Terugverdientijd van een warmtepomp: Factoren, types en betaalbaarheid

De overstap naar een warmtepomp als verwarmingsinstallatie is momenteel een van de meest duurzame en energiezuinige oplossingen voor woningen. Echter, voor veel eigenaren blijft de vraag centraal: Hoe lang duurt het voordat de warmtepomp zichzelf terugverdient? Deze terugverdientijd is niet alleen afhankelijk van het type warmtepomp, maar ook van factoren zoals energieprijs, woningkenmerken en beschikbare subsidies. In dit artikel geven we een overzicht van de terugverdientijd van verschillende warmtepompen, de factoren die invloed hebben op deze tijd, en de mogelijkheden voor energiebesparing en financiering.

Wat is de terugverdientijd van een warmtepomp?

De terugverdientijd van een warmtepomp is de tijd die nodig is om de investeringskosten van de warmtepomp terug te verdienen via energiebesparing. Dit betekent dat na deze periode de warmtepomp op zichzelf een positief rendement heeft opgeleverd. Volgens de meeste bronnen ligt deze periode tussen de 7 en 15 jaar, afhankelijk van het type warmtepomp en de situatie van de woning.

Type warmtepomp en terugverdientijd

De keuze voor een bepaald type warmtepomp heeft een directe invloed op de terugverdientijd. Hieronder geven we een overzicht van de gemiddelde terugverdientijden per type, op basis van de gegevens uit de bronnen.

De hybride warmtepomp is de meest efficiënte keuze in termen van terugverdientijd, doordat deze samenwerkt met de bestaande CV-ketel en hiermee het gasverbruik met 30-60% kan verlagen. Voor een volledig elektrische warmtepomp (zoals een lucht-water of bodem-water warmtepomp) is de investering vaak groter, wat de terugverdientijd langer maakt.

Factoren die de terugverdientijd beïnvloeden

De terugverdientijd hangt niet alleen af van het type warmtepomp, maar ook van een aantal andere variabelen:

• Energieprijs: De stijging van elektriciteits- en gasprijzen in de afgelopen jaren heeft invloed op de energiebesparing. Hoewel warmtepompen energiezuiniger zijn, zijn hoge stroomprijzen de terugverdientijd wat langer.
• Energieverbruik van de woning: Woningen met een bovengemiddeld gasverbruik zullen meestal sneller een warmtepomp terugverdienen. Een woning die al goed geïsoleerd is, zal minder energie nodig hebben, wat de besparing groter maakt.
• Installatiekosten: De totale investeringskosten van een warmtepomp variëren per type en situatie. Een lucht-water warmtepomp is relatief goedkoper dan een bodem-water warmtepomp, die aanzienlijke aardwerken werkzaamheden vereist.
• Subsidies en financieringsmogelijkheden: Subsidies zoals ISDE (Innovatie Subsidie Duurzame Energie) en leningen via het Warmtefonds kunnen de terugverdientijd verkorten door de initiele kosten te verlagen.

Gemiddelde terugverdientijd

De meeste bronnen vermelden een terugverdientijd tussen de 5 en 10 jaar, afhankelijk van de situatie. De meest realistische verwachting ligt rond de 7 tot 12 jaar. Dit is in lijn met de verplichting vanaf 2026 om bij vervanging van een CV-installatie over te stappen op een duurzamer alternatief. Voor de overgang naar warmtepompen is het doel dat woningen binnen zeven jaar hun investering terugverdienen. Echter, volgens een onderzoek van Berenschot in opdracht van Vereniging Eigen Huis, halen slechts ongeveer 270.000 woningen deze terugverdientijd van zeven jaar, meestal die met een bovengemiddeld gasverbruik.

Warmtepomp bij renovatie of nieuwbouw

De installatie van een warmtepomp is meestal het meest efficiënt bij nieuwbouw of bij een ingrijpende renovatie van een woning. Dit komt doordat een warmtepomp het beste werkt wanneer de woning goed geïsoleerd is en het verwarmingssysteem volledig aangepast kan worden. Bij nieuwbouwwoningen worden vaak geothermische warmtepompen gebruikt, die zowel de centrale verwarming als het sanitair water kunnen voorzien van warmte.

Bij renovaties is een hybride warmtepomp vaak de meest geschikte keuze. Deze werkt samen met de bestaande CV-ketel en zorgt voor een aanzienlijke vermindering van het gasverbruik. Een volledig elektrische warmtepomp vereist in veel gevallen aanpassingen aan de woning, zoals een nieuwe aansluiting op elektriciteit of isolatieverbeteringen. Dit kan de investering aanzienlijk opdrijven.

Rendement en verbruik van een warmtepomp

Het rendement van een warmtepomp is een belangrijke factor bij het bepalen van de energiebesparing en daarmee ook de terugverdientijd. Een warmtepomp kan een rendement van 4 of hoger bereiken. Dat betekent dat voor elke euro aan elektriciteit die de warmtepomp verbruikt, er warmte ter waarde van 4 euro wordt opgewekt. De overige 3 euro aan warmte wordt gratis opgehaald uit de omgeving, zoals de lucht, bodem of grondwater.

Het werkelijke rendement kan echter variëren, afhankelijk van het type warmtepomp en de omgevingstemperatuur. Bij grotere temperatuurverschillen tussen de bron (bvb. lucht of bodem) en het afgiftesysteem (het verwarmingssysteem in de woning) is het rendement lager.

