Warmtepompen in de praktijk: de realiteit achter het duurzame alternatief

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

In de zoektocht naar duurzame verwarmingsoplossingen heeft de warmtepomp de afgelopen jaren een prominente rol gekregen. Gepromoot als de oplossing voor een gasloze toekomst, is de warmtepomp echter niet automatisch een doorgang naar comfortabel wonen, lagere energierekeningen en een milieuvriendelijke woning. De praktijk leert dat de implementatie van een warmtepomp veel meer inhoudt dan het vervangen van een CV-ketel. De resultaten hangen sterk af van de kwaliteit van de installatie, de juiste keuze van systeem, en de bouwtechnische voorwaarden van het huis. In dit artikel bespreken we de resultaten van onderzoek dat Radar, in samenwerking met deskundigen, heeft uitgevoerd over de realiteit van warmtepompen.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een systeem dat warmte uit een externe bron (zoals buitenlucht, grond of water) overbrengt naar een ruimte of systeem waar warmte nodig is. Het werkt op basis van hetzelfde principe als een koelkast of airconditioner: het trekt warmte uit een omgeving en brengt deze aan op een andere plek. De warmte-afgifte kan via vloerverwarming of luchtverwarming gebeuren. In de zomer kan een warmtepomp ook worden gebruikt voor koeling, afhankelijk van het type systeem.

Soorten warmtepompen

Er zijn verschillende soorten warmtepompen, afhankelijk van de externe warmtebron:

Lucht/water warmtepomp: gebruikt buitenlucht als bron.
Grond/water warmtepomp (geothermische warmtepomp): haalt de warmte uit de grond of een waterbron.
Water/water warmtepomp: haalt warmte uit een oppervlaktewaterbron.

De keuze van systeem hangt af van de locatie, de bouwtechnische voorwaarden van het huis, en de behoeften van de gebruiker.

De Radar-onderzoek: realiteitscheck

Radar, een consumentenprogramma van AVROTROS, heeft in meerdere reportages onderzocht hoe het er in de praktijk voorstaat met warmtepompen. De resultaten zijn zowel informatief als waarschuwend.

Onthechte klachten en ontevredenheid

In één van de onderzoeken concludeerde Radar dat 1 op de 5 huizen met een warmtepomp ontevreden is over de resultaten. De problemen variëren van een te hoge energierekening tot het feit dat de woning niet warm genoeg wordt. Deze ontevredenheid wijst op mogelijke fouten in de keuze van systeem, de installatie, of het ontbreken van voldoende bouwtechnische voorbereiding.

Ongeschikte warmtepompboiler

Een specifiek geval dat Radar onderzocht, betrof een woning waar een zogenaamde warmtepompboiler was geïnstalleerd. Een deskundige van ISSO, een kennisinstituut voor bouw- en installatietechniek, concludeerde dat deze boiler geschikt was voor warm kraanwater, maar niet als hoofdverwarming. De boiler moest continu hard werken om voldoende warmte te leveren aan de vloerverwarming, wat leidde tot hoge energiekosten en onvoldoende verwarming.

De rol van de verhuurder

Bij dit geval bleek ook het gebrek aan respons van de verhuurder op de klachten van de bewoners. Advocaten benadrukten dat een verhuurder verantwoordelijk is voor het functioneren van de installatie, want de huurder moet het gebruikersgenot van een woning kunnen ervaren. Het feit dat de verhuurder niet reageerde, wekte bij veel bewoners frustratie.

"Duurzaam is ook duur"

De conclusie van Radar was dat het gebruik van warmtepompen in sommige gevallen niet leidt tot de verwachte voordelen. In plaats van energie te besparen, leiden sommige installaties tot hogere rekeningen, vooral wanneer ze niet goed worden toegepast. Dit benadrukt het belang van een vakkundige installatie en een grondige voorbereiding.

Belangrijke factoren voor een succesvolle warmtepompinstallatie

Radar onderstreept in meerdere reportages dat de succesvolle toepassing van een warmtepomp afhankelijk is van meerdere factoren. Hieronder worden de belangrijkste genoemd.

1. Goede isolatie

Een van de kernvoorwaarden voor een warmtepomp is een goed geïsoleerde woning. Een warmtepomp werkt efficiënter als er minder warmte verloren gaat via de muren, dak, vloer en ramen. Zonder voldoende isolatie moet de warmtepomp harder werken om de gewenste binnentemperatuur te behouden, wat leidt tot hogere energiekosten en een lagere COP (Coefficient of Performance), oftewel het rendement van de warmtepomp.

2. Laag temperatuur afgiftesysteem

Een warmtepomp functioneert het beste bij een laag temperatuur afgiftesysteem, zoals vloerverwarming. Deze systemen werken efficiënter dan hoge temperatuur systemen zoals radiatoren, omdat de warmtepomp minder energie moet gebruiken om warmte aan te brengen op een lager temperatuur niveau.

3. Toepassing van een buffervat

Radar wijst erop dat een buffervat essentieel is voor de efficiëntie van een warmtepompsysteem. Het buffervat zorgt ervoor dat het systeem voldoende actief water ter beschikking heeft, waardoor het niet te vaak moet opstarten en uitschakelen (pendelen), wat het rendement negatief beïnvloedt.

