Subsidie voor warmtepompen botst met de uitbreiding van warmtenetten

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

In de afgelopen jaren is de Nederlandse overheid sterk geïnteresseerd geraakt in het verduurzamen van het woningbouwgebied. Een belangrijke pijler in deze transitie is de inzet van warmtepompen, die een duurzame alternatief vormen voor gasverwarming. Sinds 2017 is het aantal geïnstalleerde warmtepompen met subsidies gestegen boven het aantal nieuwe aansluitingen op warmtenetten. Dit heeft geleid tot conflicten tussen de doelen van de warmtetransitie en de subsidies die op individuele woningen worden verstrekt. De Algemene Rekenkamer heeft in een recent onderzoek onderzocht hoe deze subsidies het beeld beïnvloeden en waarom warmtenetten minder snel uitgebreid worden.

In dit artikel bespreken we de huidige situatie rondom de subsidie voor warmtepompen, de groei van warmtenetten, de voorgestelde aanbevelingen en de uitdagingen die voorkomen bij de uitbreiding van warmtenetten. De nadruk ligt op feiten en data die zijn afgeleid uit recente rapporten en beleidsdocumenten van relevante overheden en instanties.

De toename van subsidies voor warmtepompen

Sinds 2018 wordt de aanschaf en installatie van warmtepompen gesteund door verschillende subsidies. Deze subsidies zijn onderdeel van bredere programma’s voor energiebesparing en duurzame woningbouw. Een warmtepomp wordt vaak gekozen als alternatief voor een gasverwarming, omdat het een lage CO2-uitstoot en een hoge energie-efficiëntie biedt. In 2023 zijn 160.000 warmtepompen geïnstalleerd, terwijl er slechts 11.000 nieuwe aansluitingen op warmtenetten zijn gerealiseerd.

De subsidies voor warmtepompen worden verstreken op basis van het factuurbedrag, met een maximum van €3000 per installatie per kalenderjaar. De Algemene Rekenkamer heeft onderzocht dat ruim 90% van deze gesubsidieerde warmtepompen zijn geplaatst in woonwijken zonder bestaand warmtenet. Dit suggereert dat subsidies een sterke invloed hebben op de keuze van huiseigenaren voor individuele duurzame oplossingen, in plaats van collectieve infrastructuur zoals warmtenetten.

De groei van warmtenetten en de huidige uitdagingen

Warmtenetten worden vaak gezien als een schaalbare en duurzame oplossing voor de verwarming van woningen in een wijk of gemeente. Een warmtenet kan warmte leveren aan meerdere huishoudens en maakt vaak gebruik van restwarmte uit industriële processen, aardwarmte of biomassa. Een warmtenet heeft een langere levensduur dan een warmtepomp, en de uitbreiding ervan zou volgens het Planbureau voor de Leefomgeving een efficiëntere manier vormen om Nederland aardgasvrij te maken tegen 2050.

Toch is de groei van warmtenetten sinds de start van subsidies voor warmtepompen sterk afgenomen. In 2023 zijn er slechts 11.000 nieuwe aansluitingen op warmtenetten gerealiseerd. Dit is ver onder het doel van het kabinet om tot 2030 500.000 nieuwe aansluitingen te bereiken. Daarnaast zijn diverse plannen voor nieuwe warmtenetten geschorst, omdat de exploitatie van deze infrastructuur niet rendabel is.

De Algemene Rekenkamer wijst erop dat subsidies voor warmtepompen de uitbreiding van warmtenetten kunnen belemmeren. In woonwijken waar een warmtenet gepland of in ontwikkeling is, kan de keuze van huiseigenaren voor een warmtepomp het collectieve plan beïnvloeden. Dit betekent dat subsidies op individuele woningen mogelijk het potentieel van warmtenetten om milieuprestaties te verbeteren en schaalvergroting te realiseren, verstoren.

De rol van subsidies in de warmtetransitie

Subsidies zijn een belangrijk instrument om huiseigenaren en huurders te stimuleren tot het nemen van duurzame maatregelen. De subsidies worden verstrekt op basis van het energieverbruik dat kan worden bespaard en de verbetering van de energieprestatie van woningen. Voor warmtepompen is de subsidie 40% van het factuurbedrag, met een maximum van €3000 per kalenderjaar. Dit maakt warmtepompen toegankelijker en stimuleert hun inzet in woningen.

