Ideale omstandigheden voor warmtepompgebruik in de glastuinbouw

De glastuinbouwsector streeft naar duurzaamheid en efficiëntie, en een centrale rol bij deze ontwikkeling wordt gespeeld door warmtepompen. Deze technologie biedt een betere energiebalans en draagt bij aan de vermindering van fossiele brandstofgebruik. Het handboek "Warmtepompen in de glastuinbouw" is ontwikkeld om ondernemers in staat te stellen de potentie van verschillende warmtepomptechnieken te beoordelen, met name voor het opwekken van baseloadwarmte. In dit artikel wordt een gedetailleerde analyse gemaakt van de ideale omstandigheden waarin warmtepompen in de glastuinbouw het meest effectief functioneren, op basis van de beschikbare informatie.

Wat zijn warmtepompen in de glastuinbouw?

In de context van de glastuinbouw, worden warmtepompen vooral ingezet om te zorgen voor een constante temperatuur in de glastuinbouwteelt. Dit is van belang omdat planten in glastunnelen of groentekassen zeer gevoelig zijn voor temperatuurschommelingen. Warmtepompen werken door warmte op te nemen uit een bron (zoals lucht, grond of water) en deze te verhitten tot een temperatuur die geschikt is voor de telerij.

Werking van warmtepompen

Het handboek legt uit dat warmtepompen werken volgens het principe van thermodynamica: ze nemen warmte op uit een lage-temperatuurbron en leveren die af bij een hogere temperatuur. Dit proces vereist energie, meestal elektriciteit, om de warmte te verplaatsen. Voor de glastuinbouw zijn diverse warmtepomptechnieken beschikbaar, waaronder:

• Lucht-water warmtepompen: deze halen warmte uit de buitenlucht en leveren die af in de kaskoeling.
• Water-water warmtepompen: deze gebruiken warmte uit oppervlaktewater of dieper gelegen aquifers.
• Grond-water warmtepompen: deze werken met warmte die uit de grond wordt opgenomen, vaak via grondwarmtewisselaars.

Baseloadtoepassingen

Het handboek benadrukt dat warmtepompen in de glastuinbouw vooral worden ingezet voor het opwekken van baseloadwarmte. Dit betekent dat de warmtepompen een constante, lage warmteproductie leveren, om de temperatuur in de kas op peil te houden. Dit is minder energie-intensief dan piekverbruikssituaties en past beter bij de behoefte aan duurzame energieopwekking.

Ideale omstandigheden voor warmtepompen in de glastuinbouw

Hoewel warmtepompen een waardevolle aanvulling zijn op de energievoorziening in glastuinbouwbedrijven, is hun effectiviteit sterk afhankelijk van de omstandigheden waarin ze worden ingezet. De ideale omstandigheden omvatten enerzijds de fysieke omgeving (zoals klimaat, grondstructuur en waterbeschikbaarheid) en anderzijds de praktijk- en bedrijfssituatie van de teler.

Klimatologische omstandigheden

De werking van warmtepompen hangt sterk af van de omgevingstemperatuur van de warmtebron. In het geval van lucht-water warmtepompen is de temperatuur van de buitenlucht een bepalende factor. In koele winters kan de efficiëntie van deze pompen afnemen, omdat de warmtebron minder energie levert. Voor diepe grond- of waterbronnen is deze impact minder, aangezien de temperatuur in de ondergrond of in diep water relatief stabiel is.

Grond- en watervoorwaarden

Bij grond- of watergebaseerde warmtepompen is het van belang dat de grondstructuur geschikt is voor warmtewisseling. In zandige of lichte gronden kan de warmtewisseling efficiënter zijn dan in kleiigere grondsoorten. Daarnaast dient de waterkwaliteit voor water-water warmtepompen aan bepaalde eisen te voldoen, zodat de warmtewisselaars niet snel verstoppen of beschadigd raken.

Verbruikspatroon van de kas

Het handboek benadrukt ook dat de ideale omstandigheden voor warmtepompen worden bepaald door het verbruikspatroon van de kas. In kasbedrijven waar een stabiel warmteverbruik wordt gerealiseerd – bijvoorbeeld bij groentetelerijen – is de toepassing van warmtepompen voor baseloadwarmte het meest efficiënt. In bedrijven met variabel warmteverbruik (zoals bloemkassen) kan het gebruik van warmtepompen ingewikkelder zijn, omdat de warmteproductie minder goed aansluit bij de piekverbruikspieken.

Beschikbaarheid van energie

Aangezien warmtepompen elektriciteit nodig hebben om te functioneren, is het van belang dat het elektriciteitsnetwerk in de regio voldoende capaciteit biedt. Daarnaast kan het gebruik van duurzame energiebronnen zoals zonne- of windenergie het gebruik van warmtepompen duurzaam maken. Het handboek benadrukt dat een combinatie van warmtepompen en duurzame elektriciteit een sterke basis vormt voor de energievoorziening in de toekomstige glastuinbouwsector.

Financiële en operationele omstandigheden

De investering in warmtepompen is aanzienlijk, en de ideale omstandigheden omvatten dus ook een zorgvuldige analyse van de financiële haalbaarheid. Het handboek bevat diverse doorrekeningen die kunnen helpen bij het bepalen van de kostenefficiëntie van verschillende warmtepomptechnieken. Voor sommige bedrijfstypes kan het gebruik van warmtepompen in combinatie met andere energiebronnen (zoals biogas of zonnewarmte) een betere kostenefficiëntie opleveren dan het volledige vertrouwen op warmtepompen.

Praktijkgerichte toepassing van warmtepompen

Het handboek benadrukt dat de toepassing van warmtepompen niet alleen afhankelijk is van technische voorwaarden, maar ook van de praktijk in de regio. Daarom worden in het kader van het programma "Fossielvrij van Kas als Energiebron" maatwerkbijeenkomsten georganiseerd. Deze bijeenkomsten zijn bedoeld om de kennis uit het handboek verder toe te passen op specifieke situaties van telers of regio’s.

Doel van de maatwerkbijeenkomsten

Tijdens een maatwerkbijeenkomst wordt de kennis uit het handboek vertaald naar de werkelijkheid van een bepaalde regio of gewasgroep. Zo kunnen telerijen met vergelijkbare omstandigheden samen een plan ontwikkelen voor het inzetten van warmtepompen, op basis van concrete praktijkvoorbeelden en lokale voorwaarden.

Aanmelding en inhoud

De maatwerkbijeenkomsten worden op aanvraag georganiseerd, en het programma wordt de komende tijd verder uitgewerkt. Interessenten kunnen zich aanmelden voor een bijeenkomst via de website van het programma.

Conclusie

De inzet van warmtepompen in de glastuinbouw biedt een veelbelovende toekomst, mits de ideale omstandigheden worden gecreëerd. Deze omstandigheden omvatten niet alleen de fysieke en klimatologische voorwaarden, maar ook de praktijkgerichte en financiële situatie van het bedrijf. Het handboek "Warmtepompen in de glastuinbouw" fungeert als een uitgangspunt voor ondernemers om de potentie van deze technologie te beoordelen. Daarnaast ondersteunen de maatwerkbijeenkomsten van het programma "Fossielvrij van Kas als Energiebron" de sector bij het vertalen van kennis naar praktijk.

Bronnen

1. Handboek warmtepompen in de glastuinbouw