SPF-waarde van warmtepompen: Uitleg, vergelijking en toepassing in de praktijk

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Bij de keuze van een warmtepomp speelt het energie-efficiëntieaspect een centrale rol. De SPF-waarde (Seizoengebonden Prestatiefactor) is een maat die het jaarlijkse energieprestatieniveau van een warmtepomp weergeeft en dus cruciaal is voor het bepalen van de energiebesparing en daarmee de rendabiliteit van het systeem. In dit artikel bespreken we de SPF-waarde in detail, geven we een overzicht van de SPF-waarden van verschillende warmtepompsoorten, en leggen we uit hoe deze waarde in de praktijk kan worden gebruikt bij de aankoop en installatie van een warmtepomp.

Wat is de SPF-waarde?

De SPF-waarde (Seizoengebonden Prestatiefactor) geeft een maat voor het energie-efficiëntiebeleid van een warmtepomp. Het is een maat voor het gemiddelde rendement dat de warmtepomp gedurende een heel jaar levert. De SPF-waarde is een rekenkundige weergave van het rendement van een warmtepomp in de werkelijkheid, waarbij meerdere factoren, zoals de aanvoertemperatuur, de omgevingstemperatuur en het type warmtepomp, worden meegenomen.

De SPF-waarde wordt berekend door het totaal aan warmte dat de warmtepomp gedurende het jaar levert, te delen door het totaal aan elektriciteit dat nodig is om dat te doen.

Bijvoorbeeld:
Als een warmtepomp 10.000 kWh warmte levert en daarvoor 2.000 kWh elektriciteit verbruikt, is de SPF-waarde 5 (10.000 / 2.000 = 5).
Een hogere SPF-waarde betekent dus dat de warmtepomp energie-efficiënter is.

De SPF-waarde kan worden gebruikt bij het bepalen van het E-peil van een woning, wat een maat is voor het energieverbruik per vierkante meter per jaar. Een hogere SPF-waarde leidt tot een lager E-peil en dus tot een betere energielabeling van het gebouw.

Hoe wordt de SPF-waarde berekend?

De SPF-waarde wordt berekend met behulp van het percentage rendement dat op het energielabel of in het technische fiche van de warmtepomp staat. Dit percentage is gestandaardiseerd in Europa en rekening houdt met het rendement van de elektriciteitscentrale. In Nederland is het rendement van de elektriciteitscentrale gemiddeld ongeveer 40%. Dit betekent dat voor elke 100 kWh elektriciteit die verbruikt wordt, in werkelijkheid 250 kWh fossiele energie verbrand is.

Bijvoorbeeld:
Als een warmtepomp in het technische fiche een rendement van 200% heeft, dan wordt dit uitgerekend als:

200% / 40% = 5

Dus de SPF-waarde is 5. Dit betekent dat voor elke 1 kWh elektriciteit die verbruikt wordt, er 5 kWh warmte wordt geleverd.

SPF-waarde van verschillende warmtepompsoorten

De SPF-waarde varieert afhankelijk van het type warmtepomp. In de praktijk zijn er verschillende soorten warmtepompen, zoals geothermische, lucht/water, lucht/lucht, water/water en hybride warmtepompen. Elke soort heeft zijn eigen karakteristieken en rendementen.

Hieronder volgt een overzicht van de SPF-waarden van verschillende warmtepompsoorten:

Type warmtepomp	Gemiddelde SPF-waarde	Opmerkingen
Geothermische warmtepomp	4,0 – 5,0	Gebruikt ondiepe bodemwarmte; het meest efficiënt, maar het duurst
Lucht/water warmtepomp	3,5 – 4,0	Vaak gebruikt in particuliere woningen; efficiënt bij hogere buitentemperaturen
Lucht/lucht warmtepomp	3,0 – 4,5	Verwarming en koeling in één systeem; rendement varieert sterk met buitentemperatuur
Water/water warmtepomp	3,0 – 4,0	Gebruikt water als warmtebron; efficiënt, maar afhankelijk van de waterkwaliteit
Hybride warmtepomp	3,0 – 4,0	Kombinatie van warmtepomp en HR cv-ketel; geschikt voor situaties waarbij de warmtepomp alleen niet voldoende is

De SPF-waarde van een warmtepomp hangt ook af van de aanvoertemperatuur. Bij lage aanvoertemperaturen (bijvoorbeeld 35 °C) is de SPF-waarde meestal hoger dan bij middelhoge temperaturen (55 °C). Dit komt doordat de warmtepomp minder energie moet investeren om de gewenste temperatuur te bereiken.

Wat beïnvloedt de SPF-waarde van een warmtepomp?

De SPF-waarde van een warmtepomp wordt beïnvloed door verschillende factoren. Hieronder geven we een overzicht van de belangrijkste factoren:

1. Type warmtepomp

Zoals eerder vermeld, heeft het type warmtepomp een directe invloed op de SPF-waarde. Warmtepompen die hun warmte uit de aardbodem halen (zoals geothermische warmtepompen) hebben meestal een hogere SPF-waarde dan warmtepompen die hun warmte uit de lucht halen. Dit komt doordat de temperatuur van de grond minder varieert dan de temperatuur van de lucht.

2. Aanvoertemperatuur

De aanvoertemperatuur is de temperatuur van het water dat de warmtepomp levert om de woning te verwarmen. Bij een lage aanvoertemperatuur (bijvoorbeeld 35 °C) is de SPF-waarde meestal hoger dan bij een middelhoge aanvoertemperatuur (55 °C). Dit komt omdat de warmtepomp minder energie moet investeren om het water op te warmen.

3. Isolatiegraad van de woning

De SPF-waarde van een warmtepomp is ook afhankelijk van de isolatiegraad van de woning. Een goed geïsoleerde woning verliest minder warmte en heeft dus minder warmtebehoefte. Dit betekent dat de warmtepomp minder moet werken en dus efficiënter kan zijn.

