Kiezen voor de juiste warmtepomp: te klein versus te groot en het effect op efficiëntie

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Bij het kiezen van een warmtepomp is het kritisch om het juiste vermogen te bepalen. Te weinig vermogen kan leiden tot onvoldoende verwarming in koude perioden, terwijl te veel vermogen energieverspilling en hogere aanschafkosten met zich meebrengt. In dit artikel wordt ingegaan op de balans tussen het kiezen van een te kleine of te grote warmtepomp, met een focus op efficiëntie, kosten en het benodigde vermogen voor verschillende woningtypen. Op basis van de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen wordt een duidelijk beeld geschetst over de voor- en nadelen van compacte warmtepompen, hun vermogensbereik en het belang van correct dimensioneren.

Inleiding

De keuze van een warmtepomp houdt meer in dan alleen het bepalen van het benodigde vermogen. Het draait ook om het begrijpen van het rendement, het koppelvermogen bij koude weersomstandigheden en de invloed van het verwarmingssysteem op de efficiëntie. In Nederland, waar de winters meestal matig zijn, is het vaak efficiënter om voor een iets kleinere warmtepomp te kiezen. Dit is niet alleen kosteneffectiever, maar ook beter voor het energieverbruik over het gehele jaar.

In dit artikel wordt ingegaan op de begrippen COP en SCOP, het dimensioneren van warmtepompen, de rol van lage temperatuur verwarming (LTV), en het koppelen aan zonnepanelen. Daarnaast wordt gekeken naar de voordelen en toepassing van compacte en hybride warmtepompen. Alle informatie is gebaseerd op concrete gegevens uit betrouwbare bronnen, zoals technische rapportages en adviezen van installateurs en fabrikanten.

COP en SCOP: begrijpen van het rendement

De efficiëntie van een warmtepomp wordt meestal uitgedrukt in COP (Coefficient of Performance) en SCOP (Seasonal Coefficient of Performance). COP geeft het rendement weer op een specifieke moment, bijvoorbeeld bij een bepaalde buitentemperatuur. SCOP daarentegen is een maat voor het gemiddelde rendement over een gehele warmteperiode, meestal een winterseizoen.

Volgens gegevens uit bron [1], is een warmtepomp die een goede COP heeft bij de temperatuur die het meest voorkomt, vaak efficiënter dan een warmtepomp die een hogere COP heeft bij lage temperaturen. Dit komt doordat warmtepompen met een groter vermogen vaak zwaardere onderdelen bevatten, zoals grotere pompen of ventilatoren, die extra energie verbruiken bij deellast. Een te grote warmtepomp kan dus in veel gevallen minder efficiënt zijn dan een iets kleiner model.

Daarnaast is de COP van de warmtepomp voor tapwater vaak anders dan de COP voor de ruimteverwarming. Dit heeft te maken met het temperatuurverschil tussen de bron (buitenlucht of grond) en de gewenste afvoertemperatuur. Voor tapwater is dit temperatuurverschil vaak groter, wat leidt tot een lagere COP.

Het kiezen van het juiste vermogen

Het kiezen van het juiste vermogen is cruciaal voor het functioneren van een warmtepomp. Een te kleine warmtepomp kan moeite hebben om de gewenste temperatuur te bereiken op koude dagen, terwijl een te grote warmtepomp extra energie verbruikt en mogelijk niet optimaal functioneert bij normale belasting.

In bron [3] staat dat voor een woning van 100 m² een warmtepomp met een vermogen van ongeveer 5 tot 7 kW nodig is. Voor nieuwbouwappartementen of passiefwoningen met goede isolatie kan een compacte warmtepomp van 3 kW vaak voldoende zijn. Bij grotere woningen of woningen met hoge plafonds kan een kleinere warmtepomp niet voldoende vermogen leveren en zijn meerdere warmtepompen of een groter model vaak beter aangewezen.

Bron [4] benadrukt het belang van een warmteverliesberekening bij het kiezen van een warmtepomp. Deze berekening helpt om het exacte benodigde vermogen te bepalen op basis van factoren zoals de grootte van de woning, de isolatie, het gewenste comfortniveau en de buitentemperatuur. Installateurs adviseren om deze berekening altijd te laten uitvoeren voordat een warmtepomp wordt gekocht en geïnstalleerd.

Compacte warmtepompen: voordelen en toepassing

Compacte warmtepompen zijn ideaal voor woningen met een lage warmtebehoefte. Deze warmtepompen zijn ontworpen om in kleinere ruimtes te passen en zijn vaak geschikt voor appartementen of woningen met goede isolatie. Volgens bron [3] zijn compacte warmtepompen meestal compacter dan standaardmodellen en kunnen ze aan de muur worden gemonteerd of op de vloer worden geplaatst. Typische afmetingen liggen rond 50–70 cm in hoogte, 40–60 cm in breedte en 20–30 cm in diepte.

Een compacte warmepomp met een vermogen van 3 kW is vaak voldoende voor nieuwbouwappartementen of passiefwoningen. Voor grotere woningen is een warmtepomp met een hoger vermogen meestal beter aangewezen. Het kiezen van een compacte warmtepomp heeft voordelen zoals lage aanschafkosten, weinig inbeslagen ruimte en vaak een lager energieverbruik in de meeste perioden van het jaar.

