Tonaliteit van warmtepompen: regels, impact en praktische oplossingen

Published by Redactie on oktober 2, 2025 | Category warmtepomp

In het kader van het groeiende gebruik van warmtepompen voor verwarming en koeling van woningen, is de aandacht voor geluidsoverlast en tonaal geluid toegenomen. Tonaal geluid — geluid waarbij één toon significant harder klinkt dan de rest — is een onderwerp dat steeds vaker opkomt bij zowel woningeigenaars als professionals in de bouwsector. Omdat dit soort geluid erg storend kan zijn, zijn er in de afgelopen jaren maatregelen genomen om de geluidsemissie van warmtepompen aan te passen aan de leefbaarheidseisen in woonomgevingen. Dit artikel behandelt de regels rondom tonaal geluid van warmtepompen, de praktische impact van deze eisen en mogelijke oplossingen voor woningeigenaars en installateurs.

Inleiding

Sinds het begin van de jaren 2020 is er een toenemende focus op geluidsemissies van warmtepompen, zowel op de buitenunit als de binnenunit. De regels rondom geluidsniveaus en tonaal geluid zijn in de loop van de tijd verstrengd, met het doel om overlast voor buren te beperken. Deze eisen zijn onderdeel van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en worden uitgevoerd via normen zoals de NEN 5077. Tegelijkertijd zijn er praktische uitdagingen voor fabrikanten, installateurs en woningeigenaars om aan deze eisen te voldoen.

Wat is tonaal geluid en waarom is het problematisch?

Tonaal geluid is geluid waarbij één of meerdere tonen aanzienlijk harder klinken dan andere tonen in het spectrum. Dit verschijnsel kan hoorbaar zijn als piepen, brommen of een ritmische toon die zich continu herhaalt. Deze geluiden worden vaak als irriterend ervaren, omdat het menselijk gehoor gevoeliger is voor tonale frequenties dan voor willekeurig geluid (zoals ruis).

In het kader van warmtepompen wordt tonaal geluid vooral veroorzaakt door de werking van de motor, compressoren en ventilatoren. Omdat deze componenten meerdere toonhoogtes genereren, kan een dominante frequentie uit het geluidsspectrum "opspringen", wat het geluid minder aangenaam maakt en overlast kan veroorzaken, zowel overdag als in de avond- en nachtperiode.

Regels rondom tonaal geluid van warmtepompen

1. Tijdlijn van inwerkingtreding

De geluidseisen voor warmtepompen zijn in de loop van de jaren aangepast. Oorspronkelijk was gepland dat deze eisen in werking zouden treden op 1 juli 2020. Echter, het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de inwerkingtreding van de geluidseisen vertraagd. De nieuwe datum werd vastgesteld op 1 januari 2021. Deze vertraging is gedeeltelijk toegeschreven aan de noodzaak om de BENG-eisen (Bijna Energie Neutrale Gebouwen) en de bepalingsmethode voor geluidseisen beter in lijn te brengen.

Frank Agterberg, voorzitter van de Vereniging Warmtepompen, benadrukte in mei 2020 dat de vertraging het voordelig maakt voor de branche, omdat leveranciers en installateurs nu extra tijd hebben om slimme oplossingen te ontwikkelen en zich aan de nieuwe eisen aan te passen.

2. Geluidseisen per tijdsperiode

De eisen voor geluidsemissie zijn afhankelijk van de tijdsperiode. Op de erfgrens met buren gelden de volgende limieten:

Avond- en nachtperiode (19:00 – 07:00): maximaal 40 dB.
Overdag (07:00 – 19:00): maximaal 45 dB voor installaties met meerdere standen.

Daarnaast geldt een extra eis voor tonaal geluid. Als een warmtepomp tonaal geluid produceert, moet er een tonaliteitscorrectie worden toegepast. Deze correctie ligt in stappen van 1 dB, van 0 dB tot en met 6 dB, afhankelijk van de heftigheid van het tonale geluid.

3. Tonaliteit in de NEN 5077

Het Norminstituut NEN heeft een aanpassing voorgesteld aan de NEN 5077, de norm voor geluidwering in gebouwen. Deze aanpassing brengt de tonaaliteit expliciet in kaart. Tot nu toe was de huidige methode zo geformuleerd dat het geluidsniveau voor alle tonen bij elkaar werd gemeten, zonder dat tonale toonhoogtes zwaarder werden gewogen. De nieuwe aanpassing wil dit corrigeren, omdat tonaal geluid meer vervelend is voor mensen dan geluid dat gelijkmatig over het spectrum verdeeld is.

De aanpassing betreft niet alleen buitenunits, maar ook binnenunits. De nieuwe norm is qua tonaliteit geënt op de eisen voor buitenunits, wat betekent dat ook binnenunits strafpunten kunnen krijgen bij het produceren van tonaal geluid.

