Alternatieven voor Aardgas in de Oranjewijk: De Rol van Warmtepompen en Warmtenetten

De overgang naar een aardgasvrije toekomst is een uitdaging die zowel technische als economische aspecten vereist. In de Oranjewijk en het Doeskwartier-West van Leiderdorp is dit proces al in volle gang. De Werkgroep Oranjewijk, bestaande uit twaalf bewoners, drie gemeenteambtenaren en een vertegenwoordiger van Rijnhart Wonen, heeft in opdracht van de gemeente en in samenwerking met het onderzoeksbureau DWA een grondig onderzoek uitgevoerd naar de meest haalbare alternatieven voor aardgas. In deze artikel wordt een overzicht gegeven van de resultaten van dit onderzoek, met een focus op de rol van warmtepompen en warmtenetten, op basis van de informatie uit de bronnen.

Inleiding

Het onderzoek van DWA, dat in opdracht van de Werkgroep Oranjewijk is uitgevoerd, heeft de meest gunstige alternatieven voor aardgas in de Oranjewijk en het Doeskwartier-West beoordeeld. De doelstelling was om de kosten, voordelen en uitdagingen van drie mogelijke opties in kaart te brengen: elektrische verwarming met warmtepompen, het gebruik van hernieuwbare gassen, en het aanleggen van een collectief warmtenet. Het onderzoek is uitgevoerd in de zomer van 2023 en eindigde met een advies aan de gemeente en de bewoners van de wijk over de meest voorkeursoptie.

Een van de belangrijkste conclusies is dat het aanleggen van een collectief warmtenet met hoge temperatuur de meest gunstige oplossing is, zowel qua kosten als qua uitvoerbaarheid. Warmtepompen, hoewel een duurzame technologie, bleken in dit geval minder geschikt vanwege de huidige isolatiegraad van de meeste woningen in de wijk. In dit artikel worden de details van dit onderzoek verder uitgelegd, met nadruk op de rol van warmtepompen en de aansluiting op een warmtenet.

Verwarming met Warmtepompen: Technologie en Uitdagingen

Technologie

Een warmtepomp is een technologie die warmte uit de lucht, de grond of oppervlaktewater gebruikt om gebouwen te verwarmen. Dit is een duurzame methode, omdat het weinig elektriciteit verbruikt en geen fossiele brandstof nodig heeft. Warmtepompen zijn in het verleden vaak aangemoedigd als een belangrijk onderdeel van de energietransitie.

Uitdagingen in de Oranjewijk

Hoewel warmtepompen technisch gezien een veelbelovende optie zijn, bleken ze in de context van de Oranjewijk en het Doeskwartier-West minder geschikt. De hoofdoorzaak hiervoor is de isolatiegraad van de meeste woningen in de wijk. De meeste woningen hebben energielabel D, E of F, wat betekent dat ze slecht tot matig geïsoleerd zijn. Warmtepompen werken het beste in huizen die goed geïsoleerd zijn, omdat ze anders veel meer energie nodig hebben om de gewenste temperatuur te bereiken.

Daarnaast is de aanschafprijs van warmtepompen vrij hoog. Volgens het onderzoek van DWA is het niet alleen de investering in de apparatuur zelf, maar ook de noodzaak om woningen te verbouwen en verder te isoleren, waardoor de totale kosten aanzienlijk stijgen. Hier komt bij dat er subsidies beschikbaar zijn vanuit het Rijk, maar deze zijn niet altijd voldoende om de kosten te dekken.

Kostendruk

Een van de belangrijkste conclusies van het DWA-onderzoek is dat het elektriciteitsgebaseerde verwarmingsmodel met warmtepompen te kostbaar is voor de meeste woningen in de wijk. De werkgroep Oranjewijk had dit al verwacht, maar de resultaten van het onderzoek gaven hier aanvullende bevestiging aan. Het is dus onwaarschijnlijk dat dit model op korte termijn voor de meeste bewoners haalbaar is.

Alternatieve Oplossingen: Hernieuwbare Gassen en Warmtenetten

Naast warmtepompen zijn er twee andere alternatieven die in het onderzoek zijn bekeken: hernieuwbare gassen en het aanleggen van een warmtenet. Beide opties worden hier kort besproken, met aandacht voor hun voor- en nadelen.

Hernieuwbare Gassen

Hernieuwbare gassen, zoals biomethaan of waterstof, zijn een mogelijke oplossing voor de energietransitie. Deze gassen kunnen op dezelfde manier gebruikt worden als aardgas, waardoor de infrastructuur minder aangepast hoeft te worden. In de Oranjewijk is deze optie echter minder gunstig gebleken vanwege de huidige aansluitingen en de beschikbaarheid van hernieuwbare gassen. Bovendien is de duurzaamheid van biomethaan sterk afhankelijk van de productieprocessen en de beschikbaarheid van biologische afvalstromen.

Warmtenetten

Het aanleggen van een warmtenet is volgens het DWA-onderzoek de meest voorkeursoptie voor de Oranjewijk. Warmtenetten zijn centrale verwarmingssystemen waarbij warmte wordt opgewekt in een centrale locatie en via een netwerk van buizen wordt geleverd aan huizen en gebouwen. In dit geval is het sprake van een warmtenet met hoge temperatuur, wat betekent dat de warmte op een hogere temperatuur wordt geleverd dan bij traditionele warmtepompen.