4. Bètafactor

De bètafactor is een maat die aangeeft hoeveel van het benodigde warmtevermogen wordt ingezet als warmtepompvermogen. In Nederland wordt vaak een bètafactor van 0,8 gebruikt, wat betekent dat 80% van het benodigde warmtevermogen wordt ingezet als warmtepompvermogen. Hierdoor wordt de warmtepomp vooral gebruikt in de warmste maanden van het jaar, wat leidt tot een hogere SPF-waarde.

5. Werkingsmodus

Er zijn verschillende werkingsmodussen voor warmtepompen, zoals bivalent-parallelle en bivalent-alternatieve werking. Bij bivalent-parallelle werking wordt de warmtepomp aangevuld met een andere warmtegenerator (zoals een HR cv-ketel) wanneer de warmtepomp niet voldoende warmte kan leveren. Bij bivalent-alternatieve werking wordt volledig gewisseld naar een andere warmtegenerator bij bepaalde buitentemperaturen.

Hoe te kiezen voor de juiste warmtepomp op basis van SPF-waarde?

Het kiezen van de juiste warmtepomp op basis van SPF-waarde is belangrijk voor het optimaliseren van energie-efficiëntie en kostenbesparing. Hieronder volgt een aantal richtlijnen om de juiste warmtepomp te kiezen:

1. Bekijk het energielabel en technische fiche

De SPF-waarde van een warmtepomp staat meestal op het energielabel en in de technische fiche. Let er op dat je kijkt naar de SPF-waarde die correspondeert met de aanvoertemperatuur die jij in jouw woning hanteert.

2. Vergelijk SPF-waarden van verschillende modellen

Vergelijk de SPF-waarden van verschillende warmtepompmodellen om te bepalen welk model het meest energie-efficiënt is. Let er op dat je modellen vergelijkt met dezelfde aanvoertemperatuur en werkingsmodus.

3. Neem rekening met de isolatiegraad van je woning

Een goed geïsoleerde woning heeft minder warmtebehoefte en kan dus efficiënter worden verwarmd met een warmtepomp. Zorg ervoor dat je woning goed geïsoleerd is voordat je een warmtepomp installeert.

4. Overweeg een hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp combineert de voordelen van een warmtepomp met die van een HR cv-ketel. Dit is een goede keuze voor situaties waarin de warmtepomp alleen niet voldoende is om de warmtebehoefte te dekken.

SPF-waarde en het E-peil van een woning

De SPF-waarde van een warmtepomp is een belangrijke parameter bij het bepalen van het E-peil van een woning. Het E-peil is een maat voor het energieverbruik van een woning per vierkante meter per jaar. Een hogere SPF-waarde leidt tot een lager E-peil en dus tot een betere energielabeling van het gebouw.

De SPF-waarde geeft aan hoe efficiënt de warmtepomp warmte levert. Een hogere SPF-waarde betekent dat minder elektriciteit nodig is om dezelfde hoeveelheid warmte te produceren, wat leidt tot een lager E-peil.

SPF-waarde en energielabeling

Het energielabel van een warmtepomp bevat meestal de SPF-waarde of SCOP (Seasonal Coefficient of Performance), afhankelijk van het type systeem. Deze waarde geeft een maat voor het energie-efficiëntiebeleid en het daadwerkelijke rendement in de praktijk.

Het labelingsysteem is echter niet altijd eenvoudig voor consumenten. Het gebruik van energieklasseletters (A tot G) en toegevoegde plussen (zoals A+++) kan verwarrend zijn. Onderzoek toont aan dat het onthouden van meerdere plussen minder logisch is dan de eenvoudige herkenning van een klasseletter. Toch is het energielabelingssysteem een belangrijk instrument om energie-efficiëntie te stimuleren.

SPF-waarde in de praktijk: een voorbeeld

Laten we een voorbeeld nemen van een warmtepomp met een SPF-waarde van 3,5. Stel dat de woning 10.000 kWh warmte per jaar nodig heeft. Met een SPF-waarde van 3,5 betekent dit dat de warmtepomp 2.857 kWh elektriciteit nodig heeft om 10.000 kWh warmte te leveren. Dit is een aanzienlijke energiebesparing in vergelijking met een HR cv-ketel, die meestal 10.000 kWh aardgas nodig heeft om dezelfde hoeveelheid warmte te leveren.

SPF-waarde en het toepassen van R+ (Renewable + / Regeneration +)

In de praktijk kunnen de vier genoemde inzetmethoden van warmtepompen worden aangevuld met R+ (Renewable + / Regeneration +). R+ is een methode om het rendement van een warmtepomp te verbeteren door gebruik te maken van hernieuwbare energie en regeneratie. Door R+ toe te passen, kan de SPF-waarde van een warmtepomp worden verhoogd, wat leidt tot een grotere energiebesparing en een lager E-peil.

Conclusie

De SPF-waarde van een warmtepomp is een essentiële parameter bij de keuze van een warmtepomp en het bepalen van de energie-efficiëntie van een woning. Een hogere SPF-waarde betekent dat de warmtepomp energie-efficiënter is en dat minder elektriciteit nodig is om dezelfde hoeveelheid warmte te produceren. De SPF-waarde varieert afhankelijk van het type warmtepomp, de aanvoertemperatuur, de isolatiegraad van de woning en de werkingsmodus.

Bij de keuze van een warmtepomp is het belangrijk om de SPF-waarde te bekijken en deze te vergelijken met die van andere modellen. Ook is het belangrijk om rekening te houden met de isolatiegraad van de woning en de eventuele toepassing van R+ om het rendement van de warmtepomp te verbeteren.