Energieverbruik van warmtepompen voor tapwater: Factoren, kosten en efficiëntie

De overstap naar duurzame verwarmingsoplossingen is tegenwoordig onmisbaar voor zowel nieuwe als bestaande woningen. Eén van de meest gebruikte alternatieven voor een gascv-ketel is de warmtepomp. Deze technologie maakt gebruik van elektriciteit om warmte op te wekken, zowel voor ruimteverwarming als tapwater. In dit artikel onderzoeken we de energieverbruikscijfers van warmtepompen bij het opwekken van tapwater, de invloed van verschillende systemen, en welke factoren het rendement bepalen. Op basis van de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen geven we een overzicht van de technologieën, de kosten en de efficiëntie van warmtepompen.

Wat is een warmtepomp en hoe werkt deze voor tapwater?

Een warmtepomp is een systeem dat warmte uit de omgeving opneemt en deze omzet in bruikbare warmte voor het verwarmen van tapwater en ruimtes. De warmtebron kan de buitenlucht, de bodem of grondwater zijn. Aan de hand van drie belangrijke componenten – de bron, de warmtepomp zelf en het afgiftesysteem – wordt de warmte overgedragen.

Voor het opwekken van tapwater speelt de warmtepomp een cruciale rol in het energieverbruik van het systeem. Het systeem verbruikt elektriciteit om een warmtebron te gebruiken, waarbij het rendement van het systeem bepaalt hoe efficiënt deze conversie verloopt. De elektrische energie dient als aandrijfenergie voor de compressor, die de warmte opwekt of verhoogt tot het gewenste niveau.

De invloed van het type warmtepomp op energieverbruik

Het type warmtepomp heeft een directe invloed op het energieverbruik bij het opwekken van tapwater. Hieronder geven we een overzicht van de meest voorkomende warmtepompsoorten en hun kenmerken op basis van de gegevens uit betrouwbare bronnen.

1. Lucht-water warmtepomp

Een lucht-water warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze voor het verwarmen van tapwater. Dit type is populair vanwege de relatief lage investeringskosten en de eenvoud van de installatie. Volgens de beschikbare data is het stroomverbruik van een lucht-water warmtepomp gemiddeld 20 tot 25% van de opgewekte warmte. Dit betekent dat voor 10 kWh warmte ongeveer 2 kWh elektriciteit nodig is.

De lucht-water warmtepomp is geschikt voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen, omdat het meestal geen grote aanpassingen vereist. Het voordeel is dat er geen boringen of gravingen nodig zijn. Echter, in koude winters moet de warmtepomp harder werken, wat leidt tot een hoger energieverbruik. De seizoensprestatiefactor (SPF) is hier een belangrijke indicator. Hoe hoger de SPF, hoe efficiënter het systeem.

2. Water-water warmtepomp

Een water-water warmtepomp maakt gebruik van grondwater als warmtebron. Dit type vereist een diepe put voor het halen van grondwater en een lozingsput voor het afgekoelde water. De temperatuur van grondwater ligt meestal tussen de 7 en 12 graden Celsius, wat stabiel is en gunstig is voor energieopwekking.

De energie-efficiëntie van een water-water warmtepomp is hoger dan die van een lucht-water warmtepomp, omdat de temperatuur van de bron minder varieert. Hierdoor is het stroomverbruik lager. Echter, de investeringskosten zijn aanzienlijk hoger vanwege de boringen en de aanleg van het buizensysteem. Dit type is daarom vaak collectief aangelegd voor meerdere woningen.

3. Bodem-water warmtepomp

De bodem-water warmtepomp maakt gebruik van aardwarmte via een buizensysteem dat in de grond is aangelegd. Het is een van de meest efficiënte systemen voor het opwekken van warmte. Het rendement is hoog vanwege de constante temperatuur in de bodem, die niet zo sterk beïnvloed wordt door seizoensinvloeden.

De installatie van een bodem-water warmtepomp is echter kostbaar en vereist diepe boringen en het aanleggen van een buizensysteem. Dit maakt het een duur alternatief, maar het kan over een langere periode aanzienlijke energiebesparingen opleveren.

Factoren die het stroomverbruik van een warmtepomp beïnvloeden

Het stroomverbruik van een warmtepomp bij het opwekken van tapwater wordt beïnvloed door meerdere factoren. Deze kunnen zowel technisch als omgevingsgericht zijn.

1. Het type warmtepomp

Zoals hierboven aangegeven, heeft het type warmtepomp direct invloed op het energieverbruik. Lucht-water warmtepompen zijn minder efficiënt in koude winters, terwijl bodem- en water-water warmtepompen beter presteren door de constante temperatuur van de bron.

