Hete luchtverwarming combineren met een warmtepomp: mogelijkheden, uitdagingen en aandachtspunten

Published by Redactie on oktober 3, 2025 | Category warmtepomp

Voor woningeigenaren met een bestaande luchtverwarmingssysteem is het idee om over te stappen naar een warmtepomp een aantrekkelijke optie in de context van energietransitie en duurzaamheid. In dit artikel wordt een gedetailleerde analyse gegeven van de mogelijkheden, beperkingen en vereisten bij het combineren van een warmtepomp met een bestaande of nieuwe luchtverwarming. Met name worden de technische aspecten, het rendement, het ontwerp en de praktische stappen voor een efficiënt systeem besproken.

Inleiding

Luchtverwarming is een traditionele verwarmingstechniek die in Nederland al jarenlang wordt toegepast. Het systeem werkt doordat lucht wordt opgewarmd en vervolgens via kanalen naar de diverse ruimtes in het huis wordt geblazen. In veel gevallen is dit systeem gasgestookt, vaak via een CV-ketel of directe luchtverwarmer. Nu de aandacht groeit voor energiezuinigheid en het afkoppelen van het gasnet, ontstaan vragen over de haalbaarheid van het combineren van luchtverwarming met een warmtepomp. Dit artikel biedt een overzicht van de belangrijkste aandachtspunten en technische voorwaarden voor een efficiënte en comfortabele oplossing.

Wat is luchtverwarming?

Luchtverwarming is een verwarmingssysteem waarbij lucht wordt opgewarmd en via kanaalsystemen naar de diverse ruimtes wordt gevoerd. De warmtebron kan variëren van een direct gestookte luchtverwarmer (bijvoorbeeld gasgestookt) tot een indirect gestookte luchtverwarmer, waarbij warmtewisselaars gebruikt worden en warme lucht wordt opgewarmd via heet water, meestal afkomstig van een CV-ketel of warmtepomp.

Directe vs. indirecte luchtverwarming

Directe luchtverwarming betreft systemen waarbij de lucht direct in de verwarmer wordt opgewarmd, bijvoorbeeld via een gasgestookte bron. Dit type is vaak makkelijk en snel, maar minder efficiënt in combinatie met warmtepompen.
Indirecte luchtverwarming maakt gebruik van een warmtewisselaar, waarbij de lucht wordt opgewarmd door heet water. Dit is een betere basis voor het combineren met een warmtepomp, omdat er geen directe verbranding plaatsvindt en het systeem flexibeler is in zijn toepassing.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt deze?

Een warmtepomp is een elektrisch aangedreven systeem dat warmte onttrekt aan de omgeving – zoals buitenlucht, grond of water – en deze overdraagt naar een gebouw. De werking is vergelijkbaar met die van een koelkast, waarbij warmte uit het koel- en vriesvak wordt onttrokken en naar de achterkant van het apparaat wordt afgevoerd. Bij een warmtepomp wordt deze warmte in plaats daarvan gebruikt om een huis te verwarmen of om warm water te produceren.

De meest gebruikte vorm in Nederland is de lucht-water warmtepomp, waarbij de warmte uit de buitenlucht wordt gehaald en overgedragen aan water, dat vervolgens gebruikt wordt voor het verwarmen van het huis via een luchtverwarmingssysteem of radiatoren.

Is het mogelijk om luchtverwarming te combineren met een warmtepomp?

Ja, het is mogelijk om luchtverwarming te combineren met een warmtepomp, maar er zijn een aantal voorwaarden en aandachtspunten die cruciaal zijn voor een succesvolle implementatie. De belangrijkste factoren die bepalen of en hoe dit kan, zijn:

De type luchtverwarmingssysteem (direct of indirect)
De isolatie van het huis
De verlieswaarde en het benodigde vermogen
De keuze van de warmtepomp
De opstelling van het systeem (met of zonder buffervat)

Belangrijkste aandachtspunten bij het combineren van luchtverwarming en warmtepomp

1. Isolatie van het huis

Een warmtepomp functioneert het meest efficiënt in goed geïsoleerde woningen. Bij een slecht geïsoleerd huis moet de warmtepomp harder werken om de gewenste temperatuur te bereiken, wat leidt tot een verlies van rendement. De verlieswaarde van het huis – het aantal watt dat nodig is om het huis te verwarmen per graad temperatuurverschil – is daarom een belangrijke parameter om te bepalen of een warmtepomp rendabel is in combinatie met luchtverwarming.

2. Type luchtverwarmingssysteem

Een direct gestookte luchtverwarmer is niet ideaal in combinatie met een warmtepomp, omdat het meestal een aparte warmwaterinstallatie vereist. Een indirect gestookte luchtverwarmer, zoals de Elan-serie van Brink, is een betere keuze. Deze werkt met heet water dat via een warmtewisselaar de lucht opwarmt. Dit heet water kan afkomstig zijn van een gasgestookte CV-ketel of – belangrijker in dit geval – van een warmtepomp.

3. Benodigd vermogen en stooklijn

Het benodigde vermogen om een woning te verwarmen kan worden berekend met de formule:

Maximaal benodigd vermogen [W] = 26 [K] × verlieswaarde van de woning [W/K]

De stooklijn van de warmtepomp dient goed ingesteld te worden om zowel comfort als efficiëntie te garanderen. Dit houdt in dat het systeem bij lage buitentemperaturen sneller moet reageren en bij hogere temperaturen efficiënter kan werken.

