Maximaal rendement van lucht-water warmtepompen bij vrieskou: tips en technieken

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

Een lucht-water warmtepomp is een efficiënte manier om een woning te verwarmen, vooral in een land als Nederland waar de winters soms extreem koud kunnen worden. Bij vriestemperaturen kan het rendement van de warmtepomp echter dalen, wat resulteert in hoger energieverbruik en kosten. Om dit te voorkomen en een maximale prestatie van je warmtepomp te behouden in de winterse kou, zijn er een aantal maatregelen en tips die je kunt toepassen. Deze tips zijn gebaseerd op onderhoud, voorbereiding, en het begrijpen van hoe de warmtepomp werkt bij lage temperaturen. In dit artikel bespreken we de technische achtergronden van het gedrag van een lucht-water warmtepomp in de winter, geven we een overzicht van de beschikbare warmtepompsoorten en hun prestaties in de kou, en geven we een aantal concrete tips om de efficiëntie van je warmtepomp te verhogen.

Hoe werkt een lucht-water warmtepomp in de winter?

Een lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om water op te warmen, dat vervolgens via de centrale verwarming in de woning wordt verwerkt. Hoewel deze technologie in de winter kan blijven functioneren, wordt het rendement beïnvloed door de omgevingstemperatuur. Hoe lager de buitentemperatuur, hoe minder warmte er beschikbaar is in de lucht, wat resulteert in een lagere COP (Coefficient of Performance). De COP is het rendement van een warmtepomp en geeft aan hoeveel warmte wordt opgewekt per geïnvesteerde hoeveelheid elektriciteit. Bij temperaturen onder nul graden kan het rendement afnemen, wat het verbruik verhoogt.

In de winter kan ijs op de verdamper van de warmtepomp ontstaan. Dit gebeurt wanneer de temperatuur onder het dauwpunt komt, wat condensatie veroorzaakt, en bij vriestemperaturen vervolgens bevroren wordt. Dit belemmert de luchttoevoer en vermindert het efficiëntie van de warmtepomp. In reactie op dit fenomeen kunnen moderne warmtepompen automatisch ontdooien. Dit gebeurt doordat het koudemiddelcircuit wordt omgekeerd via een omschakelventiel, waardoor het ijs opgelost wordt.

Tip 1: Roosters en ventilatie openhouden

Een essentieel onderdeel van het functioneren van een warmtepomp zijn de roosters. Deze zorgen voor een vrije luchttoevoer en ventilatie van het systeem. Bij sneeuwval of winterse omstandigheden kan sneeuw of bladeren in de roosters terechtkomen. Als deze niet verwijderd worden, kan de sneeuw bevriezen en zo de luchttoevoer blokkeren. Dit heeft directe gevolgen voor de efficiëntie van de warmtepomp. Het is daarom belangrijk om de roosters regelmatig te reinigen en te controleren op eventuele verstoppingen.

Niet alleen de roosters, maar ook het gebied rondom de warmtepomp dient sneeuw- en ijsvrij te worden gehouden. Sneeuw en ijs op of rond de buitenunit kunnen de werking van de warmtepomp verstoren en leiden tot verminderde prestaties. Het is daarom aan te raden om sneeuw en ijs regelmatig te verwijderen rondom de warmtepomp, vooral in perioden van intensieve sneeuwval of vriestemperaturen.

Tip 2: Zorg voor een goed ontdooisysteem

Het ijsprobleem op de verdamper kan worden opgelost met een ontdooisysteem. Moderne warmtepompen zijn vaak uitgerust met een automatisch ontdooisysteem dat continu de status van de verdamper controleert. Wanneer ijs zich vormt, wordt de cyclus omgekeerd, zodat het koudemiddel in de andere richting doorloopt en het ijs verdwijnt. Als jouw warmtepomp niet over dit automatische systeem beschikt, kan het noodzakelijk zijn om manueel ijs te verwijderen of een externe oplossing te overwegen.

Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat het ontdooisysteem correct werkt. Een defect of slecht afgesteld systeem kan leiden tot onnodige energieverbruik of zelfs schade aan de warmtepomp. Het is daarom aan te raden om dit systeem regelmatig te controleren en eventueel te laten serviceën door een professional.