4. Sanitair warm water

Voor het leveren van sanitair warm water wordt een boilervat gebruikt. Dit verschilt van een combi-ketel, die direct warm water levert. Bij een warmtepomp moet het warm water eerst opgeslagen worden in een boiler, zodat er altijd warm water beschikbaar is. Ook hier geldt dat de grootte van de boiler moet afgestemd worden op het systeem en de behoeften van de gebruiker.

5. Geluidsproductie

Een veel voorkomend probleem bij warmtepompen is het geluid van de buitenunit. Het geluid wordt beïnvloed door het toerental van de ventilator en de compressor, maar ook door de vorm van het ventilatorblad en de geluidsisolatie die door de fabrikant is toegepast. Bij overdimensionering van de warmtepomp kan de geluidsproductie juist lager zijn, omdat de compressor en ventilator minder hard hoeft te draaien.

6. Correcte keuze van systeem

Het kiezen van het juiste systeem is essentieel. Niet ieder warmtepompsysteem is geschikt als hoofdverwarming. In het Radar-geval bleek de warmtepompboiler slechts geschikt voor kraanwater. Het systeem was niet in staat om voldoende warmte te leveren aan het verwarmingsnetwerk van de woning, wat leidde tot onvoldoende verwarming en hoge energiekosten.

7. Certificering en expertise van de installateur

Radar adviseert om altijd een vakkundige installateur te betrekken bij de installatie van een warmtepomp. Het is verstandig om naar certificeringen te vragen en eventueel referentieprojecten van de installateur te bekijken. Dit zorgt voor een betere kans op een goed functionerend systeem.

De omkeerbare werking van warmtepompen

Een minder bekend aspect van warmtepompen is hun omkeerbare werking. In de zomer kan een warmtepomp worden gebruikt voor koeling, afhankelijk van het type systeem.

Grondgebonden warmtepompen gebruiken passief koelen, waarbij de kou in de grond of waterbron wordt gebruikt. Dit gebeurt met een circulatiepomp en kost weinig energie.
Lucht/water warmtepompen gebruiken actief koelen, waarbij de compressor ingeschakeld moet worden om de lucht te koelen. Dit kost meer energie en levert dus minder energiebesparing, maar biedt wel comfort in de zomer.

Koeling versus CV-ketel

Het is belangrijk te weten dat een CV-ketel geen koeloptie biedt. Een warmtepomp biedt wel de mogelijkheid om in de zomer te koelen, wat een comfortvoordeel oplevert. Echter, dit comfort draagt niet direct bij aan energiebesparing en is daarom geen hoofdvantage van het systeem.

Kritisch onderzoek en bronvergelijking

Het Radar-onderzoek toont aan dat de praktijk van warmtepompen niet altijd leidt tot de beloften die worden gedaan. In sommige gevallen zijn de resultaten zelfs tegenstrijdig met de verwachtingen. Een kritisch onderzoek naar de bronnen van het onderzoek is daarom essentieel.

Onbetrouwbare claims

Een van de artikelen (bron 3) maakt gebruik van emotieve beweringen en bevat weinig feiten. De schrijver stelt bijvoorbeeld dat warmtepompen "waardeloos" zijn, zonder dat er duidelijke technische argumenten worden gegeven. Ook het geven van verwijzingen naar andere artikelen zonder inhoudelijke analyse duidt op een onbetrouwbare bron. Dit type informatie kan niet als feit in het artikel worden gebruikt, maar kan wel worden genoemd als een kritische kijk op de discussie.

Technische analyse

In tegenstelling tot bron 3 bieden de artikelen van Radar en ISSO een technische en feitelijke analyse van het probleem. Deze artikelen benadrukken het belang van vakkundige installatie, bouwtechnische voorwaarden en de juiste keuze van systeem. De conclusies zijn gebaseerd op concrete gegevens en analyses, wat deze artikelen betrouwbaarder maakt als bron voor het artikel.

Conclusie

De toepassing van warmtepompen in Nederland is een complex proces dat niet alleen afhankelijk is van de technologie zelf, maar ook van de bouwtechnische voorwaarden, de kwaliteit van de installatie en de expertise van de installateur. Radar's onderzoek toont aan dat onvoldoende aandacht voor deze factoren kan leiden tot ontevredenheid, hoge energiekosten en onvoldoende verwarming.

Voor een warmtepompinstallatie is het essentieel dat:

de woning goed is geïsoleerd;
een laag temperatuur afgiftesysteem wordt gebruikt;
een buffervat aanwezig is voor efficiëntie;
een vakkundige installateur betrokken wordt;
het systeem goed afgestemd is op de behoeften van de gebruiker.

Hoewel warmtepompen een duurzame oplossing bieden voor verwarming, is het belangrijk om realistische verwachtingen te hebben. Het is niet alleen een kwestie van de CV-ketel verwisselen, maar ook om een goed geïsoleerde woning te hebben en het systeem correct te kiezen en te installeren. Met deze voorwaarden kan een warmtepomp een waardevolle bijdrage leveren aan een duurzame en comfortabele woning.

Bronnen

radar
review