Duurzame Bodemenergie in Combinatie met Warmtepompen: Een Expertise-Rapport

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

Duurzame energieoplossingen worden steeds relevanter in de huidige bouw- en renovatiepraktijk. Voor zowel woningbouw als industriële projecten is het gebruik van bodemenergie in combinatie met warmtepompen een veelbelovende aanpak om energieverbruik te verlagen en CO2-uitstoot te verminderen. In dit artikel bespreken we hoe bodemenergiesystemen werken, waarom ze geschikt zijn voor zowel winters als zomers, en wat er moet worden meegenomen in de uitvoering, vooral bij locaties met mogelijke bodemverontreiniging. Hierbij wordt aandacht besteed aan een concrete toepassing op het NSTM-terrein in Haarlem.

Het project op het NSTM-terrein is een voorbeeld van hoe een duurzaam energiesysteem kan worden ingebed in een industrieel terrein met specifieke ondergrondse omstandigheden. Het betreft een integrale aanpak waarin bodemkwaliteit, bodemenergie en energiebeheer worden gecombineerd. Daarnaast wordt de rol van expertisecentra en de noodzaak van een goed bodemenergieplan benadrukt. De focus ligt op feiten uit de beschikbare bronnen en wordt aandacht gegeven aan technische aspecten, juridische kaders en praktische uitvoering.

Het NSTM-terrein in Haarlem: Context en Doel

Het NSTM-terrein in Haarlem is sinds 1839 in gebruik voor het onderhoud en moderniseren van treinen. Het vervult een cruciale rol in het Nederlandse treinverkeer en is bovendien een belangrijke werkgever in de regio. Aangezien de locatie oud is en de ondergrond mogelijk verontreinigd is, is het essentieel dat het project een duurzame toekomst tegemoet gaat.

De focus van het project is op verduurzaming en herinrichting gericht. Een centraal aspect is het inzetten van een bodemenergiesysteem dat als duurzame basis fungeert voor de klimaatinstallaties van de bestaande gebouwen. Dit systeem maakt gebruik van warmtepompen om warmte en koude uit de bodem te gebruiken, afhankelijk van de seizoenen.

Bodemenergiesysteem: Werking en Structuur

Het bodemenergiesysteem dat is ontworpen voor het NSTM-terrein bestaat uit twee warme en twee koude bronnen, geboord op een maximale diepte van 200 meter. Het systeem is open, wat betekent dat water uit de bodem wordt gebruikt en weer teruggevoerd wordt. De warmtepomp speelt een centrale rol in het proces, omdat deze de temperatuur van het water aanpast aan de behoefte van de gebouwen.

In de winter wordt warm grondwater uit de warme bronnen opgepompt en via een warmtepomp verder opgewarmd. Dit warme water wordt gebruikt om de gebouwen te verwarmen. Na het afgeven van de warmte aan het klimaatstelsel, wordt het afgekoelde water opnieuw opgeslagen in de koude bronnen. In de zomer draait de cyclus om: koud water uit de koude bronnen wordt gebruikt voor het koelen van de gebouwen, terwijl het opgewarmde water wordt teruggevoerd in de warme bronnen.

Bodem als Energietermijn

De bodem fungeert hierbij als een soort "batterij" die warmte en koude opslaat en afgeeft wanneer nodig. Dit maakt het systeem uiterst efficiënt, omdat het geen fossiele energie nodig heeft en slechts elektriciteit gebruikt voor de pomp en warmtepomp. De energie die gebruikt wordt, komt vrijwel volledig uit de lokale bodem. Dit zorgt voor een CO2-arme energieoplossing.

Het gebruik van een open bodemenergiesysteem vereist echter zorgvuldige planning en uitvoering. De ondergrond kan namelijk variëren in kwaliteit, en bij verontreiniging is het van groot belang dat het systeem op een veilige en duurzame manier wordt uitgevoerd.

Aanpak en Expertise

Het bovengronds ontwerp van het project is gerealiseerd door Sweegers en De Bruijn, een installatieadviesbureau met expertise in klimaatinstallaties. De ondergrondse aspecten, zoals het bodemenergieplan, vergunningen en de beoordeling van bodemkwaliteit, zijn door KWA verwerkt. KWA heeft hierbij hun expertise op het gebied van bodemenergie en bodemverontreiniging ingezet om het project succesvol uit te voeren.

Bodemenergieplan

Het bodemenergieplan speelt een essentiële rol in het project. Het bevat specifieke voorschriften die zijn afgestemd op de locatie van het NSTM-terrein. Daarin worden bijvoorbeeld de diepte van filters, de positie van de bronnen en de maximale capaciteit per bron bepaald. De voorschriften zijn niet willekeurig, maar zijn opgesteld op basis van onderzoek naar de bodemkwaliteit en de verwachting van toekomstige energiebehoefte.

Bij het opstellen van het plan zijn verschillende partijen betrokken, waaronder experts op het gebied van bodemverontreiniging. Deze partijen hebben gezamenlijk de beste locaties bepaald voor de bronnen. Hierbij is zowel rekening gehouden met de verontreinigingen in de bodem als met lokale regelgeving.

