Tijdelijke warmtepompen: een brug naar duurzame verwarming in het huidige woningbouwlandschap

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

In Nederland is de transitie naar duurzame verwarming in volle gang. Energiebesparing, gasafhankelijkheid en het klimaatbeleid dringen steeds meer op tot veranderingen in de verwarmingsinstallaties van woningen. Echter, de huidige situatie van het woningbouwbestand — met veel bestaande woningen die niet of grotendeels niet geïsoleerd zijn — maakt het niet altijd mogelijk om direct over te stappen op volledig elektrische verwarmingssystemen zoals all-electric warmtepompen. Tussenoplossingen zoals tijdelijke of hybride warmtepompen worden dan ook steeds vaker onder de aandacht gebracht. Deze systemen zouden kunnen dienen als brug tot een volledig duurzame oplossing in de toekomst, zoals geothermie of diepgaande renovatie.

In dit artikel wordt ingegaan op de technische en praktische mogelijkheden van tijdelijke warmtepompen, met een focus op de oplossingen die momenteel beschikbaar zijn of in ontwikkeling zijn. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk, zoals het gebruik van lucht-waterwarmtepompen in warmtenetwerken en vensterbankwarmtepompen, worden de voordelen en beperkingen van deze systemen besproken. Tevens wordt aandacht besteed aan de rol van hybride warmtepompen als tijdelijke transitieoplossing. Het artikel sluit af met een overzicht van de relevante bronnen en een kritische evaluatie van de betrouwbaarheid van de informatie.

Tijdelijke warmtepompen in de praktijk: casus Hendrik-Ido-Ambacht

De gemeente Hendrik-Ido-Ambacht heeft gekozen voor een stapsgewijze aanpak in de overgang naar duurzame verwarming. In de wijk De Volgerlanden is sinds 2020 een warmtenet in gebruik dat warmte levert aan 450 nieuwbouwwoningen, waarvan de meeste in particulier bezit zijn. Dit warmtenet is een voorbeeld van een langere termijnvisie op energieopwekking en -distributie.

Lucht-waterwarmtepomp als tijdelijke oplossing

Totdat in 2040 geothermie via Sliedrecht als hoofdbron van warmte kan dienen, wordt gebruikgemaakt van een lucht-waterwarmtepomp (LWP). Deze warmtepomp is volgens de plannen in 2028 operationeel, gevolgd door een uitbreiding van het warmtenet. Uiteindelijk is er sprake van aansluiting op het regionale warmtenet dat onderdeel uitmaakt van het zogenaamde Grand Design Drechtsteden.

De LWP levert warmte aan het warmtenet met een aanvoertemperatuur van 75 tot 80 graden Celsius en een retourtemperatuur van 40 tot 45 graden Celsius. De gemeente heeft zich bewust voor een warmtenet gekozen bij de aanleg van de nieuwbouwwijk, zodat inwoners en corporaties alvast perspectief krijgen op duurzame verwarming. Dit is van belang, ook met het oog op de bestaande bouw in de regio.

In de toekomst moet het warmtenet uitgroeien naar 1500 aansluitingen (woningequivalenten). Tijdens de eerste jaren was er sprake van uitbreiding richting het oosten, naar de wijk De Volgerlanden. Momenteel is er sprake van uitbreiding richting het noorden.

Rol van de gemeente en warmteleverancier

Wethouder duurzaamheid Ralph Lafleur benadrukt het belang van het opzetten van een basis voor duurzame verwarming. De samenwerking met warmteleverancier HVC heeft geleid tot een stappenplan voor de komende vijftien jaar. Dit plan is onderdeel van een bredere visie op duurzaamheid in de gemeente. Gebiedsontwikkelaar Willy Heussen benadrukt dat het warmtenet uiteindelijk moet uitgroeien naar 1500 aansluitingen en op het regionale warmtenet aansluiten.

Vensterbankwarmtepompen: een flexibele tijdelijke oplossing

Vensterbankwarmtepompen zijn een nieuw type warmtepompen dat in de praktijk vooral geschikt is voor woningen waar geen directe renovatieplannen zijn. Deze warmtepompen zijn ontworpen voor zelfinstallatie en kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om een thuiswerkkamer gasvrij te verwarmen. Zij zijn ideaal voor woningen die op termijn wel volledig worden gerenoveerd, maar waar dat op korte termijn niet haalbaar is.

