Energieverbruik van lucht-lucht warmtepomp in de winter: Efficiëntie, COP, SPF en tips voor optimale werking

Inleiding

Een lucht-lucht warmtepomp is steeds vaker een populaire keuze voor zowel koeling in de zomer als verwarming in de winter. Dit type warmtepomp werkt door warmte uit de buitenlucht te halen en deze te verplaatsen naar binnenruimtes. In de winter wordt het systeem dus omgekeerd gebruikt, om warmte uit de koude buitenlucht te recupereren en in te zetten voor verwarming.

Het energieverbruik van een lucht-lucht warmtepomp in de winter hangt sterk af van een aantal factoren, zoals de buitentemperatuur, de kwaliteit van de isolatie van het huis, de efficiëntie van de installatie (uitgedrukt in COP en SPF), de kwaliteit van de installatie en het type warmtepomp. Hoewel de COP (Coefficient of Performance) in de winter iets lager kan zijn dan in de zomer, blijft het systeem doorgaans energiezuiniger dan traditionele verwarmingsmethoden zoals gasverwarming of elektrische straalverwarming.

In deze artikel bespreken we hoe het energieverbruik van een lucht-lucht warmtepomp gedurende de wintermaanden verloopt, wat de belangrijkste bepalende factoren zijn, hoe het rendement zich gedraagt onder koude weersomstandigheden en wat je als eigenaar kunt doen om de werking van het systeem te optimaliseren.

Hoe werkt een lucht-lucht warmtepomp in de winter?

Een lucht-lucht warmtepomp maakt gebruik van een koelmiddel dat warmte uit de buitenlucht opneemt en deze verplaatst naar binnen. In de winter wordt het proces omgekeerd: in plaats van warmte uit de binnenruimte naar buiten te verplaatsen (zoals bij koeling), trekt het systeem warmte uit de buitenlucht en brengt deze naar binnen.

Hoewel de buitentemperatuur in de winter kan dalen tot onder nul graden, blijft er voldoende warmte in de lucht aanwezig om het systeem tot een redelijke inwendige temperatuur te brengen. Moderne warmtepompen zijn ontworpen om ook bij vriestemperaturen te functioneren, zolang het koelmiddel en de technologie hiervoor geschikt zijn.

Een belangrijk aspect van lucht-lucht warmtepompen in de winter is het automatische ontdooisysteem. Bij vorst kan vocht in de buitenunit bevriezen, wat de luchttoevoer en werking kan belemmeren. Het ontdooisysteem zorgt ervoor dat de ijsvorming opgehecht wordt, zodat de warmtepomp weer vlekkeloos werkt. Dit gebeurt meestal binnen enkele minuten en heeft geen negatieve invloed op de levensduur van het apparaat.

COP en SPF: begrippen voor het begrijpen van rendement en verbruik

Het verbruik van een lucht-lucht warmtepomp wordt vaak uitgedrukt in COP (Coefficient of Performance) en SPF (Seasonal Performance Factor), twee essentiële maatgevallen voor efficiëntie.

  • COP (Coefficient of Performance):
    De COP geeft aan hoeveel warmte in verhouding tot het elektriciteitsverbruik een warmtepomp levert op een bepaald moment. Bijvoorbeeld: een COP van 3 betekent dat de warmtepomp 3 kWh warmte levert per 1 kWh elektriciteit. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter het systeem. In de winter daalt de COP echter licht, omdat de warmtepomp harder moet werken om warmte uit koude lucht te halen.

  • SPF (Seasonal Performance Factor):
    De SPF is een maat voor het rendement over een geheel seizoen. Het geeft een betrouwbaarder beeld van de werking in de praktijk, omdat het meerdere weersomstandigheden meeneemt in rekening. Het SPF is dus een betere indicator dan COP om het energieverbruik in de winter te begrijpen.

Moderne warmtepompen hebben in 2025 steeds hogere SPF-waarden, vooral dankzij verbeterde compressortechnologie en milieuvriendelijker refrigeranten. Dit betekent dat het energieverbruik in de winter lager uitvalt dan in het verleden, ook onder koude weersomstandigheden.