Integrale aanpak

Het project vereist een integrale aanpak van zowel bovengrondse als ondergrondse systemen. KWA beschikt over de nodige expertise in energiemanagement, waterkwaliteit, corrosiebestrijding en bovengrondse installaties. Deze combinatie maakt hen geschikt voor projecten die een breed spectrum aan technische en juridische kennis vereisen.

Het is van groot belang dat alle systemen samenwerken in een gecontroleerde manier. De bodemenergie-installatie en de gebouwinstallaties zijn bijvoorbeeld via een warmtewisselaar van elkaar gescheiden. Dit zorgt ervoor dat het water dat in de bodem wordt gebruikt, niet in direct contact komt met het systeem van de gebouwen. Dit minimaliseert het risico op verontreiniging en zorgt voor een betere duurzaamheid en efficiëntie.

Risico’s en Mogelijke Oplossingen

Hoewel het bodemenergiesysteem een duurzame en efficiënte oplossing biedt, zijn er ook risico’s. Eén van de belangrijkste is het risico op onverwachte verontreiniging tijdens de werkzaamheden. Ondanks voorafgaand onderzoek kan het voorkomen dat bij de boringen verontreinigd materiaal aan het licht komt. In dat geval is het van groot belang dat er een plan is opgesteld voor het veilig en zorgvuldig omgaan met dergelijk materiaal.

KWA heeft hier expertise in en kan bij behoefte specifieke advies geven. Daarnaast is het bodemenergiesysteem opgenomen in een zogenaamd interferentiegebied. Dit is een gebied waar in de toekomst meerdere bodemenergiesystemen voorzien zijn. In dergelijke gebieden is het essentieel dat er een goed bodemenergieplan op staan, zodat de ondergrond zoveel mogelijk duurzaam benut kan worden.

Het plan bevat richtlijnen voor het verantwoord inrichten van nieuwe systemen. Hierbij wordt rekening gehouden met de mogelijke toekomstige behoeften van andere partijen. Het doel is om een duurzame en schaalbare oplossing te realiseren die niet alleen het huidige project ondersteunt, maar ook toekomstige energiebehoeften kan bedienen.

Toepassing in Praktijk: Voorbeelden en Uitdagingen

Het NSTM-project is een goed voorbeeld van hoe bodemenergie in de praktijk kan worden toegepast. Het systeem is ontworpen voor een industrieel terrein met een complexe ondergrond. Het vereist zowel technische als juridische expertise, en de samenwerking tussen verschillende partijen is essentieel voor het succes van het project.

Een van de uitdagingen is de aanwezigheid van verontreiniging in de bodem. Dit maakt het noodzakelijk dat er zorgvuldig wordt omgegaan met de boringen en het gebruik van het water. Daarom is het essentieel dat het bodemenergieplan niet alleen technisch sluitend is, maar ook juridisch en ecologisch verantwoord.

Duurzaamheid en CO2-arme Energie

De bodemenergie-oplossing op het NSTM-terrein is een CO2-arme energiebron. Het systeem maakt gebruik van de energie die al in de bodem aanwezig is. Dit betekent dat het geen fossiele brandstoffen gebruikt en dat de CO2-uitstoot aanzienlijk wordt verlaagd. De enige energie die verbruikt wordt, is elektriciteit voor de pomp en de warmtepomp. In vergelijking met traditionele verwarmings- en koelsystemen is dit een aanzienlijke vooruitgang.

Toekomstgerichtheid van Bodemenergie

Het gebruik van bodemenergie in combinatie met warmtepompen is een toekomstgerichte aanpak. Het is geschikt voor zowel winters als zomers en kan worden ingezet in verschillende gebouwtypen. Aangezien de bodem een constante temperatuur heeft, is het mogelijk om het systeem te gebruiken voor zowel verwarming als koeling.

Daarnaast is het systeem schaalbaar en kan het worden uitgebreid als de energiebehoefte toeneemt. Dit maakt het geschikt voor zowel woningbouwprojecten als industriële toepassingen. In combinatie met andere duurzame energiebronnen, zoals zonnepanelen of windenergie, kan het systeem nog efficiënter worden.

Conclusie

Bodemenergie in combinatie met warmtepompen biedt een duurzame en efficiënte oplossing voor het verwarmen en koelen van gebouwen. Het systeem maakt gebruik van de energie die al in de bodem aanwezig is en is geschikt voor zowel winters als zomers. Op het NSTM-terrein in Haarlem is een dergelijk systeem succesvol toegepast. Het project maakt gebruik van een open bodemenergiesysteem met warme en koude bronnen, en is ontworpen door KWA en Sweegers en De Bruijn.

De implementatie van een bodemenergiesysteem vereist echter een zorgvuldige aanpak, met name bij locaties met mogelijke bodemverontreiniging. Het opstellen van een goed bodemenergieplan is daarom essentieel. Dit plan moet rekening houden met zowel technische aspecten als juridische en ecologische kwesties. Bovendien is het van belang dat er samenwerking plaatsvindt tussen verschillende partijen, zoals installateurs, bodemexperts en energiebeheerders.

Bodemenergie is een veelbelovende technologie die steeds relevanter wordt in de huidige bouw- en renovatiepraktijk. Het biedt een CO2-arme energiebron die geschikt is voor zowel woningbouw als industriële toepassingen. Het is een toekomstgerichte aanpak die niet alleen bijdraagt aan duurzaamheid, maar ook efficiëntie en schaalbaarheid biedt.