Gemeenten en huiseigenaren in transformatie: Warmtepompen en verduurzaming in oude woningen

Published by Redactie on oktober 6, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De transitie naar een CO2-neutrale woningbouwsector is een belangrijke prioriteit voor Nederland. In dit kader moeten gemeenten een Transitievisie Warmte opstellen, waarin staat wanneer bepaalde wijken of buurten van het aardgas af zullen gaan. Deze visies zijn bedoeld om de weg te wijzen naar een duurzamere toekomst voor woningen, met aandacht voor zowel technologische oplossingen als het betrekken van huiseigenaren in de besluitvorming.

Een onderzoek uitgevoerd door Ruigrok NetPanel op verzoek van Vereniging Eigen Huis toont echter aan dat 72 procent van de huiseigenaren onvoldoende geïnformeerd is over de verduurzamingsplannen van hun gemeente. Bovendien maken 1 op de 3 huiseigenaren zich zorgen over de kosten, de beschikbaarheid van alternatieven en de snelheid van de besluitvorming. Dit onderzoeksresultaat benadrukt de noodzaak om gemeenten en huiseigenaren beter op elkaar af te stemmen, met name in het licht van de uitdagingen bij het verduurzamen van oude woningen. Een populaire en veelbelovende oplossing in dit proces is de hybride of elektrische warmtepomp. In dit artikel bespreken we de rol van gemeenten en huiseigenaren in de verduurzamingsplannen, met een focus op de toepassing van warmtepompen in oude woningen, en de belangrijkheid van onafhankelijk advies en betrokkenheid in het proces.

De huidige situatie van de warmtetransitie

Transitievisie Warmte: een vereist kader

Eind 2021 moesten alle Nederlandse gemeenten een Transitievisie Warmte opstellen. Deze visies beschrijven hoe en wanneer een bepaalde wijk of buurt van het aardgas af zal gaan en welke duurzame alternatieven zullen worden ingezet. De visies moeten niet alleen wetten en beleidslijnen volgen, maar ook concrete stappen opnemen voor de energietransitie.

Volgens het onderzoek van Ruigrok NetPanel, uitgevoerd op verzoek van Vereniging Eigen Huis, is er een groot gebrek aan kennis en betrokkenheid bij huiseigenaren in dit proces. Uit de enquête, die 1.504 huiseigenaren betrok, blijkt dat 72 procent van de deelnemers onvoldoende geïnformeerd is over de verduurzamingsplannen van hun gemeente. Slechts 28 procent is op de hoogte van de plannen en deze groep vertegenwoordigt slechts een beperkte representativiteit.

Bovendien stelt 85 procent van de huiseigenaren het belangrijk te vinden geïnformeerd te worden over de plannen. 36 procent wil zelfs actief meedenken over de uitvoering van deze plannen. De onderzoeksresultaten benadrukken de noodzaak voor gemeenten om meer transparantie te bieden en huiseigenaren actief in te schakelen in het proces van verduurzaming.

Regionale verschillen in betrokkenheid

Het onderzoek toont ook aan dat er regionale verschillen zijn in de mate van betrokkenheid van huiseigenaren. In het zuiden en het westen van het land zijn huiseigenaren het minst op de hoogte van de warmtetransitie in hun wijk. Dit kan te maken hebben met het feit dat deze regio's historisch gezien sterker afhankelijk zijn van aardgasinfrastructuur, en dus minder voorbereid zijn op de overgang naar duurzamere alternatieven.

In het noorden van Nederland daarentegen zijn huiseigenaren vaker van plan hun woning binnen twee jaar te verduurzamen. Vooral in Groningen, Friesland en Drenthe is er een duidelijke voorkeur voor het volledig afkoppelen van aardgas en het installeren van zonneboilers. Terwijl in regio's zoals Overijssel, Gelderland en Flevoland, de voorkeur uitgaat naar kleine energiebesparende maatregelen zoals tochtstrips en LED-verlichting.

