Innovaties in duurzame warmtevoorziening: De rol van de Universiteit Twente in de warmtetransitie

Published by Redactie on oktober 3, 2025 | Category warmtepomp

De transitie naar duurzame energie is een essentieel onderdeel van de toekomstige energievoorziening in Nederland. In deze context speelt de Universiteit Twente een centrale rol. Niet alleen als onderzoeksinstelling, maar ook als pionier in innovatieve technologieën zoals warmtepompen en pyrolyse-olie. Binnen het kader van duurzaam bouwen en energieopwekking zijn diverse initiatieven gestart die aansluiten bij de ambities van het regionale energiebeleid en de energieneutraliteit in 2050. Deze artikel geeft een overzicht van de innovaties op het gebied van warmtevoorziening, met een focus op de rol van de Universiteit Twente en haar spin-offs.

De warmtetransitie in Twente

In de regio Twente is de warmtetransitie een kernonderdeel van het regionale energiebeleid. Het doel is om tegen 2050 een energieneutrale regio te realiseren. Daartoe werken veertien Twentse gemeenten samen met Waterschap Vechtstromen, Provincie Overijssel, Twence, woningcorporaties, en netbeheerders. Deze samenwerking is vastgelegd in de Regionale Energiestrategie Twente (RES Twente), waarin aandacht is voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving.

Een centraal aspect van de warmtetransitie is het opzetten van regionale warmtenetwerken. Twente kan 100.000 woningen voorzien van hogetemperatuurwarmte via een warmtenetwerk. Dit is een kansrijke ontwikkeling, aangezien Twence op dit moment al warmte levert aan de bestaande warmtenetten in Enschede en Hengelo. Deze warmtenetten worden gecombineerd met restwarmte uit industriële processen en duurzame energiebronnen zoals biomassa.

De uitrol van het warmtenetwerk wordt gepland voor de stedelijke gebieden van Hengelo, Borne, Almelo, Oldenzaal, Enschede, en mogelijk Haaksbergen en Wierden. Dit netwerk zou niet alleen woningen, maar ook bedrijven kunnen voorzien van duurzame warmte, waardoor het een essentieel instrument is in de overgang naar een gasvrije toekomst.

Warmtepompen: een duurzame oplossing voor de woningbouw

Een van de meest belooftge wordende technologieën op het gebied van duurzame warmtevoorziening is de warmtepomp. Deze technologie maakt het mogelijk om warmte op te wekken uit de buitenlucht of grondwater, zonder het gebruik van fossiele brandstoffen. In de regio Twente is de Enschedese startup Cooll een vooraanstaande ontwikkelaar van innovatieve warmtepompen.

De SuperHybrid warmtepomp, ontwikkeld door Cooll, is een hybride technologie die direct kan dienen als vervanger voor aardgasverwarming. In tegenstelling tot conventionele warmtepompen, die werken met een elektrisch-mechanische compressor, gebruikt de SuperHybrid een warmte-aangedreven adsorptiecompressor. De warmtepomp wordt aangedreven door gas of waterstof en onttrekt warmte aan de buitenlucht. Hierdoor wordt 30 tot 50 procent gas bespaard, en wordt de CO2-uitstoot met een vergelijkbaar percentage gereduceerd.

Cooll is een spin-off van de Universiteit Twente en maakt gebruik van het onderzoek en de expertise die ontstaan zijn binnen de universiteit. Het bedrijf werkt samen met het FIP-AM@UT om de productiecapaciteit van de warmtepomp te verhogen. Een van de uitdagingen bij het opschalen van productie is de complexe geometrie van de leidingstructuur, die leidt tot een relatief lang en delicaat productieproces. Om dit op te lossen, wordt gekeken naar mogelijke verbeteringen in productie- en verbindingstechnieken.

De investeringen in Cooll zijn aanzienlijk. Het bedrijf heeft twee miljoen euro opgehaald via private investeerders en het Energiefonds Overijssel. Met deze middelen wil Cooll in het komende jaar de warmtepomp demonstreren in grotere aantallen woningen en samenwerkingen aangaan met ketelfabrikanten voor de verdere opschaling. Het einddoel is de opzet van een fabriek in Enschede, waar de warmtepomp in massa geproduceerd kan worden.

Pyrolyse-olie: duurzame energie uit biomassa

Niet alleen op het gebied van warmtepompen, maar ook op het vlak van duurzame energieproductie is de Universiteit Twente een pionier. Een van de meest opmerkelijke initiatieven is de bouw van een duurzame energiecentrale op basis van pyrolyse-olie. Deze centrale, die in 2015 gestart is, is ontwikkeld door de spin-off Biomass Technology Group (BTG), die haar oorsprong vindt in onderzoek op de Universiteit Twente.

Pyrolyse-olie is een vorm van biodiesel die ontstaat door biomassa zoals houtsnippers, stro of snoeiafval te verhitten in afwezigheid van zuurstof. Hierdoor ontstaat een damp die na afkoeling neerslaat als olie. Deze techniek is ontwikkeld om een snelle en efficiënte methode te bieden voor de productie van duurzame brandstof. De UT heeft hierin een sleutelrol gespeeld, en BTG heeft de technologie verder ontwikkeld en versneld. Biomassa wordt fijn gemalen en binnen enkele seconden verhit tot temperaturen van 350 tot 500 °C.

De energiecentrale op basis van pyrolyse-olie voorziet de Universiteit Twente voor de helft van haar energiebehoefte. Naast elektriciteit levert de centrale ook een overschot aan warmte, dat geleverd wordt aan het plaatselijke warmtenet. Deze combinatie van elektriciteitsopwekking en warmtelevering maakt de centrale een efficiënte en duurzame oplossing voor de energiebehoefte van de campus.