Bron [3] geeft ook prijsindicaties voor verschillende types compacte warmtepompen. Een hybride warmtepomp met een vermogen van 3 tot 6 kW kost gemiddeld tussen € 7.000 en € 11.000. Een monoblock lucht-water warmtepomp kost ongeveer € 7.500 tot € 12.500, terwijl een monoblock lucht-lucht warmtepomp tussen € 2.500 en € 8.000 kan kosten.

Hybride warmtepompen: combinatie met CV-ketel

Een hybride warmtepomp werkt in combinatie met een CV-ketel en is een populaire keuze voor bestaande woningen. Volgens bron [5] is een hybride warmtepomp vaak compact van formaat, omdat de CV-ketel als back-up kan fungeren bij koude weersomstandigheden. Dit betekent dat de warmtepomp niet altijd het volledige verwarmingsvermogen moet leveren en dat de CV-ketel bijspringt wanneer dat nodig is.

Hybride warmtepompen hebben het voordeel dat ze in bestaande woningen goed te integreren zijn en dat ze in veel gevallen tot een gasbesparing van ongeveer 80% kunnen leiden. Een nadeel is dat ze niet volledig op elektriciteit werken, maar dat ze wel een duurzamere en energiezuinigere oplossing bieden dan een traditionele CV-ketel.

Monoblock en ventilatie warmtepompen

Een monoblock warmtepomp is een compacte warmtepomp die volledig in één unit is geïntegreerd, zonder aparte binnen- en buitenunit. Volgens bron [5] is deze warmtepomp ideaal voor appartementen of kleine woningen, omdat hij weinig ruimte inneemt en eenvoudig te installeren is. Monoblock warmtepompen zijn meestal lucht-water of lucht-lucht warmtepompen en zijn vaak geschikt voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen.

Ventilatie warmtepompen, ook wel genoemd als ventilatie- of hybride warmtepompen, gebruiken de warmte uit de lucht om ruimtes te verwarmen. Deze warmtepompen werken meestal samen met een CV-ketel en zijn niet geschikt om volledig van gas af te raken. Een nadeel is dat ze afhankelijk zijn van de hoeveelheid lucht die wordt uitgewisseld, wat beperkt hoeveel warmte ze kunnen leveren.

Correct dimensioneren en het effect op efficiëntie

Het kiezen van de juiste warmtepomp vereist een correcte warmteverliesberekening. Deze berekening helpt om het benodigde vermogen te bepalen en zorgt ervoor dat de warmtepomp optimaal functioneert. Bron [2] benadrukt het belang van deze berekening en wijst erop dat een te kleine warmtepomp moeite kan hebben met het behoud van de gewenste temperatuur op koude dagen. Een te grote warmtepomp verbruikt daarentegen meer energie en kan minder efficiënt werken bij normale belasting.

Het gebruik van lage temperatuur verwarming (LTV) kan de efficiëntie van een warmtepomp verhogen. LTV-systemen werken optimaal bij lagere aanvoertemperaturen, zoals 35 °C, wat betekent dat de compressor minder hard hoeft te werken. Bron [2] wijst erop dat het gebruik van vloer- of wandverwarming bij lagere temperaturen het energieverbruik kan verlagen en dat dit gunstig is voor het COP.

Koppelen aan zonnepanelen

Het koppelen van een warmtepomp aan zonnepanelen kan de efficiëntie verhogen en het energieverbruik verder verminderen. Volgens bron [2] kan het gebruik van zonnepanelen ervoor zorgen dat de warmtepomp direct op eigen opgewekte energie werkt, waardoor de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet wordt verlaagd. Dit is vooral gunstig voor huiseigenaren die ook op zoek zijn naar duurzamere en energiezuinigere oplossingen.

De combinatie van zonnepanelen en warmtepompen is een veelbelovende optie voor nieuwbouw en renovatieprojecten. Het verlaagt niet alleen de energiekosten, maar zorgt ook voor een lagere CO2-uitstoot en een grotere mate van energieonafhankelijkheid.

De rol van elektrisch back-upvermogen

In uitzonderlijk koude gevallen kan een warmtepomp met een te lage capaciteit tijdelijk worden ondersteund door elektrisch back-upvermogen. Bron [1] meldt dat dit back-upvermogen kortstondig kan leiden tot hoger elektriciteitsverbruik, maar dat het in de rest van de tijd het energieverbruik juist verlaagt. Deze oplossing is meestal alleen nodig in uitzonderlijke koude perioden en is vaak goedkoper dan het kiezen van een grotere warmtepomp.

Conclusie

Het kiezen van de juiste warmtepomp houdt meer in dan alleen het bepalen van het benodigde vermogen. Het draait ook om het begrijpen van het rendement, het effect van lage temperatuur verwarming, en het koppelen aan zonnepanelen. Een te kleine warmtepomp kan efficiënter zijn dan een grotere, zeker in landen met milde winters zoals Nederland. Compacte warmtepompen zijn ideaal voor kleine woningen of appartementen, terwijl hybride warmtepompen een goede keuze zijn voor bestaande woningen.

Correct dimensioneren van de warmtepomp is essentieel voor het functioneren, het comfort en het energieverbruik. Het gebruik van een warmteverliesberekening en het overwegen van een combinatie met zonnepanelen of lage temperatuur verwarming kan de efficiëntie verder verbeteren. In uitzonderlijke koude perioden kan elektrisch back-upvermogen gebruikt worden om het comfort te waarborgen zonder dat de warmtepomp te groot hoeft te zijn.

Bronnen

lite