Praktische impact voor woningeigenaars en installateurs

1. Veel warmtepompen voldoen niet aan de eisen

Volgens bronnen zoals de VSK en Ubbink BV is het aantal warmtepompen dat aan de nieuwe geluidseisen voldoet, beperkt. In veel gevallen produceert de buitenunit van een warmtepomp tonaal geluid dat boven de limiet ligt, zelfs als het gemiddelde geluidsniveau nog onder de 40 dB is.

Een voorbeeld: als een warmtepomp 48 dB produceert als bronvermogen, en er zijn extra factoren zoals een harde omgeving of afstand tot de erfgrens, dan kan het geluidsniveau op de erfgrens oplopen tot 60 dB. Dit is aanzienlijk hoger dan de wettelijke limiet van 40 dB, waardoor maatregelen nodig zijn.

2. Tonaliteitcorrectie en strafpunten

De tonaliteitcorrectie is een belangrijk aspect van de nieuwe eisen. Als een warmtepomp tonaal geluid produceert, moet er een extra correctie van 0 tot 6 dB worden toegepast. Deze correctie kan ervoor zorgen dat het geluidsniveau op de erfgrens nog steeds boven de wettelijke limiet ligt.

Een strafpunt is een praktische manier om dit te verduidelijken: hoe harder een tonaal geluid is, hoe meer strafpunten worden toegekend, en hoe verder het geluidsniveau boven de limiet ligt.

3. Afstand en omgeving bepalen het geluid

De afstand van de warmtepomp tot de erfgrens speelt een grote rol in het berekenen van het geluidsniveau. Hoe verder de installatie staat, hoe minder het geluid overblijft. In een open omgeving is de geluidsoverdracht sneller afgenomen dan in een gesloten of harde omgeving.

Voorbeeldberekening: - Bronvermogen: 57 dB. - Extra marge: 3 dB. - Totaal bronvermogen: 60 dB. - Geluid moet met minstens 20 dB afnemen om aan de limiet van 40 dB te voldoen. - Afstand: 3,5 meter (bij open omgeving) of 5 meter (bij harde omgeving).

Daarom is het belangrijk dat woningeigenaars van tevoren berekenen of een warmtepomp aan de eisen voldoet, afhankelijk van de locatie van de buitenunit en de afstand tot de erfgrens.

Oplossingen en maatregelen

1. Kies voor geluidarme modellen

Een eerste stap is het kiezen van een warmtepomp die ontworpen is met geluidarme technologie. Veel fabrikanten hebben inmiddels modellen op de markt die speciaal ontworpen zijn om tonaal geluid te beperken. Deze modellen gebruiken bijvoorbeeld geavanceerde geluidsisolatie, lager draaiende motorcomponenten of speciale ventilatoren die minder toonherhaling veroorzaken.

2. Opstellocatie en afstand

De locatie waar de buitenunit wordt geplaatst, heeft een grote invloed op het geluidsniveau. Het is raadzaam om de unit op een open plek te plaatsen, verder van de erfgrens, en zo ver mogelijk van buitengevels of andere obstakels die het geluid kunnen reflecteren. Ook kan het gebruik van een dempende muur of hek bij de erfgrens helpen om het geluid verder te beperken.

3. Extra geluidsisolatie

In sommige gevallen is het nodig om extra maatregelen te nemen, zoals het plaatsen van een dempende afstand of het installeren van een speciale demper onder de buitenunit. Deze oplossingen zijn vooral relevant in situaties waar het geluidsniveau op de erfgrens te hoog is, zelfs bij een verkeerde locatie.

4. Profiteer van slimme technologie

Nieuwere warmtepompen zijn vaak uitgerust met slimme technologie, zoals variabele snelheidscompressoren en geavanceerde geluidscontrole. Deze technologieën kunnen het geluidsniveau dynamisch aanpassen, afhankelijk van de omstandigheden. Dit zorgt ervoor dat het geluid op de erfgrens binnen de toegestane limieten blijft.

Conclusie

Tonaal geluid van warmtepompen is een belangrijk onderwerp in de bouw- en renovatiebranche, met directe impact op de leefbaarheid van woonomgevingen. De regels rondom geluidsemissie zijn de afgelopen jaren verstrengd, met aandacht voor zowel het absolute geluidsniveau als de tonaaliteit van het geluid. Deze eisen zijn ingevoerd om overlast voor buren te beperken en de wettelijke eisen van het Bouwbesluit en Bbl te volgen.

Voor woningeigenaars betekent dit dat het kiezen van de juiste warmtepomp en de juiste locatie van de buitenunit van groot belang is. Installateurs en leveranciers spelen een sleutelrol bij het informeren en adviseren over geluidsemissies en de beschikbare oplossingen. Door aandacht te besteden aan tonaal geluid en de wettelijke eisen, is het mogelijk om warmtepompen zowel efficiënt als leefbaar in te zetten.

Bronnen

tonale