Duurzaam bouwen en renoveren op de UT-campus

Neben de innovaties op het gebied van energieopwekking en warmtevoorziening, speelt duurzaam bouwen en renoveren een centrale rol in de strategie van de Universiteit Twente. De universiteit heeft zich gesteld als pionier in duurzame bouwpraktijken en werkt aan het integreren van duurzaamheid in alle projecten op de campus. Dit gebeurt op meerdere niveaus:

Nieuwbouw en renovaties volgen de BREEAM-richtlijnen, wat betekent dat er aandacht is voor energieefficiëntie, milieuimpact, en bewooncomfort.
Materiaalpaspoorten worden gebruikt om te beoordelen of oude materialen hergebruikt kunnen worden. Hierdoor wordt afvalminimisatie gestimuleerd.
Demontabel bouwen is een andere strategie. Constructieonderdelen en kozijnen zijn zodanig ontworpen dat ze eenvoudig kunnen worden demonteerd en hergebruikt.
Duurzaamheid in elke fase: van het ontwerp tot de bouw, van het gebruik tot de sloop, wordt er gekeken naar het verlagen van het ecologisch voetafdruk.

Frank Bode, de nieuwe manager van Department and Real Estate van de UT, benadrukt het belang van deze aanpak. Hij is verantwoordelijk voor alle gebouwen en terreinen op de campus en ziet duurzaamheid als een kernaspect van zijn werk. Bode benadrukt dat het korte communicatielijnen zijn in combinatie met zijn ervaring op de UT, wat essentieel is gezien de uitdagingen van de warmtetransitie en de duurzame transitie in het algemeen.

De rol van de Universiteit Twente in de regionale duurzaamheidsstrategie

De Universiteit Twente is niet alleen actief op het eigen terrein, maar ook op het niveau van de regio. De universiteit is betrokken bij de Regionale Energiestrategie Twente en werkt samen met andere partijen aan het ontwikkelen van duurzame oplossingen voor de regio. Dit gebeurt onder andere via samenwerkingen met Twence, woningcorporaties, en gemeenten.

Een van de projecten waarbij de UT betrokken is, is het onderzoek naar de haalbaarheid van een regionaal warmtenetwerk. Dit netwerk zou warmte leveren aan woningen en bedrijven in de stedelijke gebieden van Twente. Twence speelt hierin een centrale rol, aangezien het bedrijf warmte opwekt uit restafval en biomassa. Deze warmte kan via een warmtenetwerk worden geleverd aan huishoudens en bedrijven.

De regio Twente beschikt al over twee bestaande warmtenetten in Enschede en Hengelo. Het warmtenet in Enschede is uitgeroepen tot het duurzaamste warmtenet van Nederland, terwijl het warmtenet in Hengelo het meest innovatieve is. Deze projecten tonen aan dat een duurzaam alternatief voor aardgas technisch en economisch haalbaar is.

Samenwerking en innovatie: de toekomst van energievoorziening in Twente

De innovaties op het gebied van warmtepompen, pyrolyse-olie, en warmtenetwerken tonen aan dat Twente een actieve rol speelt in de energietransitie. De Universiteit Twente is hierin een centrale speler, niet alleen als onderzoeksinstelling, maar ook als pionier in duurzame technologieën.

De samenwerking tussen onderzoeksinstituten, bedrijven, overheden, en woningcorporaties is essentieel voor het realiseren van de duurzame doelstellingen. Deze samenwerking maakt het mogelijk om innovatieve oplossingen te ontwikkelen en te schalen, zodat ze toepasbaar zijn op groter schaal.

Een voorbeeld van deze samenwerking is de coöperatie tussen Twence, Cogas, en Ennatuurlijk, die onderzoekt of een regionaal warmtenetwerk haalbaar is. Dit onderzoek richt zich op de technische en financiële aspecten van een warmtenetwerk en helpt bij het nemen van beslissingen over de uitrol van dergelijke netwerken in de regio.

De rol van de UT in duurzame toekomst

De Universiteit Twente ziet zichzelf niet alleen als een onderzoeksinstelling, maar ook als een acteur in de maatschappelijke transitie. In de strategie Shaping2030 is duurzaamheid een kernaspect, en de universiteit streeft ernaar om een duurzame organisatie te worden. Dit gebeurt niet alleen op het gebied van onderzoek, maar ook op het vlak van campusontwikkeling, energiegebruik, en verkeer.

De UT wil niet alleen innovaties leveren op het gebied van duurzame technologieën, maar ook het goede voorbeeld geven door zelf duurzaam te bouwen, te renoveren, en te functioneren. Deze aanpak is een essentieel onderdeel van de ambities van de universiteit en een cruciale bijdrage aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de regio Twente.

Conclusie

De Universiteit Twente speelt een centrale rol in de warmtetransitie en de duurzame toekomst van Twente. Door middel van innovatieve projecten zoals de SuperHybrid warmtepomp, de pyrolyse-olie centrale, en de uitrol van warmtenetwerken, draagt de universiteit bij aan de energietransitie en de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Deze initiatieven tonen aan dat het mogelijk is om duurzame alternatieven voor aardgas te ontwikkelen en op schaal te brengen.

De samenwerking tussen onderzoeksinstituten, bedrijven, en overheden is essentieel voor het realiseren van deze ambities. Door deze samenwerking en de toepassing van duurzame bouwmethoden en technologieën kan Twente een pionier worden in de energietransitie. De rol van de Universiteit Twente in deze transitie is niet alleen van betekenis voor de regio, maar ook voor het land in zijn geheel.

Bronnen

college
19