opslaat warme CV-water dat niet direct in het afgifte-systeem kan worden gebruikt. Hierdoor kan de warmtepomp continu draaien zonder dat hij te vaak aanslaat. Bron [1] en [3] benadrukken dat het gebruik van een buffervat de slijtage van de compressor vermindert en de levensduur van het systeem kan verlengen.

2.2. Hoe groot moet het buffervat zijn?

De ISSO 72 richtlijn bepaalt dat een warmtepomp minimaal 10 minuten moet kunnen draaien bij de ontworpen delta T situatie. Dit is het uitgangspunt voor de benodigde systeeminhoud. Bij een geheel na-geregelde installatie moet het buffervat dus minimaal deze inhoud bevatten om te voorkomen dat de compressor wordt geconfronteerd met situaties waarin hij zijn warmte niet kwijt kan, wat leidt tot storingen of vroegtijdig uitschakelen (bron [1]).

2.3. Wanneer is een buffervat nodig?

Niet elke warmtepompinstallatie heeft een buffervat nodig. Bron [1] verduidelijkt dat een installatie die geen na-regeling heeft — dus een afgifte-systeem dat altijd open staat — en een warmtepomp die precies op het benodigde vermogen is aangeschaft, geen buffervat nodig heeft. In dat geval kan de compressor zijn energie altijd kwijt in de installatie.

Een goede en comfortabele installatie is echter vaak (deels) na-geregeld. Elke ruimte die op de gewenste temperatuur is geregeld, stuurt het afgifte-systeem van die ruimte dicht. Dit betekent dat er perioden zijn dat de warmtepomp zijn warmte niet direct kan afgeven, wat kan leiden tot het probleem van hoge druk of storingen. In dergelijke gevallen is een buffervat een noodzaak.

2.4. Tapwater en verwarmingswater: in één of aparte systemen?

Een belangrijk overweging bij het kiezen van een buffervat is of tapwater en verwarmingswater in één buffer of gescheiden worden opgeslagen. Bron [1] en [3] benadrukken dat het aanbevolen is om tapwater en verwarmingswater in aparte systemen te houden, met name bij een laagtemperatuurinstallatie.

Als de warmtepomp alleen voor verwarming wordt gebruikt, kan het systeem efficiënter werken bij lagere temperaturen. Als tapwater en verwarmingswater in één buffer worden opgeslagen, kan de temperatuur in de buffer stijgen door andere bronnen, wat de efficiëntie van de warmtepomp kan verminderen.

3. Moderne regeltechnologie

Moderne warmtepompen maken vaak gebruik van invertertechnologie, wat betekent dat de compressor niet volledig aan- of uitgeschakeld wordt, maar zijn snelheid aanpast aan de warmtebehoefte. Bron [5] benadrukt dat dit een effectieve manier is om pendelen te voorkomen. De invertertechnologie zorgt ervoor dat de warmtepomp continu werkt, maar op een energie-efficiënte manier.

Daarnaast is het aan te raden om een slimme regeling te gebruiken die de warmtebehoefte van het huis dynamisch bepaalt. Dit zorgt voor een betere afstemming tussen de warmteproductie en de warmteafgifte, wat het risico op pendelen vermindert.

Onderhoud en beheer van het buffervat

Het correcte onderhoud van het buffervat is essentieel voor een optimale werking van de warmtepompinstallatie. Bron [1] geeft aanbevelingen voor het regelmatig onderhoud van het buffervat:

Druk en temperatuur controleren: Het is aan te raden om regelmatig de druk en temperatuur in het buffervat te controleren om ervoor te zorgen dat de warmtepomp efficiënt werkt.
Reinigen en ontkalken: Het buffervat moet minstens één keer per jaar worden gereinigd en eventueel ontkalkt, afhankelijk van de waterkwaliteit in de regio. Dit voorkomt roestvorming en kalkaanslag, die de levensduur van het buffervat en de warmtepomp kunnen beïnvloeden.

Goed onderhoud van het buffervat zorgt ervoor dat het systeem optimaal blijft functioneren en het energieverbruik zo laag mogelijk blijft.

Laagtemperatuurverwarming: een efficiënter alternatief

Een warmtepomp werkt het meest efficiënt als laagtemperatuurverwarming wordt gebruikt. De zogenoemde COP (Coefficient of Performance) waarde is bij laagtemperatuurverwarming hoger, waardoor de warmtepomp minder energie verbruikt. Bron [5] benadrukt dat dit zorgt voor een lagere stroomrekening.

Laagtemperatuurverwarming kan met een vloerverwarming en/of speciale lage temperatuur radiatoren. Op deze manier hoeft een warmtepomp het CV systeem nooit meer dan 35 graden warm te maken om zelfs met een zeer strenge vorst het huis te verwarmen.

Conclusie

Pendelen bij warmtepompinstallaties is een technisch fenomeen dat negatieve gevolgen kan hebben voor de efficiëntie en de levensduur van het systeem. Het fenomeen kan echter worden voorkomen door het correct dimensioneren van de warmtepomp, het gebruik van een buffervat en het toepassen van moderne regeltechnologie.

Het buffervat speelt een cruciale rol in het voorkomen van pendelen. Het zorgt voor een thermische buffer die de compressor beschermt tegen vroegtijdig uitschakelen. De ISSO 72 richtlijnen geven aanbevolen richtlijnen voor de grootte van het buffervat, afhankelijk van de delta T situatie en de mate van na-regeling van het afgifte-systeem.

Daarnaast is het aan te raden om een slimme regeling te gebruiken en moderne technologieën zoals invertercompressoren toe te passen. Dit zorgt voor een betere afstemming tussen warmteproductie en warmteafgifte, wat het risico op pendelen vermindert.

Een goed onderhouden buffervat en een efficiënt afgifte-systeem zijn essentieel voor een lange levensduur en een energie-efficiënte warmtepompinstallatie. Door deze technische aspecten goed te begrijpen en toe te passen, kunnen zowel woningeigenaars als installateurs ervoor zorgen dat de warmtepompinstallatie optimaal functioneert.

Bronnen

koel
prevent