Klimaatmaatregelen en belastingveranderingen in de agrarische sector

Inleiding

De klimaatmaatregelen en belastingveranderingen die worden voorgesteld in de agrarische sector zijn onderwerp van intensieve discussie in de Tweede Kamer. Deze maatregelen richten zich op de verduurzaming van de glastuinbouw, de sierteelt en de zeevaart, en hebben verstrekkende gevolgen voor de CO₂-reductie en de financiële situatie van betrokken bedrijven. In dit artikel worden de kernpunten van deze discussie besproken, met name de afschaffingsproces van verlaagde energiebelastingtarieven, de CO₂-heffing, de verduurzaming van walstroom in de zeevaart, en de uitwerking op kleinere tuinders en publieke voorzieningen zoals zwembaden. De focus ligt op de balans die moet worden gevonden tussen klimaatdoelen, economische haalbaarheid en technische uitvoerbaarheid.

De CO₂-heffing en de klimaatambitie

De CO₂-heffing is een kerninstrument in het klimaatbeleid van het kabinet. Deze heffing is van groot belang voor de glastuinbouwsector, die ambieert klimaatneutraal te zijn in 2040. De heffing is bedoeld om bedrijven te stimuleren om hun CO₂-uitstoot te verminderen. Het kabinet heeft met de sector een convenant gesloten, waarin het doel is om tot 4,3 megaton restemissie in 2030 te komen.

De CO₂-heffing blijft in de wet verankerd, maar het kabinet overweegt om het indicatieve prijspad – dat aangeeft hoeveel de heffing in de toekomst zal kosten – niet voorlopig vast te leggen. Dit gebeurt volgens het kabinet op basis van de huidige politieke onzekerheid, zodat er later, op basis van een betere tariefstudie, een verstandigere keuze kan worden gemaakt.

Hoewel het kabinet het verlaagde energiebelastingtarief wil afschaffen, wordt er rekening gehouden met de impact op kleinere tuinders. Het amendement dat in de Tweede Kamer is ingediend, stelt voor om het verlaagde tarief langzaam af te bouwen. De reden hiervoor is dat het abrupte afschaffen van het verlaagde tarief een te grote financiële druk kan veroorzaken op kleine ondernemers.

De budgettaire dekking van de CO₂-heffing en de verhoging van het tarief zijn belangrijk voor het behoud van het restemissiedoel. Hierbij is er een samenhang met subsidies uit het Klimaatfonds, die bedoeld zijn om maatregelen tot verduurzaming te financieren. Het kabinet ziet hierin een versterkende cyclus: als het verlaagde tarief langzaam wordt opgeheven, kan dat gedeeltelijk worden gecompenseerd door subsidies en een gestage toename van de CO₂-heffing.

Afschaffingsproces van verlaagde energiebelastingtarieven

Het verlaagde energiebelastingtarief is bedoeld om bedrijven in de agrarische sector te ontzagen ten aanzien van energiekosten. Dit tarief is onderdeel van de wkk (wet op de kilowatt-uur belasting) en wordt vooral toegepast op de glastuinbouw en de sierteelt. Het afschaffen van dit verlaagde tarief betekent dat bedrijven in deze sector in de toekomst aanzienlijk meer in energiekosten zullen gaan uitstaan.

Het kabinet stelt dat het afschaffen van het verlaagde tarief verstandig is, omdat het een belastingkorting is die niet langer aansluit bij de klimaatambities. Daarbij wijst het kabinet erop dat het verlaagde tarief op termijn wordt gecompenseerd door de CO₂-heffing en subsidies uit het Klimaatfonds. Voor kleine tuinders is echter de angst groot dat het abrupte afschaffen van het tarief leidt tot financiële problemen. Daarom is er binnen de Tweede Kamer een voorstel gedaan om het afbouwproces geleidelijk te maken.

De kritiek op dit voorstel is dat de budgettaire dekking onvoldoende is. Het kabinet benadrukt dat de kosten van het verlaagde tarief op termijn oplopen, en dat het kabinet deze kosten liever nu in de toekomst wil verdelen, zodat het niet voor onverwachte financiële druk zorgt. Hierbij is er sprake van een balans tussen klimaatdoelen en economische haalbaarheid.

De rol van subsidies uit het Klimaatfonds

De subsidies uit het Klimaatfonds zijn bedoeld om maatregelen tot verduurzaming te financieren. Deze subsidies zijn een belangrijk onderdeel van het klimaatbeleid en vormen een buffer voor bedrijven die in investeren in duurzamere technologie. Het kabinet benadrukt dat er een directe samenhang is tussen de fiscale maatregelen, zoals de CO₂-heffing en de verhoging van het energiebelastingtarief, en de subsidies uit het Klimaatfonds.

