Warmtepompen voor warm water en douchen: een duurzame oplossing voor huishoudens

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De transitie naar duurzame energie is een kernaandachtspunt in de huidige bouw- en renovatiepraktijk. Voor de productie van warm water in huishoudens is de warmtepomp een veelbelovende oplossing. Deze technologie maakt het mogelijk om warmte te winnen uit lucht, grond of water, waardoor het energieverbruik en de CO₂-uitstoot aanzienlijk kunnen worden verlaagd.

In dit artikel worden verschillende typen warmtepompen voor warm water beschreven, inclusief de technische werking, de voor- en nadelen, de installatieaspecten en de financiële aspecten. Daarnaast worden specifieke oplossingen zoals warmtepompboilers en warmte-terugwinningssystemen (WTW) besproken, met aandacht voor de praktische implementatie in huizen.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een technologische oplossing die warmte uit de omgeving (zoals de lucht, de bodem of het grondwater) gebruikt om water op te warmen. Dit gebeurt via een proces waarbij warmte wordt overgedragen van een koele bron naar een warme toepassing. De warmtepomp maakt gebruik van een koudemiddel dat verdampt en condenseert, waardoor warmte wordt opgenomen en afgestaan.

Er zijn drie hoofdtypen warmtepompen:

Volledig elektrische warmtepomp: Deze levert voldoende warm water om een cv-ketel overbodig te maken.
Hybride warmtepomp: Deze werkt in combinatie met een cv-ketel en is handig in situaties waarin de warmtepomp op zich niet voldoende warmte kan genereren.
Ventilatiewarmtepomp: Deze maakt gebruik van de warmte uit de ventilatie-afvoerlucht en heeft vaak ondersteuning nodig van een andere bron voor voldoende warm water.

De warmtepomp kan zowel kraanwater als verwarmingswater genereren. Dit maakt het een veelzijdige oplossing in de duurzame woningbouw en renovatie.

Werking van een warmtepomp

Het werkingsprincipe van een warmtepomp is vergelijkbaar met dat van een airco of een koelkast, maar dan in omgekeerde richting. In plaats van warmte uit de ruimte weg te halen, haalt de warmtepomp warmte uit de omgeving en brengt die over naar het water.

Het proces is als volgt: 1. Warmtewisseling: De warmtepomp haalt warmte op uit de lucht, grond of water. 2. Verdamping: Het koudemiddel verdampt, waardoor het warmte opneemt. 3. Compressie: Het koudemiddel wordt samengeperst, waardoor de temperatuur stijgt. 4. Condensatie: Het koudemiddel condenseert en geeft warmte af aan het water. 5. Expansie: Het koudemiddel koelt af en is gereed voor een nieuwe cyclus.

Door dit proces kan een warmtepomp meerdere kwh warmte genereren met slechts 1 kwh elektriciteit. Dit maakt de warmtepomp erg efficiënt in vergelijking met traditionele verwarmingsmethoden.

Soorten warmtepompen voor warm water

Er zijn verschillende soorten warmtepompen die specifiek voor warm water kunnen worden gebruikt. De keuze hangt af van factoren zoals het type woning, de beschikbare ruimte en de energiebronnen.

1. Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp is de meest voorkomende oplossing in de woningbouw. Deze maakt gebruik van lucht als warmtebron en brengt de opgewekte warmte over op water. Het systeem bestaat uit een buitenunit die lucht aanzuigt en een binnenunit met een boilervat voor warm tapwater en verwarmingswater.

Deze warmtepomp heeft een SPF (Seasonal Performance Factor) van ongeveer 3,2, wat betekent dat er 3,2 kwh warmte wordt gegenereerd per 1 kwh elektriciteit. De verwarmingswater-temperatuur ligt rond de 35-40 graden, wat lager is dan bij een cv-ketel (60-80 graden). Hierdoor is het noodzakelijk om de warmteverdeling aan te passen, bijvoorbeeld door het gebruik van convectoren in plaats van traditionele radiatoren.

2. Bodem-water warmtepomp

De bodem-water warmtepomp maakt gebruik van warmte uit de bodem. Hierbij wordt een bodemloop aangelegd, meestal in verticale boringen van 25 tot 150 meter diep. De warmte uit de bodem wordt via deze loop overgedragen naar de warmtepomp, die het water vervolgens verwarmt.

