Retroactieve investeringspremie: mogelijkheden voor warmtepomp en digitale meter in Vlaanderen

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In de huidige context van energiebesparing, klimaatmaatregelen en afhankelijkheid van duurzame energiebronnen, speelt de warmtepomp een centrale rol in de energietransitie van Vlaanderen. In 2023 zijn er verschillende maatregelen genomen om de uitrol van warmtepompen te versnellen. Deze initiatieven zijn onderdeel van een bredere strategie om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de energievoorziening duurzamer te maken.

Een van de belangrijkste onderdelen van deze strategie is de introductie van een retroactieve investeringspremie voor zonnepaneelbezitters die hun digitale energiemeter installeren. Deze premie is bedoeld als compensatie voor het afschaffen van de terugdraaiende teller en biedt een financiële opwaardeering aan huishoudens die snel handelen.

Daarnaast zijn subsidies voor warmtepompen in 2023 aanzienlijk verhoogd. De premies voor zowel hybride als standaardwarmtepompen zijn toegenomen, wat maakt dat deze duurzame oplossing steeds toegankelijker wordt voor Vlaamse huishoudens. In combinatie met zonnepanelen en digitale meters kunnen huishoudens hun energieafhankelijkheid drastisch verminderen en hun energierekening aanzienlijk verlagen.

Dit artikel biedt een gedetailleerde, objectieve overzicht van de retroactieve investeringspremie en de subsidies voor warmtepompen in Vlaanderen in 2023 en 2024, met een nadruk op de praktische stappen die huishoudens kunnen ondernemen om deze regelingen te maximaliseren.

Retroactieve investeringspremie: wat is dat?

De retroactieve investeringspremie is een subsidie die is ingevoerd als gevolg van het afschaffen van de terugdraaiende teller. Sinds 2019 stopt Fluvius, de Vlaamse netbeheerder, met het plaatsen van analoge meters. Voor huishoudens die tussen 2014 en 2020 zonnepanelen hebben geïnstalleerd, is het verplicht om over te stappen op een digitale meter. Deze meter maakt het mogelijk om zowel het verbruik als de teruglevering van elektriciteit te registreren.

De overgang naar digitale meters heeft echter gevolgen voor de saldering van het opgewekte zonnestroomvermogen. Om deze veranderingen te compenseren, is er in 2023 een retroactieve investeringspremie ingevoerd. Deze premie is bedoeld om huishoudens te vergoeden voor de verliesgevoelens die voortvloeien uit het afschaffen van de terugdraaiende teller.

De premie is beschikbaar voor huishoudens die hun digitale meter installeren vóór 31 december 2023. Voor een gemiddelde installatie bedraagt de premie tussen €1.000 en €2.000, en kan deze oplopen tot €3.750 voor grotere installaties. Huishoudens die deze premie willen opstaan, moeten dus hun digitale meter laten plaatsen vóór deze einddatum.

Voorwaarden voor de retroactieve investeringspremie

Om aanspraak te kunnen maken op de retroactieve investeringspremie, zijn er een aantal voorwaarden:

Installatie van de digitale meter voor 31 december 2023: Huishoudens moeten ervoor zorgen dat hun digitale meter is geplaatst vóór deze einddatum. Dit is een strikte eis om in aanmerking te komen voor de premie.
Zonnepaneelinstallatie tussen 2014 en 2020: De premie is uitsluitend beschikbaar voor huishoudens die zonnepanelen hebben geïnstalleerd tussen deze jaren. Voor huishoudens die later zonnepanelen hebben geïnstalleerd, zijn er andere regelingen beschikbaar.
Aansluiting op het elektriciteitsnet: De zonnepaneelinstallatie moet aangesloten zijn op het elektriciteitsnet. Dit betekent dat de teruglevering van elektriciteit via een digitale meter mogelijk moet zijn.
Aanvraagprocedure volgen: Huishoudens moeten een aanvraag indienen bij de relevante instellingen. Het is belangrijk om te weten welke documenten en gegevens nodig zijn voor de aanvraag, zoals een kopie van het elektriciteitscontract en de gegevens van de digitale meter.

Praktische stappen voor huishoudens

Voor huishoudens die overwegen om in 2023 of 2024 hun woning te renoveren of een warmtepomp te installeren, zijn er een aantal praktische stappen die kunnen worden ondernomen om het proces te vergemakkelijken en de subsidieopties te maximaliseren.

