Warmtepompen in de woningbouw: Test en toepassing in bestaande woningen

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

De transitie naar duurzame woningbouw is een cruciale stap in de strijd tegen klimaatverandering en het behalen van de doelen van de energievisie 2030. In dit proces speelt de warmtepomp een centrale rol. Dit artikel onderzoekt op basis van recente testprojecten en praktijkvoorbeelden of en hoe warmtepompen geschikt zijn voor de woningbouw, met name in bestaande woningen. We leggen uit hoe je kunt testen of jouw woning klaar is voor een warmtepomp, welke types beschikbaar zijn, en wat de voordelen en aandachtspunten zijn bij installatie. Daarnaast worden praktijkvoorbeelden gegeven van testprojecten en de resultaten daarvan.

Inleiding

De overgang naar gasloze woningen is op gang gekomen. In Nederland is het vanaf 2026 verplicht om nieuwe woningen zonder gas te bouwen. Voor bestaande woningen wordt de transitie geleidelijk ingezet, met als doel dat alle woningen in 2050 duurzaam zijn. Een warmtepomp biedt een veelbelovende oplossing, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. Ze halen warmte uit de lucht, grond of water en zetten die om in verwarmingswarmte en warm water.

Toch is het niet voor elke woning dezelfde oplossing. De geschiktheid van een warmtepomp hangt af van de isolatiegraad, het type verwarmingsinstallatie, de energiebehoefte en de beschikbare ruimte. Daarom is het essentieel om eerst te testen of jouw woning klaar is voor een warmtepomp. In dit artikel worden de relevante testmethoden, typen warmtepompen, voordelen en aandachtspunten uitgebreid besproken.

Hoe test je of jouw woning klaar is voor een warmtepomp?

Voor het installeren van een warmtepomp is het belangrijk om te controleren of je woning aan een aantal voorwaarden voldoet. Deze voorwaarden zijn essentieel voor het optimale functioneren van de warmtepomp en het behalen van een maximale energiebesparing.

Isolatie

Een warmtepomp werkt het best in een woning met een hoge isolatiewaarde. De hoeveelheid warmte die binnen blijft, bepaalt de efficiëntie van de warmtepomp. Als je woning slecht is geïsoleerd, verlies je veel warmte, en moet de warmtepomp harder werken om de gewenste temperatuur te behouden. Dit leidt tot hoger energieverbruik en vermindert het rendement.

Controleer daarom of de volgende isolatieelementen aanwezig en voldoende zijn:

Muurisolatie: Of het gaat om spouwmuurisolatie of bouwmuurisolatie, dit is een van de belangrijkste isolatieelementen.
Dakisolatie: Een goed geïsoleerd dak voorkomt warmteverlies naar boven.
Vloerisolatie: Voor woningen op de grondverdieping is vloerisolatie eveneens belangrijk.
Glas: HR++ of driedubbelglas voorkomt warmteverlies via de ramen.

Naast het aanwezig zijn van deze isolatieelementen, is het ook belangrijk om te controleren of er geen kieren of gaten zijn waarlangs warmte ontsnapt. Als dit het geval is, kan extra isolatie noodzakelijk zijn. Laat dit eventueel beoordelen door een professional.

Ventilatie

Een warmtepomp werkt efficiënter in een woning met een goed ventilatiesysteem. De luchtcirculatie is namelijk belangrijk voor de warmtewisseling. Zorg ervoor dat:

Er ventilatieroosters aanwezig zijn in de ruimtes die verwarmd worden.
Het ventilatiesysteem correct werkt. Dit betekent dat lucht vrij kan stromen en dat er geen luchtlekken zijn in het systeem.

Een goede luchtcirculatie zorgt ervoor dat de warmtepomp consistent werkt en dat de verwarmingswarmte goed verspreid raakt in de woning.

Verwarmingssysteem

Het type verwarmingssysteem speelt ook een rol bij de geschiktheid van een warmtepomp. Een warmtepomp werkt het beste met een laagtemperatuur afgiftesysteem, zoals vloerverwarming of lage temperatuur radiatoren. Traditionele cv-radiatoren, die hoge temperaturen nodig hebben, zijn minder geschikt, tenzij ze worden aangepast.

Controleer of je huidige verwarmingssysteem geschikt is voor een warmtepomp. Als dat niet het geval is, kan het nodig zijn om het systeem aan te passen of te vervangen.