Verbruik van een warmtepomp

Het energieverbruik van een warmtepomp is lager dan dat van een traditionele verwarming. Omdat een warmtepomp een groot deel van de warmte gratis haalt uit de omgeving, is het verbruik van elektriciteit aanzienlijk lager. Hierdoor is het energieverbruik van een warmtepomp gemiddeld 5 keer lager dan dat van een traditionele CV-ketel.

Subsidies en financieringsmogelijkheden

De overgang naar een warmtepomp kan aanzienlijk verlicht worden door subsidies en leningen. Hier zijn enkele voorbeelden:

• ISDE (Innovatie Subsidie Duurzame Energie): Deze subsidie wordt verstrekt aan woningbouwbedrijven en particuliere eigenaren voor het uitvoeren van duurzame renovaties, waaronder de installatie van een warmtepomp.
• Warmtefonds: Het Warmtefonds biedt leningen aan met gunstige voorwaarden voor de installatie van warmtepompen en andere duurzame verwarmingsinstallaties.
• Woningwet subsidies: In sommige gevallen is er ook een extra subsideschikking voor woningen die behoren tot bepaalde wooncorporaties of die onder bepaalde woonbeleidsmaatregelen vallen.

Deze subsidies helpen om de initiële investering te verlagen en zo de terugverdientijd te verkorten. Het is daarom belangrijk om vooraf te kijken welke subsidies beschikbaar zijn en of je er aanspraak op kunt maken.

De rol van de overheid en beleidsinstrumenten

De overheid speelt een belangrijke rol in de verduurzaming van de woningbouwsector. De normering van 2026, aangekondigd in mei 2022, is een voorbeeld van hoe beleid wordt ingezet om de overgang naar duurzame verwarming te bevorderen. Deze normering verplicht eigenaren bij vervanging van een CV-installatie om over te stappen op een duurzamer alternatief, zoals een warmtepomp of aansluiting op een warmtenet.

Daarnaast is er ook de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw), die gemeenten in staat stelt om in bepaalde wijken vanaf een bepaalde datum de aardgasnetwerken te sluiten. Dit versterkt de druk op eigenaren om over te stappen naar een alternatieve verwarmingsinstallatie.

Een belangrijk punt in de discussie over de normering van 2026 is de balans tussen betaalbaarheid en duurzaamheid. Volgens Berenschot blijven slechts ongeveer 270.000 woningen onder de verplichting vallen die binnen zeven jaar hun warmtepomp kunnen terugverdienen. Voor de overige woningen is de investering hoger dan de energiebesparing, wat maakt dat de overstap voor deze woningen minder aantrekkelijk is.

Om dit dilemma te omzeilen, wordt voorgesteld om beleidsinstrumenten te laten samenwerken. Door bedrijven zekerheid te bieden over de vraag naar warmtepompen, kan geïnvesteerd worden in innovatie en betaalbaardere oplossingen. Ook subsidies en leningen kunnen helpen om de investering voor eigenaren betaalbaarder te maken.

De toekomst van warmtepompen in Nederland

De toekomstige rol van warmtepompen in Nederland is vastgelegd in het energiebeleid van het kabinet. Het doel is om in 2050 aardgas volledig uit de gebouwde omgeving te verwijderen. Warmtepompen vormen een belangrijk onderdeel van deze transitie, samen met warmtenetten en andere duurzame verwarmingsinstallaties.

Om dit doel te bereiken, is het noodzakelijk dat warmtepompen sneller en breder worden ingezet. Dit vereist niet alleen technische vooruitgang en lagere kosten, maar ook een verandering in het gedrag van woningeigenaren. De investering in een warmtepomp is aanzienlijk, maar de langdurige energiebesparing maakt deze investering op den duur rendabel.

Conclusie

De terugverdientijd van een warmtepomp is een belangrijk criterium voor woningeigenaren die overwegen om over te stappen op een duurzame verwarmingsinstallatie. De gemiddelde terugverdientijd ligt tussen de 7 en 15 jaar, afhankelijk van het type warmtepomp, de energieprijs, de isolatie van de woning en beschikbare subsidies. Een hybride warmtepomp is meestal de meest efficiënte keuze, doordat deze samenwerkt met de bestaande CV-ketel en het gasverbruik met 30-60% kan verlagen.

De overgang naar warmtepompen wordt ook ondersteund door beleidsmaatregelen zoals de normering van 2026 en de Wgiw. Deze maatregelen versterken de druk op eigenaren om over te stappen naar duurzamere verwarmingssystemen. Echter, voor veel woningen is de investering in een warmtepomp nog steeds hoger dan de energiebesparing. Daarom is het belangrijk dat subsidies, leningen en innovatie samenwerken om de overgang betaalbaarder te maken.

Tegen de huidige ontwikkelingen inzicht te krijgen is essentieel voor eigenaren die overwegen om hun woning te verduurzamen. Een warmtepomp kan niet alleen leiden tot een lager energieverbruik en lagere CO₂-uitstoot, maar ook een aanzienlijke energiebesparing opleveren. Door de terugverdientijd goed in kaart te brengen en de beschikbare financieringsmogelijkheden te benutten, kan de overstap naar een warmtepomp een realistische en voordelige keuze worden.

Bronnen

1. Mensonides – Warmtepomp advies Friesland
2. Normering 2026: Hoe gaan we de warmtepomp terugverdienen?
3. Warmtepomp rendement, verbruik & terugverdientijd
4. Warmtepomp besparing
5. Warmtepomp kosten