Een voorbeeld van een maatregel die via het Klimaatfonds wordt gefinancierd, is de installatie van warmtepompen in glastuinen. Deze warmtepompen helpen om de CO₂-uitstoot te verminderen door de energiegebruik te optimaliseren. Het kabinet benadrukt dat de subsidies bedoeld zijn om bedrijven te ondersteunen bij de overgang naar duurzamere productiemethoden.

De vraag die zich opwerpt is of de subsidies voldoende zijn om de financiële impact van het afschaffen van het verlaagde tarief te compenseren. In de Tweede Kamer is er discussie over de hoeveelheid subsidies en de tijdslijnen waarbinnen deze beschikbaar komen. Het kabinet benadrukt dat er ruimte is in de budgettaire dekking, maar er is ook kritiek dat de subsidies op termijn niet voldoende zijn om alle kosten te dekken.

De verduurzaming van walstroom in de zeevaart

De zeevaart is een ander belangrijk onderwerp in de discussie over klimaatmaatregelen en belastingveranderingen. In 2019 zijn afspraken gemaakt met de zeevaart, binnenvaart en havens over de verduurzaming van de sector. Deze afspraken zijn vastgelegd in een green deal, waarin het doel is om de CO₂-uitstoot te verminderen door het gebruik van walstroom.

Walstroom is elektriciteit die schepen kunnen gebruiken terwijl ze aan de kade liggen, in plaats van hun eigen dieselgeneratoren aan te zetten. Dit leidt tot een aanzienlijke reductie in CO₂-uitstoot en andere vervuilende stoffen. Het kabinet benadrukt dat het verlaagde energiebelastingtarief op walstroom moet blijven op het EU-minimumtarief, zodat het gebruik van walstroom financieel aantrekkelijk blijft.

Het voorstel om het tarief te verhogen wordt door het kabinet als schadelijk gezien. Als walstroom duurder wordt, zullen schepen eerder geneigd zijn om hun eigen generatoren aan te zetten, wat leidt tot meer CO₂-uitstoot. Hoewel de EU vanaf 2030 een verplichting stelt voor een deel van de scheepssegmenten om walstroom te gebruiken, geldt deze verplichting niet voor alle segmenten. Daarom is het belangrijk om de financiering van walstroom te blijven stimuleren.

Een alternatief voor het verhogen van het tarief op walstroom is het invoeren van een cruise tax. Dit is een belasting per passagier op cruisevaart. In het voorbeeld van het eiland Bonaire is dergelijke een belasting al in gebruik. Het kabinet benadrukt dat een cruise tax een eenvoudigere manier is om inkomsten te genereren zonder de financiering van duurzame maatregelen te belemmeren.

De impact op publieke voorzieningen

Een ander aspect van de discussie is de impact van belastingveranderingen op publieke voorzieningen, zoals zwembaden. Het voorstel om het verlaagde tarief op leidingwater te verhogen kan leiden tot aanzienlijke kostenstijgingen voor zwembaden. Dit kan ertoe leiden dat publieke zwembaden in het land verdwijnen, omdat ze de kosten niet kunnen dragen.

Het kabinet benadrukt dat het voorstel om het verlaagde tarief abrupt te schaffen niet verstandig is, omdat het leidt tot onverwachte financiële druk op gemeenten en verenigingen. In de Tweede Kamer is er een amendement ingediend waarin wordt voorgesteld om publiek toegankelijke zwembaden uit te zonderen. Dit betekent dat deze zwembaden niet onder dezelfde belastingveranderingen vallen als andere bedrijven.

Het voordeel van dit amendement is dat het zorgt voor een evenwicht tussen klimaatambities en de behoud van belangrijke publieke voorzieningen. Het nadeel is dat het leidt tot een ongelijke belastingvoorziening, waarbij sommige bedrijven en instellingen voordelen hebben die andere niet hebben. Het kabinet benadrukt dat het voorstel om publieke zwembaden uit te zonderen moet worden overwogen, maar dat het niet automatisch verstandig is om een uitzondering te maken.

De rol van technische vooruitgang

Een belangrijk aspect van de discussie over klimaatmaatregelen en belastingveranderingen is de rol van technische vooruitgang. Veel van de maatregelen die worden voorgesteld zijn alleen haalbaar als er technische innovaties worden doorgevoerd. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van aardwarmteprojecten in de glastuinbouw. Deze projecten vereisen aanzienlijke investeringen en tijd, en het is daarom belangrijk dat de tijdslijnen voor de uitvoering van dergelijke projecten realistisch zijn.