Ruimte voor installatie

Een warmtepomp bestaat uit een binnenunit en een buitenunit. De binnenunit is verantwoordelijk voor de distributie van warmte, terwijl de buitenunit de warmte uit de lucht of grond haalt. Controleer of je voldoende ruimte hebt voor:

De binnenunit: Afhankelijk van het type warmtepomp, kan de binnenunit behoorlijk groot zijn.
De buitenunit: Als je een lucht/water warmtepomp kiest, moet je buiten ruimte hebben voor de buitenunit. Deze mag geen overlast veroorzaken voor jou of de buren.

Energiebehoefte en woningisolatiegraad

De energiebehoefte van een woning is een belangrijk criterium voor de keuze van een warmtepomp. Woningen die vóór 1990 zijn gebouwd, hebben vaak een slechtere isolatie en een hogere energiebehoefte. Voor deze woningen kan het noodzakelijk zijn om eerst isolatieverbeteringen door te voeren voordat een warmtepomp geïnstalleerd kan worden.

De Consumentenbond benadrukt dat het type warmtepomp dat geschikt is, sterk afhankelijk is van de isolatiegraad van de woning. Voor slecht geïsoleerde woningen kan een hybride oplossing (een menginstallatie van warmtepomp en gasketel) de beste keuze zijn.

Aandachtspunten bij de installatie van een warmtepomp

De installatie van een warmtepomp vereist zorgvuldige voorbereiding en aandacht voor technische en praktische aspecten. Hieronder worden enkele belangrijke aandachtspunten besproken.

Geluidsniveau

Het geluidsvermogen van een warmtepomp kan invloed hebben op de leefbaarheid van de woning, zowel voor de bewoner als voor de buren. De Consumentenbond heeft tien warmtepompen getest, waaronder de Panasonic Aquarea, die uitstekend scoorde op prestaties en veelzijdigheid. De stille modus vermindert het geluidsniveau, maar beperkt tegelijkertijd het vermogen van de warmtepomp.

Voor woningen in dichtbebouwde stadsgebieden of in buurtgevoelige gebieden kan het nodig zijn om een warmtepomp te kiezen met een laag geluidsvermogen. Bovendien is het verstandig om de buitenunit op een locatie te plaatsen waar het geluid minimaal hinder veroorzaakt, zoals achter een tuintje of aan een achtergevel.

Energieverbruik

Hoewel warmtepompen energiebesparing bieden, is het belangrijk om rekening te houden met het stroomverbruik. Een warmtepomp gebruikt elektriciteit om warmte te genereren, wat kan leiden tot een stijging van de elektriciteitsrekening. Het gasverbruik daalt echter naar nul, wat voor veel huishoudens een aanzienlijke besparing betekent.

Voor een duurzame oplossing is het verstandig om te kijken naar groene stroom of een eigen zonnepaneelinstallatie. Hiermee kun je het stroomverbruik van de warmtepomp verduurzamen.

Onderhoud en levensduur

Een warmtepomp heeft een langere levensduur dan een traditionele cv-ketel, vaak tot 15 tot 20 jaar. Tijdens deze periode is onderhoud echter nodig om de prestaties en efficiëntie te behouden. Het onderhoud bestaat meestal uit het reinigen van filters, het controleren van de luchtcirculatie en het inspecteren van de componenten.

Het is verstandig om jaarlijks onderhoud uit te voeren door een erkende installateur. Hierdoor verhoog je de levensduur van de warmtepomp en vermijd je onnodige reparaties.

Typen warmtepompen en geschiktheid per woningtype

Er zijn verschillende typen warmtepompen, elk geschikt voor verschillende situaties. De keuze hangt af van de isolatiegraad van de woning, de beschikbare ruimte en de energiebehoefte.

Lucht/water warmtepomp

De meest voorkomende warmtepomp is de lucht/water warmtepomp. Deze warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt die om water te verwarmen, dat vervolgens via radiatoren of vloerverwarming wordt gebruikt voor het verwarmen van de woning.

Voordeel: Deze warmtepomp is eenvoudig te installeren en geschikt voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen. Nadeel: De prestaties dalen bij lage buitentemperaturen, wat kan leiden tot een verhoogd stroomverbruik in de winter.

Grond/water warmtepomp

Deze warmtepomp haalt warmte uit de grond, via boorgaten of grachtwater. Het is een efficiëntere oplossing, omdat de grond temperatuur in de winter vrij constant is. Nadeel is dat de installatie van een grond/water warmtepomp duurder is en meer werk vereist, zoals het boren van boorgaten.

Water/water warmtepomp

De water/water warmtepomp haalt warmte uit oppervlaktewater, zoals een gracht of een vijver. Deze oplossing is geschikt voor woningen in gebieden met toegang tot voldoende water. Het is een duurzame en efficiënte oplossing, maar vereist een specifieke locatie.