De SPF van deze warmtepomp is gemiddeld 4,0, wat betekent dat het efficiënter werkt dan een lucht-water warmtepomp. De keuze voor deze oplossing hangt af van de bodemstructuur en de beschikbare ruimte voor boringen. Het is vaak efficiënter om één diepe boring te maken dan meerdere ondiepe boringen, afhankelijk van de bodemsamenstelling.

3. Volledig elektrische warmtepompboiler

De warmtepompboiler is een compacte oplossing die bestaat uit een warmtepomp en een boilervat in één behuizing. De omvang is vergelijkbaar met die van een koelkast (60x60x170 cm). Deze oplossing is ideaal voor huishoudens die alleen warm water willen genereren en geen centrale verwarming nodig hebben.

De warmtepompboiler werkt zonder aparte buitenunit en kan eenvoudig worden geïnstalleerd op de plek van de huidige cv-ketel. De installatie vereist alleen een afvoer naar buiten voor de koude lucht. Voor een gemiddeld huishouden met vier gezinsleden is een boiler met een capaciteit van ongeveer 300 liter voldoende.

De investeringskosten voor zo’n boiler liggen rond de €2.300, inclusief BTW. Bij de installatie zijn nog eens circa €500 aan kosten gemiddeld. Via subsidies zoals de ISDE-subsidie is het mogelijk om €650 tot €800 in mindering te brengen, waardoor de netto-investering ongeveer €2.000 bedraagt.

Voor- en nadelen van warmtepompen voor warm water

Voordelen

Duurzaamheid en energiebesparing: Door de hoge SPF is een warmtepomp efficiënter dan een cv-ketel of een gaswaterverwarmer. Dit zorgt voor een aanzienlijke vermindering van het energieverbruik en de CO₂-uitstoot.
Weinig of geen gasgebruik: Bij een volledig elektrische warmtepomp is geen gas nodig, terwijl bij een hybride versie het gasverbruik met 60% kan dalen.
Mogelijkheid tot warmte-terugwinst (WTW): De douche-wtw is een aanvullende technologie die de warmte uit het gebruikte doucherwater gebruikt om schoon water voor te verwarmen. Dit vermindert het energieverbruik verder.
Flexibiliteit in installatie: De warmtepompboiler is compact en eenvoudig te installeren zonder aparte buitenunit.
Mogelijkheid tot zonnestroomgebruik: Als de warmtepomp aangesloten is op een zonnepaneelinstallatie, kan het grootdeels op duurzame energie werken.

Nadelen

Afhankelijkheid van elektriciteit: Omdat de warmtepomp elektriciteit nodig heeft, kan het in de toekomst afhankelijk zijn van de prijs van elektriciteit.
Aanschafkosten: Hoewel subsidies beschikbaar zijn, is de aanschaf van een warmtepompboiler of een lucht-water warmtepomp relatief kostbaar.
Capaciteit: Niet alle warmtepompen zijn in staat om voldoende warm water te genereren zonder ondersteuning van een cv-ketel.
Beperkte warmte-temperatuur: Warmtepompen genereren meestal water met een lagere temperatuur dan traditionele systemen, wat technische aanpassingen kan vereisen.
Afvoer van koude lucht: Bij de installatie van een warmtepompboiler is een afvoer naar buiten nodig, wat in sommige woningen een logistieke uitdaging kan zijn.

Warmte-terugwinst bij douchen

Een specifieke technologie die vaak in combinatie wordt gebruikt met warmtepompen is de douche-wtw (warmte-terugwinsysteem). Deze is geïnstalleerd in de douche en maakt gebruik van een warmtewisselaar die de warmte uit het gebruikte water gebruikt om schoon water voor te verwarmen.

Het systeem zorgt ervoor dat het schoon water op voorhand tot ongeveer 25 tot 30 graden wordt verwarmd, waardoor minder energie nodig is om het op de gewenste temperatuur te krijgen. Deze technologie kan worden ingezet in combinatie met een warmtepompboiler of als aanvullende oplossing bij traditionele warmwaterinstallaties.

Installatieaspecten

De installatie van een warmtepomp voor warm water vereist technische kennis en ervaring. Het is aan te raden om het werk uit te voeren door een erkende installateur die ervaring heeft met warmtepompsystemen.