Het kabinet benadrukt dat de tijdslijnen voor de uitvoering van aardwarmteprojecten in de praktijk vaak langer zijn dan verwacht. Het kost meestal zes tot acht jaar om een aardwarmteproject volledig te implementeren, wat betekent dat het voor bedrijven die snel willen handelen, vaak niet haalbaar is. Daarom is het belangrijk om de tijdslijnen voor klimaatmaatregelen realistisch te houden, zodat bedrijven en investeerders er rekening mee kunnen houden in hun plannen.

Technische vooruitgang is ook van groot belang voor de verduurzaming van de sierteelt. In dit verband zijn er uitgebreide studies gemaakt door het ministerie van Financiën over het verlaagde btw-tarief. Deze studies tonen aan dat het verlaagde tarief een aanzienlijke belastingkorting is die niet langer aansluit bij de klimaatambities. Het kabinet benadrukt dat het afschaffen van het verlaagde tarief verstandig is, omdat het de mogelijkheid biedt om de opbrengsten te besteden aan duurzamere maatregelen.

De balans tussen klimaatdoelen en economische haalbaarheid

De discussie over klimaatmaatregelen en belastingveranderingen laat zien dat er een delicate balans moet worden gevonden tussen klimaatdoelen en economische haalbaarheid. Aan de ene kant is het belangrijk om CO₂-uitstoot te verminderen en duurzamere maatregelen door te voeren. Aan de andere kant is het ook belangrijk om ervoor te zorgen dat bedrijven in de agrarische sector het financieel aankunnen.

Het kabinet benadrukt dat de maatregelen die worden voorgesteld, zoals de CO₂-heffing en subsidies uit het Klimaatfonds, deze balans ondersteunen. De CO₂-heffing zorgt ervoor dat bedrijven worden gestimuleerd om duurzamere productiemethoden te gebruiken, terwijl de subsidies helpen bij de financiële impact van deze maatregelen.

De kritiek op deze maatregelen komt vooral van partijen die benadrukken dat het afschaffen van verlaagde tarieven te snel moet gebeuren. Zij wijzen erop dat het voor bedrijven en instellingen in de agrarische sector lastig is om zich aan deze veranderingen aan te passen. Daarom wordt er binnen de Tweede Kamer vaak gesproken over het noodzaak van een geleidelijke overgang, zodat bedrijven en instellingen de tijd hebben om zich voor te bereiden.

De toekomst van klimaatmaatregelen

De toekomst van klimaatmaatregelen in de agrarische sector hangt af van de uitkomst van de discussie in de Tweede Kamer. Het kabinet benadrukt dat de maatregelen die worden voorgesteld, zoals het afschaffen van verlaagde tarieven en het invoeren van een CO₂-heffing, verstandig zijn vanuit klimaatperspectief. De kritiek op deze maatregelen is dat ze te snel worden doorgevoerd en dat ze niet voldoende rekening houden met de economische haalbaarheid.

In de komende weken en maanden zal het duidelijk worden welke maatregelen uiteindelijk worden doorgevoerd en hoe deze worden uitgevoerd. Het kabinet benadrukt dat het belangrijk is om ervoor te zorgen dat de maatregelen die worden doorgevoerd, zowel klimaatvriendelijk als economisch haalbaar zijn. Dit betekent dat er ruimte moet zijn voor overgangsperiodes en dat er duidelijke tijdslijnen moeten zijn voor de implementatie van nieuwe maatregelen.

Conclusie

De discussie over klimaatmaatregelen en belastingveranderingen in de agrarische sector laat zien dat er een delicate balans moet worden gevonden tussen klimaatdoelen en economische haalbaarheid. De CO₂-heffing is een belangrijk instrument om de uitstoot van CO₂ te verminderen, maar het afschaffen van verlaagde tarieven moet geleidelijk gebeuren, zodat bedrijven en instellingen zich kunnen aanpassen. De subsidies uit het Klimaatfonds zijn een belangrijk onderdeel van de financiering van duurzamere maatregelen, maar de vraag is of deze subsidies voldoende zijn om de impact van belastingveranderingen te compenseren.

In de toekomst zal het duidelijk worden welke maatregelen uiteindelijk worden doorgevoerd en hoe deze worden uitgevoerd. Het is belangrijk dat de maatregelen die worden doorgevoerd, zowel klimaatvriendelijk als economisch haalbaar zijn. Dit betekent dat er ruimte moet zijn voor overgangsperiodes en dat er duidelijke tijdslijnen moeten zijn voor de implementatie van nieuwe maatregelen.

Bronnen

1. Tweede Kamer – Plenaire vergadering 2023-2024, stuk 17