Praktijkvoorbeeld: Testproject Mitsubishi in Enschede

Een interessant voorbeeld van de toepassing van een warmtepomp in een bestaande woning is het testproject van Mitsubishi in Enschede, uitgevoerd door De Woonplaats. In dit project werd een nieuwe warmtepomp getest in een huurwoning uit de jaren zestig.

Technische specificaties

De warmtepomp die in het testproject werd gebruikt, kan het cv-water verwarmen tot 60 graden, in tegenstelling tot de huidige generatie warmtepompen, die meestal temperatuurpeilen van 35 tot 40 graden bereiken. Dit betekent dat minder isolatieverbeteringen nodig zijn om de woning in de winter warm te houden. In dit geval was de woning voorzien van dakisolatie en dubbel glas, wat voldoet aan de eisen van een label B-woning.

Resultaten en toekomst

De test in Enschede is van groot belang voor het verduurzamen van het woningbestand. De woning kan op dit moment zonder gas worden verwarmd, wat leidt tot een nul gasverbruik. Barry Top van De Woonplaats benadrukt dat de buitenunit bijzonder stil is en zich goed integreert in de woonomgeving.

Een belangrijk aspect van het testproject is dat het gegevens verzamelt via wifi-antennes en meetapparatuur. Dit maakt het mogelijk om het energieverbruik, het comfortniveau en het rendement van de warmtepomp nauwkeurig te analyseren. De corporatie zoekt huurders die bereid zijn om hun verbruiksgegevens te delen, wat resulteerde in 478 reacties binnen drie dagen.

Toekomstige toepassing

Als het testproject succesvol is, kan het leiden tot bredere toepassing van deze warmtepomp in bestaande woningen. Het voordeel van deze technologie is dat het het gasloos maken van woningen goedkoper en praktisch maakt, vooral voor woningen die vóór 1990 zijn gebouwd. Voor deze woningen is het vaak niet mogelijk om een lage temperatuurwarmtepomp te gebruiken zonder omvangrijke isolatieverbeteringen.

Voordelen van warmtepompen

De voordelen van warmtepompen zijn veelvuldig en aantrekkelijk voor zowel woningeigenaren als huurders. Hieronder worden de belangrijkste voordelen samengevat:

Energiezuinig

Een warmtepomp heeft een hoge COP (Coefficient of Performance), wat betekent dat hij veel warmte produceert ten opzichte van het ingezette energieverbruik. Dit leidt tot een aanzienlijke energiebesparing vergeleken met een traditionele cv-ketel.

Milieuvriendelijk

Een warmtepomp draagt bij aan een duurzame toekomst, omdat het geen fossiele brandstoffen gebruikt. Dit zorgt voor een verminderde CO2-uitstoot en helpt bij het behalen van de klimaatdoelen.

Lange levensduur

Een warmtepomp heeft een levensduur van 15 tot 20 jaar, wat langer is dan een traditionele cv-ketel (gemiddeld 10 tot 15 jaar). Hierdoor is de opbrengst over de levensduur aantrekkelijk.

Weinig onderhoud

Tijdens de levensduur is het onderhoud van een warmtepomp relatief laag. Regelmatisch onderhoud door een erkende installateur zorgt voor een optimale werking en vermindert het risico op storingen.

Versatile toepassing

Een warmtepomp kan zowel als verwarmingssysteem als koelsysteem worden ingezet. Dit maakt het een flexibele oplossing voor het hele jaar.

Verkoelingsfunctie

Voor huishoudens die ook in de zomer comfort willen hebben, is de verkoelingsfunctie van een warmtepomp een extra pluspunt. Dit is vooral interessant in steden met hoge temperaturen.

Conclusie

De toepassing van warmtepompen in de woningbouw is een essentieel onderdeel van de transitie naar duurzame woningen. Het testen van een woning op geschiktheid voor een warmtepomp is van groot belang om het rendement en de efficiëntie te maximaliseren. Factoren zoals isolatie, ventilatie, verwarmingsinstallatie en energiebehoefte bepalen of een warmtepomp een goede keuze is.

De verschillende typen warmtepompen bieden oplossingen voor verschillende situaties, van nieuwbouw tot bestaande woningen. Testprojecten zoals het project van Mitsubishi in Enschede tonen aan dat het gasloos maken van woningen mogelijk is, ook voor oude woningen, zonder omvangrijke isolatieverbeteringen.

Voor zowel woningeigenaren als huurders is het belangrijk om bewust te zijn van de mogelijkheden en voorwaarden voor het installeren van een warmtepomp. Met de juiste voorbereiding en professionele ondersteuning kan een warmtepomp een waardevolle investering zijn voor een duurzame en energiezuinige toekomst.