Invloed van buitentemperatuur op energieverbruik

Een van de belangrijkste factoren die het verbruik van een lucht-lucht warmtepomp in de winter bepalen, is de buitentemperatuur. In de winter, wanneer de buitentemperatuur daalt, moet de warmtepomp harder werken om voldoende warmte te leveren. Dit heeft tot gevolg dat het energieverbruik tijdelijk iets hoger ligt.

In de praktijk merk je dat het verbruik van een warmtepomp sterk varieert. Op een koude winternacht zal het systeem bijvoorbeeld meer energie verbruiken dan op een zonnige winterdag. Dit komt omdat de hoeveelheid beschikbare warmte in de lucht afneemt naarmate de temperatuur daalt.

Toch is het belangrijk om te weten dat de COP-waarde slechts een momentopname is. Daarom is het beter om naar het SPF te kijken, omdat dit een gemiddeld rendement over het hele seizoen weergeeft. Dit maakt het duidelijker dat tijdelijke verbruikspieken in de winter weinig invloed hebben op het totale energieverbruik over het hele jaar.

Invloed van woningkarakteristieken op verbruik

De efficiëntie van een lucht-lucht warmtepomp in de winter hangt ook af van de isolatie en ventilatie van het huis. In goed geïsoleerde woningen is het verbruik van een warmtepomp aanzienlijk lager dan in slecht geïsoleerde woningen.

Een warmtepomp verwarmt de ruimte waar het systeem actief is, maar kan het gehele huis efficiënt verwarmen als de bouwconstructie weinig warmte verliest. In slecht geïsoleerde woningen zakt de binnentemperatuur sneller, waardoor de warmtepomp langer moet werken om het gewenste comfort te behouden. Dit heeft een directe impact op het energieverbruik.

Daarnaast speelt ventilatie een rol. Als er veel luchtverlies is via slecht afgedichte ramen of deuren, moet de warmtepomp vaker inwerking treden om de verloren warmte te compenseren. Dit is dus een aanvullende factor die het energieverbruik in de winter kan verhogen.

Vergeleken met andere verwarmingsmethoden

Een lucht-lucht warmtepomp is energiezuiniger dan traditionele verwarmingssystemen zoals gasverwarming of elektrische straalverwarming. Hoewel het verbruik in de winter iets hoger kan zijn dan in de zomer, blijft het systeem doorgaans aanzienlijk zuiniger dan alternatieven.

In het artikel van een gebruiker die overwoog om de gasverwarming volledig te vervangen, wordt duidelijk dat het jaarlijks gasverbruik van 2000 m³ tot minder dan 300 m³ is gedaald. Dit is een reductie van ongeveer 85%, waarbij de warmtepomp als hoofdverwarming dienst doet, terwijl de gasaansluiting als back-up blijft bestaan. Dit toont aan dat een lucht-lucht warmtepomp als hoofdverwarming in de winter goed functioneert en aanzienlijke energiebesparingen oplevert.

Gebruik van lucht-lucht warmtepomp als hoofd- of bijverwarming

Hoewel een lucht-lucht warmtepomp prima werkt als hoofdverwarming in de winter, is het ook een populaire keuze als bijverwarming. In grotere woningen met meerdere kamers zijn meerdere binnenunits nodig om voldoende warmte en ventilatie te garanderen.

In de winter kan een lucht-lucht warmtepomp bijvoorbeeld gebruikt worden in slaapkamers of woonkamers, terwijl andere ruimtes verwarmd worden via een CV-ketel of een lucht-water warmtepomp. Dit is een efficiëntere oplossing, omdat het energieverbruik in niet-gebruikte ruimtes beperkt blijft.

Er zijn ook modellen beschikbaar die geheel in het dak of in de wand zijn ingebouwd, waardoor de visuele impact van de installatie minimaal is. Voor de buitenunit is een plat of schuin dak geschikt, zodat de installatie flexibel is.

Nadelen van het gebruik in de winter

Hoewel een lucht-lucht warmtepomp in de winter prima functioneert, zijn er wel enkele nadelen die genoemd moeten worden:

  • Lager rendement in extreme kou: In extreem koude weersomstandigheden (onder -10 graden Celsius) kan de COP iets dalen, waardoor het energieverbruik tijdelijk hoger ligt.
  • Ontdooicyclus: In de winter kan ijs op de buitenunit vormen, wat het systeem tijdelijk moet ontdoen via een automatische functie. Hoewel dit geen schade veroorzaakt, betekent het wel dat het systeem even niet in koel- of verwarmingsmodus werkt.
  • Afhankelijkheid van elektriciteit: In tegenstelling tot een CV-ketel, is een lucht-lucht warmtepomp afhankelijk van elektriciteit. In het geval van een stroomstoring is het systeem tijdelijk onbruikbaar, tenzij er een back-upoplossing aanwezig is zoals een elektrische boiler.