Technische kenmerken

De vensterbankwarmtepomp van Gradient bestaat uit een binnen- en buitendeel, verbonden door een eenvoudige constructie die op het kozijn van een schuifraam steunt. Installatie vereist slechts enkele klik- en schroefbewegingen, gevolgd door het laten rusten van het koelmiddel en het inpluggen in een normaal stopcontact. Dit maakt het mogelijk voor bewoners om de warmtepomp zelf of in samenwerking met handige vrienden te installeren. De demontage is eveneenvoudig, wat deze warmtepompen geschikt maakt als tijdelijke oplossing.

Zoals opgemerkt in de bronnen, is de vensterbankwarmtepomp op dit moment vooral geschikt voor woningen met schuiframen, die in Nederland relatief zeldzaam zijn. Daarom is er nog een ontwerp nodig dat beter aansluit bij Nederlandse kozijnen. Bovendien is er momenteel geen partij die dit type warmtepomp op grote schaal wil leveren of verhuren.

Praktische toepassing

De vensterbankwarmtepomp kan gebruikt worden als tijdelijke warmtevoorziening. Zo kan een woning op milde winterdagen volledig verwarmd worden met deze warmtepomp, terwijl een gasketel eventueel bijspringt bij extreme koudte. Dit maakt het mogelijk om op korte termijn gasvrij te wonen, zonder dat een volledige renovatie of installatie van een duurzame warmtebron nodig is.

De flexibiliteit van deze oplossing maakt deze warmtepompen ook geschikt voor verhuizingen of tijdelijke verblijven. Bijvoorbeeld, als een woning wordt verkocht of verhuurd, kan de vensterbankwarmtepomp meegevoerd worden of aan de nieuwe bewoner worden doorgegeven. Dit maakt het een aantrekkelijke optie voor tijdelijke gebruikers of voor woningen die op de lange termijn nog volledig gerenoveerd zullen worden.

Hybride warmtepompen: de praktijk versus de theorie

Een andere tijdelijke oplossing is de hybride warmtepomp. Dit is een combinatie van een lucht-waterwarmtepomp en een gasketel. De hybride warmtepomp is bedoeld als een tussenoplossing voor woningen die op korte termijn niet volledig kunnen worden gerenoveerd. In de theorie zou deze oplossing een aanzienlijke besparing opleveren, aangezien de warmtepomp gedurende het grootste deel van het jaar als efficiënte warmtebron zou kunnen dienen, terwijl het gasketel enkel ingaat bij extreme koudte.

Werkelijke werking in de praktijk

In de praktijk blijkt echter dat de hybride warmtepomp minder efficiënt werkt dan in de theorie. De meeste huishoudens gebruiken de gasketel ongeveer 50 tot 70% van de tijd. Dit komt doordat de warmtepomp vaak niet voldoende warmte kan leveren, vooral in koude periodes. Bovendien produceert de hybride warmtepomp geen warm tapwater voor de douche, wat betekent dat het aardgas toch nodig blijft voor die doeleinden.

Een belangrijk nadeel van de hybride warmtepomp is dat het huishouden nog steeds aangesloten blijft op het aardgasnet. Hierdoor blijven de netwerkkosten en het vastrecht van ongeveer €275 per jaar bestaan. De besparing in energiekosten ligt daardoor in de praktijk op ongeveer 30 tot 50%, wat minder is dan de theoretische verwachting.

Beperkingen en toekomstige overwegingen

Hoewel de hybride warmtepomp als tijdelijke oplossing geschikt is, heeft het ook beperkingen. Eén van de grootste nadelen is dat het gasketel uiteindelijk nog steeds vervangen moet worden. Als het gasketel niet langer rendabel is of aan vervanging toe is, moet er toch een nieuwe investering gedaan worden.

Daarom kan het in sommige gevallen gunstiger zijn om direct over te stappen op een volledige all-electric warmtepomp. Hoewel deze oplossing durender is in de aanschaf — en vaak een groter vermogen en een groter buffervat vereist — biedt het het voordeel van volledige onafhankelijkheid van aardgas. Dit kan op lange termijn leiden tot hogere besparingen, zeker als de energiemarkt verder verandert.

Voorbereiden op de overgang naar een warmtepomp

De overgang naar een warmtepomp vereist meer dan alleen het installeren van een nieuw stuk uitrusting. Het betreft een ommekeer in de manier waarop warmte wordt geleverd en gebruikt. In tegenstelling tot een CV-ketel, die snel en direct warmte produceert door gas te verbranden, werkt een warmtepomp met een lagere snelheid. Het apparaat haalt warmte uit de buitenlucht en brengt deze in het huis, wat betekent dat er tijdens de overgang extra aandacht moet worden besteed aan het energieverbruik en het comfort.