1. Energiecontrole laten uitvoeren

Voordat een warmtepomp wordt geïnstalleerd, is het verstandig om een energiecontrole of EPB-onderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek geeft inzicht in het huidige energieverbruik en de eventuele verbeterpunten. Hierbij kan ook worden vastgesteld of de woning voldoet aan de isolatie- en verwarmingsvoorschrachten voor een warmtepomp.

Een EPB-onderzoek is verplicht voor huishoudens die subsidies willen opstaan. Het rapport geeft ook een indicatie van het verwachtingsverbruik van de woning en kan helpen bij het kiezen van de juiste warmtepomp.

2. Subsidieaanvraag voorbereiden

Huishoudens die aanspraak willen maken op subsidies moeten ervoor zorgen dat ze de voorwaarden van de regelingen kennen. Dit betreft niet alleen de subsidies voor de warmtepomp zelf, maar ook eventuele extra premies voor de installatie van een digitale meter of de retroactieve investeringspremie voor zonnepaneelbezitters.

Het is belangrijk om de aanvraagprocedure goed te begrijpen. Huishoudens moeten bijvoorbeeld weten welke documenten nodig zijn, hoe lang het duurt tot de subsidie wordt uitgekeerd, en of er bijkomende voorwaarden zijn, zoals het gebruik van een bepaalde leverancier of installateur.

Subsidies voor warmtepompen in 2023

In 2023 heeft de Vlaamse regering belangrijke maatregelen genomen om de uitrol van warmtepompen te versnellen. Deze maatregelen zijn onderdeel van een bredere strategie om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de energievoorziening duurzamer te maken.

De subsidies voor warmtepompen zijn in 2023 aanzienlijk verhoogd. De premie voor een hybride warmtepomp is verhoogd van €1.500 naar €2.000, terwijl de premie voor een standaardwarmtepomp is gestegen van €2.250 naar €3.000. Deze subsidies zijn bedoeld om de aanschafkosten van huishoudens te verlagen en zo de adoptie van warmtepompen te stimuleren.

Minister van Energie Zuhal Demir benadrukte dat deze maatregelen niet alleen de klimaatdoelen ondersteunen, maar ook de financiële druk op huishoudens verlichten en de afhankelijkheid van Russisch gas verminderen.

De verhoogde subsidies zijn ook een reactie op de stijgende energieprijzen, die als gevolg zijn van de oorlog in Oekraïne. De Vlaamse regering benadrukte dat het investeren in duurzame verwarmingsoplossingen een strategische keuze is voor zowel de middenklasse als de nationale energiezekerheid.

Technische voorwaarden voor de installatie van een warmtepomp

De installatie van een warmtepomp vereist een aantal technische voorwaarden. Deze voorwaarden zijn opgesteld om ervoor te zorgen dat de warmtepomp efficiënt werkt en aan de energienormen voldoet.

1. Isolatie en bouwkundige voorwaarden

Een warmtepomp werkt efficiënter in een goed geïsoleerde woning. Huishoudens die een warmtepomp willen installeren, moeten ervoor zorgen dat hun woning aan de isolatievoorschrachten voldoet. Dit betreft onder andere de isolatie van muren, daken en vloeren, evenals het aansluiten van raamkozijnen en deuren.

Het EPB-onderzoek geeft een duidelijk beeld van de huidige energieprestaties van de woning en helpt bij het bepalen van de benodigde isolatieverbeteringen.

2. Type warmtepomp

Er zijn verschillende typen warmtepompen beschikbaar, afhankelijk van de energiebron. De meest voorkomende types zijn:

Lucht-water warmtepomp: Deze warmtepomp haalt de warmte uit de lucht en levert deze aan via een watercircuit.
Grond-water warmtepomp: Deze warmtepomp haalt de warmte uit de grond en levert deze aan via een watercircuit.
Hybride warmtepomp: Deze warmtepomp combineert een warmtepomp met een traditionele verwarmingsinstallatie, zoals een gasfornuis.

De keuze van het juiste type warmtepomp hangt af van de energiebehoefte van de woning, de beschikbare ruimte en de budgettaire mogelijkheden.

3. Aansluiting op het elektriciteitsnet

Omdat warmtepompen elektriciteit nodig hebben om te functioneren, is het belangrijk dat de woning goed is aangesloten op het elektriciteitsnet. In combinatie met zonnepanelen en een digitale meter kan dit leiden tot een aanzienlijke vermindering van de energiekosten.

Dynamische contracten en slimme sturing

De Vlaamse energiemarkt beweegt zich in de richting van dynamische contracten en slimme sturing van energieverbruik. Dit betekent dat huishoudens hun energieverbruik actief moeten beheren, bijvoorbeeld via slimme meters, EMS-systemen (Energy Management Systems) of thuisbatterijen.