2. De seizoensprestatiefactor (SPF)

De SPF is een maat voor de efficiëntie van een warmtepomp. Het geeft het verhoudingsgetal weer tussen de opgewekte warmte en het verbruikte elektriciteitsverbruik. Bijvoorbeeld: een SPF van 4 betekent dat 1 kWh elektriciteit resulteert in 4 kWh warmte. Hoe hoger de SPF, hoe efficiënter de warmtepomp. De SPF is echter een theoretische waarde, die in de praktijk kan variëren afhankelijk van factoren als isolatie, klimaat en gebruiksgewoontes.

3. De warmtebehoefte van het huis

De hoeveelheid warmte die nodig is voor het opwekken van tapwater en ruimteverwarming beïnvloedt het stroomverbruik. Een goed geïsoleerd huis heeft minder warmte nodig, wat leidt tot een lagere energiebehoefte.

4. De installatie en onderhoud

Een correct aangebrachte en goed onderhouden warmtepomp werkt efficiënter. Slechte installatie of het ontbreken van onderhoud kan leiden tot energieverlies en verhoogde stroomverbruik.

Energieverbruik in winter versus zomer

Het energieverbruik van een warmtepomp varieert aanzienlijk tussen winter en zomer. In de winter moet de warmtepomp harder werken om warme temperaturen te behouden, wat leidt tot hoger stroomverbruik. In de zomer daarentegen is de warmtevraag lager, waardoor de warmtepomp minder energie verbruikt. Sommige modellen kunnen zelfs passieve koeling bieden, waarbij de natuurlijke koelte van de bodem of lucht wordt benut.

Het is daarom belangrijk om de seizoensgebonden schommelingen in het energieverbruik te begrijpen. Dit helpt bij het nemen van slimme keuzes, zoals het aanleggen van extra isolatie in de winter of het optimaliseren van passieve koeling in de zomer.

Het kiezen van een warmtepomp voor tapwater

Wanneer je een warmtepomp kiest voor tapwater, zijn er een aantal belangrijke aandachtspunten.

1. Investering versus rendement

Hoewel bodem- en water-water warmtepompen efficiënter zijn, zijn de investeringskosten aanzienlijk hoger dan die van lucht-water warmtepompen. Het is daarom belangrijk om te berekenen hoe lang het duurt voordat de investering wordt terugverdiend via energiebesparingen.

2. Subsidies en steun

In Nederland is er in 2025 de Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE) beschikbaar voor warmtepompen. Voorwaarde is dat de warmtepomp wordt gebruikt voor eigen woning en aan technische eisen voldoet. De subsidie is bedoeld om de overgang naar duurzame energie te stimuleren en de aanschafkosten te verlagen.

3. Koppeling met zonnepanelen

Voor een volledig duurzam systeem is het mogelijk om een warmtepomp te koppelen aan zonnepanelen. Dit zorgt ervoor dat de elektriciteit voor het aandrijven van de warmtepomp op duurzame wijze wordt opgewekt, wat het CO₂-voetafdruk van het systeem verder vermindert.

Kosten en investeringsoverzicht

Hieronder vind je een overzicht van de gemiddelde kosten van verschillende warmtepompsoorten, inclusief installatiekosten en belasting. De prijzen zijn richtprijzen en kunnen variëren afhankelijk van de leverancier en de situatie in de woning.

Deze kosten zijn inclusief btw en installatie, maar subsidies zoals ISDE kunnen de aanschafprijs verlagen.

Conclusie

De keuze voor een warmtepomp als verwarmings- en tapwateroplossing heeft zowel financiële als milieuvaste consequenties. Het energieverbruik hangt sterk af van het type warmtepomp, de warmtebron en de omstandigheden in de woning. Lucht-water warmtepompen zijn goedkoper en eenvoudiger te installeren, maar minder efficiënt in koude winters. Bodem- en water-water warmtepompen zijn dure investeringen, maar bieden hogere rendementen door de constante temperatuur van de bron.

Bij het opwekken van tapwater is het belangrijk om rekening te houden met de seizoensgebonden schommelingen in het stroomverbruik. Slimme keuzes, zoals het koppelen van zonnepanelen of het optimaliseren van isolatie, kunnen het energieverbruik verder verlagen.

Aangezien warmtepompen een essentiële rol spelen in de overgang naar duurzame energie, zijn subsidies zoals ISDE van groot belang om de aanschafkosten te verlagen. Voor wie wil investeren in duurzame verwarming, is het verstandig om de beschikbare opties zorgvuldig te beoordelen en eventueel meerdere offertes te vergelijken.

Bronnen

1. Duurzaamheidsvergelijker.nl
2. Viessmann.nl
3. Klimaatexpert.com
4. Nordictec-shop.nl