Toch is het belangrijk om te benadrukken dat de tijdelijke verbruikspieken en rendementverminderingen in de winter meestal weinig invloed hebben op het totale energieverbruik over het hele jaar. Het SPF geeft een realistisch beeld van het rendement in de praktijk.

Tips voor winterklaar maken van een lucht-lucht warmtepomp

Om ervoor te zorgen dat een lucht-lucht warmtepomp goed functioneert in de winter, zijn er een aantal maatregelen die eigenaren kunnen nemen:

  1. Houd roosters en luchtkanalen vrij:
    Zorg ervoor dat de roosters van de binnen- en buitenunits vrij zijn van sneeuw, ijs of andere belemmeringen. Dit garandeert een optimale luchttoevoer en werking van het systeem.

  2. Houd de omgeving van de buitenunit ijs- en sneeuwvrij:
    Niet alleen de roosters, maar ook de omgeving rondom de buitenunit dient vrij te zijn van sneeuw en ijs. Dit voorkomt overbelasting en schade aan het apparaat.

  3. Zorg voor goede waterafvoer:
    Smeltwater en regenwater moeten goed afvloeien van de buitenunit. Dit voorkomt opstapeling van water, wat schade kan veroorzaken.

  4. Stel de gewenste temperatuur al in voordat het koud wordt:
    Als de temperatuur begint te dalen, is het verstandig om de gewenste binnentemperatuur al in te stellen. Dit zorgt ervoor dat de warmtepomp niet in een koude start moet werken, wat het verbruik verder kan verhogen.

  5. Controleer regelmatig de isolatie van het huis:
    Een goed geïsoleerde woning zorgt voor minder warmteverlies, wat het verbruik van de warmtepomp verder vermindert. Controleer ramen, deuren, daken en muren op lekkages.

  6. Overweeg een hybridesysteem:
    Als de lucht-lucht warmtepomp niet in staat is om het hele huis te verwarmen in extreem koude weersomstandigheden, kan een hybridesysteem (bijvoorbeeld een lucht-water warmtepomp) een goede oplossing zijn. Dit vermindert het verbruik en zorgt voor betere comfortniveaus.

Conclusie

De lucht-lucht warmtepomp is een efficiënte en duurzame oplossing voor zowel koeling in de zomer als verwarming in de winter. In de winter, wanneer de buitentemperatuur daalt, daalt het rendement (COP) licht, maar blijft het systeem doorgaans energiezuiniger dan traditionele verwarmingsmethoden.

Het verbruik van een lucht-lucht warmtepomp in de winter hangt af van factoren zoals de buitentemperatuur, de isolatie van het huis, de kwaliteit van de installatie en het type warmtepomp. Tegenover de lichte toename van het verbruik in koude weersomstandigheden staat een veel hogere efficiëntie over het hele jaar, vooral als het SPF-waarde wordt meegenomen.

Voor eigenaren die overwegen om een lucht-lucht warmtepomp als hoofdverwarming in de winter te gebruiken, zijn er een aantal tips om het systeem winterklaar te maken. Deze omvatten het houden van de luchtkanalen en roosters vrij, het zorgen voor goede waterafvoer en het eventueel overwegen van een hybridesysteem.

Hoewel de warmtepomp niet volledig onafhankelijk is van elektriciteit en in extreme kou tijdelijk iets minder rendabel is, blijft het een duurzame en efficiënte keuze voor wie wil verbranden met gasverwarming en tegelijk wil bijdragen aan een lagere CO2-uitstoot.

Bronnen

  1. COP, SEER en verbruik uitgelegd
  2. Lucht-lucht warmtepomp als hoofdverwarming
  3. Ervaringen lucht-lucht warmtepomp
  4. Lucht-lucht warmtepomp bij vriesweer
  5. Airco in de winter: zo werkt het als verwarming

Related Posts