Deze technologieën helpen om energiepieken te vermijden en het capaciteitstarief, dat sinds 2022 geldt, te verminderen. Het capaciteitstarief is een nieuwe manier waarop de energierekening wordt berekend. In plaats van alleen op het totale verbruik, wordt ook rekening gehouden met de piekverbruikssituatie. Hoe hoger de piek, hoe hoger de kosten.

Huishoudens die hun verbruik kunnen spreiden over het jaar of hun eigen energie kunnen opslaan, zullen voordeel hebben van deze aanpak. Slimme meters maken het mogelijk om het verbruik nauwkeurig te meten en aan te passen aan het energieaanbod. Dit leidt tot een efficiënter gebruik van duurzame energie en een lagere energierekening.

Marktverzadiging en negatieve uurprijzen

Hoewel de subsidies en verplichtingen een positieve invloed hebben op de adoptie van warmtepompen en zonnepanelen, zijn er ook een aantal uitdagingen. In 2024 en 2025 is er een duidelijke terugval in de vraag naar zonnepanelen, zoals verschenen in Solar365.nl. In de eerste vijf maanden van 2025 zijn er slechts 17.000 nieuwe installaties, tegenover 72.000 in 2024 en 171.000 in 2023. Deze daling wordt gedeeltelijk toegeschreven aan marktverzadiging, negatieve uurprijzen en het afschaffen van groenestroomcertificaten en tijdelijke investeringspremies.

Marktverzadiging betekent dat er op een bepaald moment niet genoeg vraag meer is op de markt, terwijl er nog steeds veel aanbod is. Dit kan leiden tot een daling van de prijzen en een vertraging in de adoptie van nieuwe technologieën.

Negatieve uurprijzen duiden op het feit dat energie op bepaalde momenten zo goedkoop is dat het zelfs negatief wordt. Dit kan voorkomen wanneer er meer energie opgewekt wordt dan er verbruikt wordt. In zo’n geval moeten huishoudens zelfs betalen om energie op te nemen.

PVT-panelen als duurzame oplossing

Een andere duurzame oplossing is het gebruik van PVT-panelen (Photovoltaic Thermal panels). Deze panelen combineren de opwekking van elektriciteit en warmte in één systeem. PVT-panelen zijn ideaal voor huishoudens die zowel elektriciteit als warmte willen opwekken, bijvoorbeeld in combinatie met een warmtepomp.

De gemiddelde prijs van PVT-panelen ligt tussen €20.000 en €25.000, exclusief btw. Deze investering is relatief hoog, maar de combinatie van elektriciteits- en warmteopwekking leidt vaak tot een sneller rendement. In de lange termijn kan het systeem aanzienlijk besparen op energiekosten.

PVT-panelen zijn vooral geschikt voor huishoudens die al een warmtepomp hebben geïnstalleerd. Deze panelen kunnen extra warmte en elektriciteit opwekken, wat leidt tot een verlaging van het energieverbruik en een vermindering van de energiekosten.

Conclusie

De retroactieve investeringspremie biedt een waardevolle kans voor zonnepaneelbezitters in Vlaanderen om hun digitale meter te installeren en zo een financiële vergoeding te ontvangen voor het afschaffen van de terugdraaiende teller. In combinatie met subsidies voor warmtepompen en slimme sturing van energieverbruik, kunnen huishoudens hun energieafhankelijkheid drastisch verminderen en hun energierekening aanzienlijk verlagen.

De subsidies voor warmtepompen zijn in 2023 aanzienlijk verhoogd, wat maakt dat deze duurzame oplossing steeds toegankelijker wordt voor Vlaamse huishoudens. Het is belangrijk om de voorwaarden van de regelingen goed te begrijpen en de praktische stappen te ondernemen om de subsidieopties te maximaliseren.

Daarnaast brengt de overgang naar digitale meters en dynamische contracten nieuwe uitdagingen en kansen met zich mee. Huishoudens die hun energieverbruik actief beheren, zullen voordeel hebben van deze aanpak. De combinatie van slimme meters, EMS-systemen en thuisbatterijen kan leiden tot een efficiënter gebruik van duurzame energie en een lagere energierekening.

In de toekomst is het belangrijk om ook andere duurzame technologieën te overwegen, zoals PVT-panelen, die elektriciteit en warmte tegelijk opwekken en zo het energieverbruik van de woning volledig kunnen dekken met duurzame energie.