Tip 3: Zorg voor goede waterafvoer

In de winter is het belangrijk om ervoor te zorgen dat het water dat verlaat de warmtepomp of van het smeltproces afkomt, correct wordt afgevoerd. Wanneer water zich ophoopt rondom de warmtepomp, kan dit leiden tot bevroren zones die de luchttoevoer belemmeren of de werking van de warmtepomp verstoren. Het is daarom aan te raden om ervoor te zorgen dat de waterafvoer goed functioneert en eventueel extra maatregelen te nemen, zoals het installeren van een heet waterleiding of een vloerverwarming rond de warmtepomp, om het vriescircuit te voorkomen.

Tip 4: Stel de gewenste temperatuur vroegtijdig in

Om ervoor te zorgen dat de warmtepomp zo efficiënt mogelijk werkt, is het aan te raden om de gewenste temperatuur vroegtijdig in te stellen voordat de vriestemperaturen werkelijk beginnen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp niet plotselinge hoge belastingen hoeft te dragen en dus efficiënter kan werken. Het is ook een goede manier om de hybride warmtepomp, indien van toepassing, optimaal in te zetten. Deze werkt namelijk met een cv-ketel die bijdraagt bij extreme kou, waardoor het energieverbruik kan worden beperkt.

Tip 5: Kies voor een hybride warmtepomp in koude omgevingen

Een hybride warmtepomp is een lucht-water warmtepomp die aangesloten is op een cv-ketel. In extreem koude omstandigheden kan de cv-ketel automatisch ingeschakeld worden om aanvullende warmte te genereren. Dit is vooral nuttig in regio's waar de winters extreem koud kunnen worden of waar de woning minder goed geïsoleerd is. In dit geval werkt de warmtepomp samen met de cv-ketel en wordt op elk moment de meest voordelige warmtebron automatisch gekozen, afhankelijk van de energieprijzen, de buitentemperatuur en de verwarmingscapaciteit.

Hybride warmtepompen zijn dus een uitstekende optie voor eigenaren die hun warmtepomp willen laten functioneren bij vriestemperaturen. Het systeem is slimmer dan een all-electric warmtepomp en kan bijdraagen tot een hoger rendement, vooral in extreem koude omgevingen. Het voordeel is dat je het maximum aan energie kunt besparen door gebruik te maken van de meest efficiënte bron op elk moment.

Tip 6: Kies voor geothermische warmtepompen in extreem koude omgevingen

Hoewel lucht-water warmtepompen goed werken in de meeste wintersituaties, is een geothermische warmtepomp (ook wel grond-water warmtepomp genoemd) vaak een betere keuze in extreem koude omgevingen. Dit komt doordat de bodemtemperatuur over het hele jaar gemiddeld rond de 7 graden Celsius ligt, ongeacht de buitentemperatuur. Hierdoor is het rendement van een geothermische warmtepomp minder afhankelijk van de omgevingstemperatuur en is het rendement over het hele jaar door vrij stabiel.

De werking van een geothermische warmtepomp gebeurt via ingegraven captatienetten of boringen, waaruit warmte wordt onttrokken en gebruikt om het water in het verwarmingssysteem op te warmen. Hoewel de installatie van zo’n warmtepomp duurder is dan een lucht-water warmtepomp, is het rendement over het hele jaar meestal aanzienlijk hoger. Dit maakt het een goede keuze voor huiseigenaren die in regio's wonen waar de winters extreem koud kunnen worden.

Tip 7: Verbeter de isolatie van de woning

Een van de belangrijkste factoren die het rendement van een warmtepomp beïnvloeden, is de isolatie van de woning. Een slecht geïsoleerde woning verliest veel warmte, wat de warmtepomp dwingt om harder te werken en dus meer energie te verbruiken. Door de isolatie van de woning te verbeteren, kan het rendement van de warmtepomp aanzienlijk verbeteren, zelfs in de winterse kou.

Concreet kan dit gedaan worden door:

De daken en plafonds extra te isoleren.
De ramen en deuren te vervangen door dubbel of driedubbel glas.
De muren te isoleren van binnen of buiten.
Vloeren en vloerbedekkingen te vervangen of te verbeteren.