Belang van voorbereiding

Voor een warmtepomp is het noodzakelijk om een buffervat aan te schaffen. Dit buffervat zorgt ervoor dat er altijd een voorraad warm water beschikbaar is, zowel voor douchen als voor de verwarming. Bovendien is het verstandig om de isolatie van het huis te verbeteren om de warmte zo goed mogelijk vast te houden. Dit kan leiden tot een efficiëntere werking van de warmtepomp en lagere energiekosten.

Een aantal maatregelen die alvast kunnen worden genomen, zijn:

Licht uitdoen als je niet in de kamer bent.
Kamers die je niet gebruikt, niet verwarmen.
Tijdig de thermostaat naar beneden draaien.
Slim ventileren en ramen en deuren niet onnodig open laten staan.

Door deze maatregelen te nemen, kan het energieverbruik worden teruggebracht, wat de werking van de warmtepomp positief beïnvloedt.

Tijdelijke oplossingen versus langere termijnvisie

Hoewel tijdelijke warmtepompen als hybride of vensterbankwarmtepompen een waardevolle rol kunnen spelen in de overgang naar duurzame verwarming, is het belangrijk om ook te denken aan de langere termijn. In de meeste gevallen is het doel om uiteindelijk volledig over te stappen op een duurzame warmtebron, zoals geothermie, een warmtenet of een all-electric warmtepomp. Tijdelijke oplossingen kunnen dus gezien worden als een brug tot die toekomstige duurzame systemen.

Het belang van een strategische aanpak

Het kiezen voor een tijdelijke warmtepomp vereist een strategische aanpak. Het is belangrijk om te bepalen of de woning op de lange termijn volledig gerenoveerd zal worden of dat de woning op termijn bijvoorbeeld aangesloten wordt op een warmtenet. In beide gevallen kan een tijdelijke warmtepomp dienen als een eerste stap in de overgang.

Een voordeel van tijdelijke warmtepompen is dat ze flexibel zijn en eenvoudig demonterd kunnen worden. Dit maakt ze geschikt voor tijdelijke gebruikers of woningen die op termijn gerenoveerd zullen worden. Bovendien kunnen deze oplossingen gebruikt worden zonder dat er direct een grote investering nodig is, wat voor veel bewoners een belangrijke overweging is.

Samenwerking met professionele partijen

Hoewel tijdelijke warmtepompen vaak eenvoudig te installeren zijn, is het toch verstandig om samen te werken met professionele partijen voor het ontwerp en de installatie. Dit is vooral belangrijk als het om een hybride warmtepomp of een all-electric warmtepomp gaat, waarbij het energieverbruik en de warmtevoorziening nauwkeurig moeten worden afgestemd. Professionele advies en ondersteuning kunnen ervoor zorgen dat de warmtepomp optimaal werkt en dat er geen onverwachte kosten of problemen optreden.

Conclusie

Tijdelijke warmtepompen vormen een waardevolle tussenoplossing in de overgang naar duurzame verwarming. Zij bieden een flexibele en eenvoudige manier om op korte termijn warmte te leveren zonder direct te investeren in een duurzame oplossing. Of het nu gaat om een hybride warmtepomp, een vensterbankwarmtepomp of een lucht-waterwarmtepomp in een warmtenet, deze oplossingen kunnen dienen als brug tot een volledig duurzame verwarmingsinstallatie in de toekomst.

Tijdens de overgang naar duurzame verwarming is het belangrijk om zowel tijdelijke oplossingen als langere termijnvisies in overweging te nemen. Tijdelijke warmtepompen kunnen dienen als eerste stap, maar uiteindelijk is het doel om volledig over te stappen op duurzame energiebronnen. Het kiezen van de juiste oplossing vereist een strategische aanpak, afgestemd op de specifieke situatie van de woning en de behoeften van de bewoner.

Door tijdelijke warmtepompen verstandig in te zetten, kan de overgang naar duurzame verwarming gestructureerd en efficiënt worden gerealiseerd. Dit is niet alleen gunstig voor het milieu, maar ook voor de financiële situatie van de woningeigenaar. Het is daarom verstandig om zowel tijdelijke als langere termijnvisies in overweging te nemen bij het maken van keuzes rondom verwarming.

Bronnen

tijdelijk