Dit toont aan dat de keuzes van huiseigenaren sterk beïnvloed worden door regionale contexten, waaronder beschikbaarheid van alternatieven, kosten en technische mogelijkheden. Het benadrukt ook de noodzaak voor gemeenten om lokale voorwaarden en voorkeuren in overweging te nemen bij het opstellen van hun verduurzamingsstrategie.

Warmtepompen: een centrale rol in de verduurzaming

Hybride warmtepompen: een realistische overgangsoplossing

In het kader van de warmtetransitie speelt de hybride warmtepomp een centrale rol. Deze warmtepomp combineert een elektrische warmtepomp met een conventionele gaskacheltje. Dit maakt het mogelijk om op korte termijn een groot deel van het gasverbruik te verminderen, zonder dat de woning volledig van het gasafsluitventiel wordt voorzien. Dit is vooral interessant voor oudere woningen, waar het volledig afkoppelen van aardgas technisch of financieel nog niet haalbaar is.

Volgens het onderzoek is 21 procent van de huiseigenaren met een verduurzamingsplan binnen twee jaar van plan om een hybride warmtepomp in te zetten. Dit maakt de hybride warmtepomp tot een van de meest populaire keuzes in de verduurzamingsmaatregelen. De elektrische warmtepomp, op haar beurt, wordt genoemd door 14 procent van de huiseigenaren als een mogelijke oplossing.

De keuze voor een hybride warmtepomp is vaak gebaseerd op praktische overwegingen. Oudere woningen, die vaak minder geïsoleerd zijn, hebben vaak nog behoefte aan aanvullende warmtevoorziening in koude winters. Hierdoor is een hybride oplossing vaak haalbaarder en aantrekkelijker dan een volledig elektrische warmtepomp.

Energie-efficiëntie en het verlagen van gasafhankelijkheid

De toepassing van warmtepompen in oude woningen draagt bij aan het verlagen van het gasverbruik en het verhogen van de energie-efficiëntie. Oudere woningen zijn vaak slecht geïsoleerd, waardoor het energieverbruik hoog is en het comfort laag. Een warmtepomp is in staat om lucht of grondwarmte te gebruiken voor verwarming en warm water, waardoor het aardgasgebruik sterk kan worden teruggebracht.

De keuze voor een warmtepomp hangt echter af van verschillende factoren:

Woningkenmerken: de isolatiegraad, het bouwjaar en de warmtebehoefte.
Financiële voorwaarden: de investeringskosten, subsidies en terugverdientijd.
Technische voorwaarden: het aansluiten op elektriciteit, de ruimte voor installatie en de mogelijkheid van een warmtenet.
Persoonlijke voorkeuren: de wens om volledig van het gas af te gaan of een hybride oplossing te kiezen.

Hoewel warmtepompen een veelbelovende oplossing zijn, is het belangrijk om huiseigenaren te informeren over de voordelen, de kosten en de technische eisen. Het onderzoek toont aan dat 17 procent van de huiseigenaren van plan is om advies van een energiedeskundige in te huren. Dit benadrukt de noodzaak voor onafhankelijk advies, vooral voor oudere woningen waar de technische uitdagingen groter zijn.

De rol van gemeenten in de verduurzaming

Actieve betrokkenheid en helderheid

Cindy Kremer, directeur van Vereniging Eigen Huis, benadrukt in het rapport dat gemeenten in een soort wachtstand lijken te staan. Ze wachten op duidelijke wetsvoorstelregels en politieke richtlijnen, terwijl het nu juist het moment is om actief te beginnen met het betrekken van huiseigenaren in de verduurzamingsplannen. Volgens Kremer is het belangrijk dat gemeenten in de wijk gaan praten met bewoners, zodat de verduurzaming op gang kan komen.

De huidige situatie laat zien dat er een groot gebrek aan kennis en betrokkenheid is bij huiseigenaren. 1 op de 3 huiseigenaren maakt zich zorgen over de verduurzaming in hun wijk. Vooral jongere eigenaren (tot 45 jaar) zijn minder gerust dan oudere eigenaren. De zorgen richten zich op de kosten, de beschikbaarheid van alternatieven en de snelheid van de besluitvorming.