Warmtepompboiler

De warmtepompboiler is compact en eenvoudig te installeren. Het apparaat wordt opgesteld op de plek van de huidige cv-ketel en is gekoppeld aan de warmwaterleidingen. Er is een afvoer naar buiten nodig voor de koude lucht, vergelijkbaar met een wasdroger. De aansluiting is eenvoudig en vereist geen aparte buitenunit.

Lucht-water warmtepomp

De lucht-water warmtepomp vereist zowel een buitenunit als een binnenunit. De buitenunit is geplaatst in de tuin, op het dak of op het balkon, terwijl de binnenunit meestal op de plek van de oude cv-ketel wordt geïnstalleerd. Daarnaast is er een boilervat nodig voor het opslaan van warm tapwater.

Bodem-water warmtepomp

De bodem-water warmtepomp vereist het aansluiten van een bodemloop, meestal in verticale boringen. De diepte en het aantal boringen hangen af van de bodemsamenstelling en de warmtebehoefte van het huishouden. Dit is een ingrijpendere ingreep dan bijvoorbeeld bij een lucht-water warmtepomp.

Financiële aspecten en subsidies

De investeringskosten voor een warmtepomp variëren afhankelijk van het type en de omvang van het systeem. Voor een warmtepompboiler is de gemiddelde kostenprijs ongeveer €2.300, inclusief BTW. Daarnaast zijn er installatiekosten van circa €500. Via subsidies zoals de ISDE-subsidie is het mogelijk om €650 tot €800 in mindering te brengen.

De terugverdientijd van een warmtepomp is afhankelijk van het energieverbruik en de prijs van elektriciteit. In huishoudens met vier gezinsleden is het energieverbruik voor warm tapwater gemiddeld 3.500 kWh per jaar. Dit komt overeen met een gasverbruik van ongeveer 350 m³ per jaar, afhankelijk van de efficiëntie van de warmtepomp en de installatie.

De terugverdientijd van een warmtepompboiler kan variëren van 6 tot 10 jaar, afhankelijk van de subsidie en de stroomprijzen.

Duurzaamheid en CO₂-uitstoot

De warmtepomp is een duurzame oplossing die zowel energie bespaart als de CO₂-uitstoot vermindert. Omdat een warmtepomp efficiënter werkt dan een cv-ketel, dalen de CO₂-emissies met 30% tot 65%. Deze vermindering wordt nog verder versterkt als de elektriciteit afkomstig is van duurzame bronnen zoals zonnestroom.

Nog niet alle elektriciteit is volledig duurzaam, en er zijn grondstoffen nodig voor de productie van de warmtepomp, zoals metaal, plastic en elektronica. Daarnaast is er energie nodig voor het vervoer en de productie van het apparaat. Toch is de warmtepomp een aanzienlijk duurzamere oplossing dan een gasgestookte cv-ketel.

Toekomstperspectieven

De toekomstige ontwikkelingen in de warmtepompsector zijn veelbelovend. Met de opkomst van zonnestroom en andere duurzame energiebronnen wordt de CO₂-uitstoot van warmtepompen nog verder verlaagd. Daarnaast zijn er technologische ontwikkelingen aan de gang om de efficiëntie van warmtepompen te verhogen en de kosten te verlagen.

Een belangrijke ontwikkeling is de toepassing van slimme technologieën om het energieverbruik van warmtepompen te optimaliseren. Door te werken met tijdschema’s en energiebeheersystemen kan de warmtepomp efficiënter draaien en minder energie verbruiken.

Conclusie

Warmtepompen zijn een duurzame en efficiënte oplossing voor de productie van warm water in huishoudens. Zowel de warmtepompboiler als de lucht- en bodem-water warmtepomp heeft specifieke voordelen en nadelen, afhankelijk van de behoeften van het huishouden en de beschikbare ruimte en bronnen. Door subsidies en slimme installaties is het mogelijk om warmtepompen efficiënt en kosteneffectief in te zetten in de woningbouw en renovatiepraktijk.

De toekomst van warmtepompen is sterk verbonden met de ontwikkelingen in duurzame energie. Naarmate zonnestroom en andere duurzame bronnen steeds meer worden ingezet, zal de duurzaamheid van warmtepompen verder toenemen. Voor homeowners, DIY-enthusiastes en constructieprofessionals is het dus een interessante investering in het kader van een duurzame woningbouwstrategie.

Bronnen

sabro