De rol van een buffervat

Wanneer een warmtepomp wordt gebruikt in combinatie met een indirect gestookte luchtverwarmer, is het noodzakelijk om een buffervat te plaatsen tussen de warmtepomp en de luchtverwarmer. Dit buffervat zorgt voor een soepele overdracht van warmte en voorkomt thermische schokken of verliezen in de warmteoverdracht. De grootte van het buffervat moet afgestemd zijn op het vermogen van de warmtepomp en de behoefte van de luchtverwarmer.

Stappen bij het ontwerp en uitvoering

1. Inspectie en isolatie verbeteren

Voorafgaand aan de installatie van een warmtepomp is het aan te raden om de isolatie van het huis te verbeteren. Dit houdt in:

Deken, muren en vloeren goed te isoleren
Lekkages en luchtdoorslag te verminderen
Eventueel dubbelglas of tripleglas te installeren

2. Kies voor een indirect gestookte luchtverwarmer

Zorg dat de luchtverwarmer via een warmtewisselaar werkt, zodat het systeem compatibel is met een warmtepomp. Bekende merken zoals Brink (Elan-serie) zijn geschikt voor deze toepassing.

3. Kies de juiste warmtepomp

De warmtepomp moet afgestemd zijn op de verlieswaarde van het huis en de warmtebehoeften van de luchtverwarmer. De capaciteit van de warmtepomp (in kW) moet voldoende zijn om het benodigde vermogen te leveren, vooral in de wintermaanden.

4. Voeg een buffervat toe

Een buffervat zorgt voor een betere warmteopslag en voorkomt thermische schokken. Het moet goed gedimensioneerd zijn en correct aangesloten worden op zowel de warmtepomp als de luchtverwarmer.

5. Stel de stooklijn in

De stooklijn van de warmtepomp moet zorgvuldig worden ingesteld om zowel comfort als efficiëntie te garanderen. Dit houdt in dat de warmtepomp bij lage buitentemperaturen sneller moet reageren en bij hogere temperaturen efficiënter moet werken.

6. Stel uitblaas-temperatuur en luchthoeveelheid in

De luchtverwarmer moet correct zijn ingesteld zodat de uitblaas-temperatuur en de luchthoeveelheid comfortabel zijn en voldoen aan de verwachtingen van de gebruiker.

7. Instellen van thermostaat

De thermostaat moet zo zijn ingesteld dat er een balans is tussen comfort en energieverbruik. Het aanhouden van een constante temperatuur is energie-intensief, terwijl een te grote temperatuurverschil tussen dag- en nachtinstellingen het comfort kan verminderen.

Voor- en nadelen van een warmtepomp in combinatie met luchtverwarming

Voordelen

Energiezuinig: bij een goed geïsoleerd huis is de warmtepomp een efficiënte oplossing.
Duurzaam: geen verbranding van fossiele brandstoffen.
Flexibel: kan in combinatie met indirecte luchtverwarming werken.
Geen bodembron nodig: in sommige gevallen, zoals bij ventilatielucht/water warmtepompen, is geen grondboring of buitenunit nodig.
Vereenvoudigde installatie: in vergelijking met geothermische warmtepompen is de installatie van een lucht-water warmtepomp eenvoudiger en goedkoper.

Nadelen

Verlies in rendement bij lage temperaturen: in de winter moet de warmtepomp meer energie verbruiken om warme lucht te genereren.
Hoog benodigd vermogen: bij directe luchtverwarming is een apart warmwaterinstallatie nodig.
Afhankelijk van isolatie: een slecht geïsoleerd huis vermindert het rendement van de warmtepomp.
Hoog investering: de aanschaf en installatie van een warmtepomp kunnen relatief kostbaar zijn, vooral bij bestaande systemen die aangepast moeten worden.

Specifieke oplossing: ventilatielucht/water warmtepomp

Een alternatieve oplossing voor woningen met luchtverwarming is de ventilatielucht/water warmtepomp, zoals die door NIBE wordt aangeboden. Deze warmtepomp haalt warmte uit de ventilatielucht van het huis, wat betekent dat er geen bodembron of buitenunit nodig is. De warmte die uit de ventilatielucht is gehaald, wordt gebruikt om water op te warmen, dat vervolgens via een indirect gestookte luchtverwarmer wordt gebruikt om het huis te verwarmen.

Voordelen van deze oplossing zijn:

Geen boring in de grond nodig.
Geen aparte buitenunit.
Ideaal voor appartementen of woningen met beperkte ruimte.
Efficiënt voor woningen tot ongeveer 200 m².

Conclusie

Het combineren van een warmtepomp met een luchtverwarmingssysteem is technisch haalbaar, maar vereist een zorgvuldig ontwerp en een goed geïsoleerd huis. Het is verstandig om rekening te houden met het type luchtverwarming (direct of indirect), de verlieswaarde van het huis, de keuze van de warmtepomp, en de noodzaak van een buffervat. Een indirect gestookte luchtverwarmer is de meest geschikte keuze in combinatie met een warmtepomp, en het gebruik van een ventilatielucht/water warmtepomp kan een efficiënte en duurzame oplossing bieden in bepaalde gevallen.

Voor woningeigenaren met een bestaand luchtverwarmingssysteem is het belangrijk om te begrijpen dat een overschakeling naar een warmtepomp niet alleen een technische uitdaging is, maar ook een investering in duurzaamheid, energiezuinigheid en comfort. Met de juiste planning, inschatting en uitvoering kan het combineren van luchtverwarming en warmtepomp een waardevolle bijdrage leveren aan de energietransitie.