Het is belangrijk dat gemeenten transparant zijn over de kosten en de tijdsplannen voor verduurzamingsmaatregelen. Huiseigenaren voelen zich niet goed als beslissingen vanuit de gemeente worden opgelegd zonder dat er sprake is van een dialoog. Dit benadrukt de noodzaak voor een grote mate van betrokkenheid en communicatie tussen gemeenten en huiseigenaren.

Subsidies en financiering van verduurzamingsmaatregelen

Een belangrijke factor bij de verduurzaming van oude woningen is de financiële haalbaarheid van de maatregelen. De kosten van warmtepompen, isolatiematen en andere verduurzamingsmaatregelen kunnen aanzienlijk zijn, vooral voor oudere woningen. Daarom is het belangrijk dat gemeenten subsidies en financieringsmogelijkheden bieden om de verduurzaming voor huiseigenaren haalbaar te maken.

In het onderzoek wordt genoemd dat bijna de helft van de huiseigenaren wil dat tijd en geld worden vrijgemaakt voor de warmtetransitie. Dit benadrukt de wens van huiseigenaren om actief te participeren aan de verduurzaming, maar het is alleen mogelijk als er financiële ondersteuning beschikbaar is.

Onafhankelijk advies: een noodzaak

Het onderzoek toont aan dat 17 procent van de huiseigenaren van plan is om advies van een energiedeskundige in te huren. Dit benadrukt de noodzaak voor onafhankelijk advies, vooral bij de keuze voor een verduurzamingsmaatregel. Huiseigenaren moeten goed geïnformeerd worden over de voordelen, de kosten en de technische eisen van de verschillende opties. Ze moeten ook weten welke keuzes het beste passen bij hun woning en hun persoonlijke voorkeuren.

Vereniging Eigen Huis benadrukt in het rapport dat huiseigenaren de keuze moeten krijgen welk verduurzamingsmiddel ze willen inzetten, zoals een warmtenet of een hybride warmtepomp. Hierbij is het belangrijk dat er een onafhankelijk advies beschikbaar is, zodat huiseigenaren een goed besluit kunnen nemen.

Conclusie

De warmtetransitie in Nederland is een ingrijpend proces dat huiseigenaren, gemeenten en andere stakeholders betreft. Oudere woningen vormen een grote uitdaging in dit proces, omdat ze vaak minder geïsoleerd zijn en dus meer energie nodig hebben. De keuze voor een warmtepomp, ofwel hybride of elektrisch, is een veelbelovende oplossing om het gasgebruik te verminderen en de energie-efficiëntie te verhogen.

Een cruciale factor in de verduurzaming is de betrokkenheid van huiseigenaren. Het onderzoek van Vereniging Eigen Huis toont aan dat er veel zorgen bestaan over de kosten, alternatieven en besluitvorming. Daarom is het belangrijk dat gemeenten actief in de wijk gaan praten met huiseigenaren en transparant zijn over de plannen en de kosten. Bovendien moet er ruimte zijn voor huiseigenaren om hun voorkeuren en keuzes in te vullen in de verduurzamingsplannen.

De toepassing van warmtepompen in oude woningen vereist technisch advies, financiële ondersteuning en een heldere communicatie. Huiseigenaren moeten goed geïnformeerd worden over de voordelen, de kosten en de technische eisen van de verschillende opties. Het is belangrijk dat er onafhankelijk advies beschikbaar is, zodat huiseigenaren een goed besluit kunnen nemen over hun verduurzamingsmaatregel.

De rol van gemeenten is essentieel in dit proces. Zij moeten niet alleen plannen opstellen, maar ook actief betrokken zijn bij de uitvoering van deze plannen. Het is nu het moment om de wijk in te gaan, om bewoners te informeren en hen te betrekken bij de verduurzaming van hun woning.