Een goed geïsoleerde woning zorgt ervoor dat de warmte beter wordt vastgehouden en minder snel verloren gaat. Dit vermindert het werk dat de warmtepomp moet verrichten, wat zorgt voor een hoger rendement en minder energieverbruik.

Tip 8: Kies voor een warmtepomp met hoge COP

Bij de aankoop van een warmtepomp is het belangrijk om te kijken naar de COP (Coefficient of Performance), die aangeeft hoe efficiënt de warmtepomp werkt. Een hogere COP betekent dat de warmtepomp meer warmte opwekt per geïnvesteerde hoeveelheid elektriciteit, wat leidt tot lager energieverbruik en kosten. In de winter, wanneer de COP lager is bij vriestemperaturen, is het dus belangrijk om een warmtepomp te kiezen die op lage temperaturen nog steeds een hoge COP heeft.

Niet alle warmtepompen presteren gelijk bij vriestemperaturen. Het is daarom aan te raden om warmtepompen te overwegen die speciaal ontworpen zijn voor koude omgevingen. Deze warmtepompen zijn vaak uitgerust met speciale koudemiddelen of technologieën die het rendement behouden zelfs bij temperaturen onder nul graden. Het is belangrijk om dit aspect te bespreken met een professional of te controleren bij de aankoop van een warmtepomp.

Tip 9: Vraag regelmatig service en inspectie

Om ervoor te zorgen dat de warmtepomp optimaal werkt, is het aan te raden om regelmatig service en inspectie te laten uitvoeren. Een professionele inspectie kan helpen om eventuele problemen op te sporen en voorkomen, voordat ze leiden tot verminderde prestaties of schade aan het systeem. Bij een inspectie kunnen ook de koudemiddelvullingen, de elektrische componenten en de ventilatie worden gecontroleerd en eventueel aangepast.

Het is ook belangrijk om de warmtepomp te laten serviceën voordat de winter begint. Dit zorgt ervoor dat het systeem klaar is voor de koude maanden en dat eventuele defecten op tijd worden opgelost. Een professionele service kan ook helpen bij het testen van het ontdooisysteem en het optimaliseren van de prestaties van de warmtepomp in de winter.

Tip 10: Gebruik smart-thermostaten en automatische regelingen

Een smart-thermostaat of automatische regeling kan helpen om de warmtepomp efficiënter te laten werken. Deze systemen kunnen op basis van de buitentemperatuur, de binnentemperatuur en de energieprijzen de werking van de warmtepomp aanpassen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp niet te vaak of te lang moet werken, wat leidt tot minder energieverbruik en een hoger rendement.

Smart-thermostaten kunnen ook worden aangesloten op een hybride warmtepomp, waardoor de cv-ketel automatisch ingeschakeld wordt bij extreme kou. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp niet te hard moet werken en dat het systeem optimaal wordt gebruikt. Het is dus aan te raden om een automatische regeling of smart-thermostaat te overwegen bij de installatie of upgrade van een warmtepomp.

Conclusie

Lucht-water warmtepompen zijn een efficiënte manier om een woning te verwarmen, maar hun rendement kan dalen bij vriestemperaturen. Om dit te voorkomen en het rendement van de warmtepomp te verhogen, zijn er een aantal maatregelen die je kunt toepassen. Deze omvatten het reinigen en onderhouden van de roosters, het zorgen voor een goed ontdooisysteem, het verbeteren van de isolatie van de woning, het kiezen van een warmtepomp met een hoge COP, het regelmatig service laten uitvoeren, en het gebruik van automatische regelingen of smart-thermostaten.

Bij extreem koude winters of in regio's waar de winters extreem koud kunnen worden, is het aan te raden om een hybride warmtepomp of een geothermische warmtepomp te overwegen. Deze systemen zijn minder afhankelijk van de buitentemperatuur en kunnen ervoor zorgen dat de verwarming efficiënter werkt over het hele jaar door.

Door deze tips en maatregelen te volgen, kun je ervoor zorgen dat je warmtepomp optimaal werkt in de winterse kou en dat je zowel comfort als energiebesparing kunt behalen. Het is belangrijk om dit onderdeel van het energiebeleid van de woning te overwegen en eventueel advies in te winnen bij een professional voor een optimale uitvoering.