Voordeel van een Warmtenet

Een warmtenet heeft meerdere voordelen in vergelijking met individuele verwarmingssystemen. Ten eerste is het energie-efficiënter, omdat warmte centraal kan worden opgewekt en verspreid. Ten tweede zijn de kosten per huishouden lager, vooral als voldoende woningen aansluiten op het net. DWA heeft berekend dat een warmtenet rendabel is als minstens 60 tot 70 procent van de woningen erop aansluiten. Dit is een belangrijk cijfer dat de gemeente en de bewoners moeten in overweging nemen.

Ten derde is het voor de bewoners relatief eenvoudiger om over te stappen op een warmtenet, omdat geen ingrijpende verbouwingen in de woning zijn nodig. In tegenstelling tot warmtepompen, waarbij isolatie en aansluiting op elektriciteit van belang zijn, is het aansluiten op een warmtenet vooral afhankelijk van de infrastructuur in de wijk.

Locale Warmtebronnen

Een belangrijk deel van de onderzoeksresultaten betreft de bronnen waaruit warmte kan worden opgewekt voor het warmtenet. Er zijn meerdere opties onderzocht, waaronder de Warmterotonde, een project dat restwarmte uit het Rotterdamse havengebied moet leveren naar het noordoosten van Nederland. Daarnaast zijn er lokale opties, zoals warmte uit oppervlaktewater. In de Doeshaven, op een afstand van slechts een paar honderd meter van de Oranjewijk, is genoeg bruikbaar water aanwezig om warmte op te slaan in de zomer en weer op te warmen in de winter.

De werkgroep heeft deze opties verder onderzocht en heeft aanbevolen om de optie van een collectief warmtenet met hoge temperatuur verder te verkennen. Van Konijnenburg benadrukt dat het onderzoek van DWA een duidelijk advies geeft aan de gemeente, maar dat er nog vragen zijn over de uitvoerbaarheid en de kosten.

De Rol van de Bewoners in de Energieverandering

Een van de belangrijkste conclusies van het onderzoek is dat de bewoners van de Oranjewijk een centrale rol spelen in de energietransitie. Het advies dat de werkgroep aan het gemeentebestuur heeft uitgebracht is onder andere gebaseerd op de mening en betrokkenheid van de bewoners. Van Konijnenburg benadrukt dat het belangrijk is dat de bewoners het advies onderschrijven, omdat de implementatie van een warmtenet afhankelijk is van hun steun en aansluiting.

De werkgroep heeft verschillende stappen genomen om de bewoners op de hoogte te brengen van de resultaten van het onderzoek. Een krant is uitgebracht met een korte samenvatting van het DWA-rapport, en er is een bijeenkomst georganiseerd in het Buurthuis om vragen te beantwoorden en het advies uit te leggen. Daarnaast is het volledige rapport beschikbaar gesteld op de website van de gemeente, zodat iedereen die wil, zelf de details kan lezen.

Het is van belang dat de gemeente snel actie onderneemt, omdat er een deadline staat voor het aanvragen van subsidies binnen het Programma Aardgasvrije Wijken. De deadline is op 1 april, wat betekent dat er snel duidelijkheid moet komen over de financiële kant van het project.

De Volgende Stappen

De werkgroep en de gemeente staan nu op het punt om de volgende stappen te nemen. De gemeente zal onderzoeken of subsidies beschikbaar zijn om het warmtenet te realiseren. Aan de kant van de bewoners is er behoefte aan een duidelijk voorstel over hoe het warmtenet eruit zal zien en hoe het financieel voor hen zal werken. Het is belangrijk dat de eindprijs voor de bewoners niet hoger uitvalt dan hun huidige energiekosten, zoals Van Konijnenburg benadrukt.

Daarnaast is er nog onderzoek nodig naar de warmtebronnen en de infrastructuur. De werkgroep heeft aanbevolen om de optie van een warmtenet verder te verkennen, maar er zijn nog open vragen over hoe de warmte precies opgewekt kan worden en of er voldoende lokale bronnen zijn. De Warmterotonde is een mogelijke oplossing, maar het is nog onduidelijk of deze warmte in voldoende hoeveelheid beschikbaar is voor de Oranjewijk.

Conclusie

Het onderzoek van DWA heeft duidelijk gemaakt dat het aanleggen van een collectief warmtenet met hoge temperatuur de meest haalbare en meest gunstige optie is voor de Oranjewijk en het Doeskwartier-West. Warmtepompen zijn technisch gezien een duurzame technologie, maar in de praktijk zijn ze minder geschikt vanwege de huidige isolatiegraad van de meeste woningen en de hoge kosten van aanschaf en verbouwing. Hernieuwbare gassen zijn een alternatieve optie, maar ze hebben hun beperkingen in termen van beschikbaarheid en duurzaamheid. Een warmtenet biedt de beste balans tussen kosten, haalbaarheid en duurzaamheid.

De rol van de bewoners is van groot belang in deze energietransitie. Het advies van de werkgroep is gebaseerd op hun mening en betrokkenheid, en het is daarom belangrijk dat ze het advies onderschrijven. De gemeente moet snel actie ondernemen om subsidies aan te vragen en de volgende stappen te plannen. Binnenkort zullen meer details beschikbaar komen over de financiële kant van het project en de uitvoerbaarheid van het warmtenet.

Bronnen

1. Leiderdorps Weekblad: We weten nu hoe we verder moeten
2. Aircogroep: Links