Toch heeft de Algemene Rekenkamer aanbevolen dat subsidies in de toekomst beter afgestemd moeten worden op collectieve oplossingen. De huidige subsidiebeleid is volgens het onderzoek niet effectief genoeg om warmtenetten te stimuleren, omdat subsidies op individuele huizen huiseigenaren afhouden van het meebeslissen op wijkniveau over energie-oplossingen. De Algemene Rekenkamer stelt voor dat subsidies alleen verstrekt worden aan huiseigenaren als de keuze voor een warmtepomp niet in de weg staat van de uitbreiding of ontwikkeling van een warmtenet in de wijk.

Subsidiebeleid en de rol van de overheid

De overheid heeft sinds 2018 meerdere subsidieprogramma’s opgestart om de warmtetransitie te stimuleren. Voor 2024 zijn bijvoorbeeld €1,1 miljard beschikbaar gesteld om energiebesparende maatregelen en duurzame verwarmingsinstallaties te financieren. Deze subsidies zijn verdeeld over verschillende categorieën, waaronder warmtepompen, zonnepanelen, isolatie en HR++ glas.

Het subsidiebeleid wordt beheerd door de relevante ministeries en gecontroleerd op naleving van regelgeving. Subsidieaanvragen moeten voldoen aan een reeks voorwaarden, zoals dat de installatie conform de geldende bouwregelgeving moet zijn uitgevoerd en dat er geen andere aanvraag is ingediend voor hetzelfde type maatregel in het kalenderjaar. De subsidie wordt verstrekt per geplaatste DE-voorziening en kan niet dubbel worden uitbetaald.

De Algemene Rekenkamer heeft in haar onderzoek aanbevolen dat subsidies voor warmtepompen niet langer automatisch verstrekt worden in wijkprojecten waar een warmtenet gepland is. Dit zou betekenen dat huiseigenaren die deel willen nemen aan een warmtenetproject, eerst de uitkomst van dit project moeten afwachten. Pas als het warmtenet niet wordt gerealiseerd, zou de subsidie voor een warmtepomp beschikbaar komen.

De toekomst van warmtenetten en de warmtetransitie

De uitdagingen rondom de uitbreiding van warmtenetten zijn grotendeels gerelateerd aan de economische haalbaarheid. Warmtenetten vereisen een grote investering in infrastructuur, en zonder een duidelijke marktwaarde voor de warmte is het moeilijk om deze investeringen door te voeren. Bovendien is er een gebrek aan landelijk overzicht over de overlap tussen warmtepompen en warmtenetten, wat het bepalen van strategische prioriteiten bemoeilijkt.

De Algemene Rekenkamer stelt voor dat de overheid andere financieringsvormen moet verkennen, zoals het creëren van energiecooperaties of het opstellen van wijkplanregels die warmtenetten prioriteren boven individuele oplossingen. Een dergelijke aanpak zou kunnen leiden tot schaalvergroting, lagere kosten per woning en een snellere transitie naar duurzame verwarming.

Daarnaast benadrukt de Rekenkamer dat het beleid rondom warmtenetten beter moet worden gecommuniceerd. Velen van de huiseigenaren zijn niet op de hoogte van de voordelen van warmtenetten en hoe ze kunnen meewerken aan wijkprojecten. Een betere informatieweb, gericht op huiseigenaren en gemeenten, zou kunnen bijdragen aan een snellere uitbreiding van warmtenetten.

Conclusie

De subsidies voor warmtepompen sinds 2018 hebben geleid tot een snelle toename in de aanschaf en installatie van deze duurzame verwarmingsinstallaties. Toch heeft dit subsidiesbeleid ook negatieve gevolgen voor de uitbreiding van warmtenetten, aangezien huiseigenaren vaak kiezen voor individuele oplossingen, terwijl collectieve infrastructuur zoals warmtenetten op lange termijn efficiënter en duurzamer kan zijn.

De Algemene Rekenkamer heeft duidelijk gesteld dat subsidies beter afgestemd moeten worden op collectieve doelen. Dit betekent dat subsidies niet langer automatisch verstrekt worden in wijkprojecten waar een warmtenet gepland is. Bovendien wordt aangeraden om alternatieve financieringsvormen te verkennen en om de communicatie met huiseigenaren en gemeenten te verbeteren.

De toekomstige warmtetransitie hangt grotendeels af van de samenwerking tussen overheden, woningbouwverenigingen, huiseigenaren en energiebedrijven. Een balans tussen individuele en collectieve oplossingen is hierbij essentieel om de doelen van duurzaamheid, efficiëntie en schaalvergroting te bereiken.