Warmtepomp versus airco: duurzaamheidsaspecten, rendement en praktische toepassing in woningen

Published by Redactie on oktober 6, 2025 | Category warmtepomp

Inleiding

De keuze tussen een warmtepomp en een airco als verwarmings- of koeloplossing is voor velen in beweging gekomen door de toenemende aandacht voor duurzaamheid, energietarieven en de rol van het energielabel in de woningeconomie. In de discussie over duurzame woningverwarming en -koeling spelen zowel lucht-water warmtepompen als lucht-lucht warmtepompen (airco's) een rol.

Deze tekst biedt een gedetailleerde, feitenbasierte analyse van de voordelen, beperkingen en technische aspecten van deze systemen, met name in het licht van hun toepassing in Nederlandse woningen. Aan de hand van ervaringen en gegevens uit diverse bronnen – waaronder verklaringen van gebruikers, installateurs en verenigingen – worden de technische prestaties, energieverbruik, rendement en duurzaamheid van airco’s en warmtepompen vergeleken. Daarnaast wordt ingegaan op de rol van het energielabel, het rendement van hybride systemen en de financiële haalbaarheid van verduurzaming.

Technische vergelijking: warmtepomp versus airco

1. Werking en basisprincipe

Zowel warmtepompen als airco's werken volgens het principe van warmtewisseling. Een warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht (lucht-water) of uit de bodem (grond-water) en brengt deze over naar het verwarmingscircuit van het huis. Een airco, ook wel lucht-lucht warmtepomp genoemd, haalt warmte uit de buitenlucht en stuurt deze direct in de lucht van een ruimte, zonder gebruik van een centraal verwarmingssysteem.

Hoewel beide systemen op warmtepomp-technologie berusten, zijn er belangrijke verschillen in toepassing, efficiëntie en vermogen:

Warmtepomp (lucht-water): Verwarmt het gehele huis via een centraal systeem (radiatoren of vloerverwarming).
Airco (lucht-lucht): Verwarmt of koelt slechts één ruimte; is meestal niet geschikt als centrale verwarmingsoplossing.

2. COP (Coefficient of Performance)

Het rendement van warmtepompen en airco's wordt vaak uitgedrukt in de COP (Coefficient of Performance), wat het verhoudinggetal is tussen geleverde warmte (in kWh) en elektriciteitsverbruik (ook in kWh).

Een COP van 4 betekent dat 1 kWh elektriciteit 4 kWh warmte levert.
Dit rendement is echter sterk afhankelijk van de buitentemperatuur.

Volgens gebruikerservaringen in de bronmateriaal is een COP van 4 niet realistisch bij temperaturen onder de 5°C. Bovendien wordt benadrukt dat het COP van airco’s in de praktijk vaak aanzienlijk lager ligt, vooral bij lage temperaturen.

3. Toepassing in woningen

Airco's worden vaak opgezet als alternatief voor centrale verwarming. Echter, zoals meerdere gebruikers stellen, is het onvoldoende om een huis op warme temperatuur te houden als de buitentemperatuur daalt. Buiten temperaturen van 4°C is het vermogen van airco's beperkt en wordt een aanvullende verwarming (zoals een CV-ketel of elektrische verwarming) nodig.

Voor warmtepompen geldt een vergelijkbare beperking, maar deze zijn ontworpen om in samenwerking met een warmwaterreservoir of een hybride systeem te functioneren, waardoor ze beter aansluiten bij de verwarmingsbehoeften van een volledig huis.

4. Ventilatie en isolatie

Een belangrijke factor die beïnvloedt hoe goed een airco of warmtepomp werkt, is de ventilatie- en isolatiekwaliteit van de woning. In de bronmateriaal wordt melding gemaakt van woningen met een energielabel "B" of beter, waarin de isolatie op orde is. Zelfs dan blijkt dat een airco niet in staat is om de gewenste temperatuur op te leveren zonder aanvullende verwarming.

Een goed geïsoleerde woning verlaagt het warmteverlies en maakt het mogelijk om met minder vermogen een comfortabele temperatuur te behouden. Voor airco's is dit van belang, omdat hun vermogen beperkt is en ze slechts één ruimte bedienen.

De rol van het energielabel

Het energielabel van een woning is een belangrijk instrument voor zowel huiseigenaren als kopers. Het label geeft een indicatie van de energieprestatie van het huis, inclusief het verwarmingssysteem.

Volgens bronmateriaal is het energielabel van een woning met een airco vaak lager dan bij een woning met een warmtepomp. Dit komt doordat het energielabel vooral rekening houdt met het energieverbruik voor verwarming, en airco’s in de praktijk niet als duurzame verwarmingsbron worden gezien.

Hoewel een airco qua technologie een warmtepomp is, wordt het energieverbruik ervan in de praktijk als hoger beoordeeld. Dit heeft invloed op het label, omdat de overheid airco’s vooral ziet als energieverbruikers voor koeling. Het is dus lastig om aan te tonen dat een airco bijdraagt aan een hoger energielabel.

1. Bewijs van duurzaamheid

Voor wie wil bewijzen dat een airco daadwerkelijk als verwarming wordt gebruikt, is het moeilijk om dit objectief in cijfers te kwantificeren. Het energielabel is namelijk 10 jaar geldig en houdt geen rekening met de individuele gebruiksgewoonten van de bewoner.

Een gebruiker in de bronmateriaal legt uit dat hij een airco gebruikt voor het verwarmen van zijn huis, maar dat het energielabel daar geen rekening mee houdt. Dit leidt tot de conclusie dat airco’s qua duurzaamheid en energielabel niet de juiste keuze zijn als centrale verwarmingsoplossing.

Hybride systemen: een alternatief?

Hybride warmtepompen combineren een warmtepomp met een aanvullende verwarming, zoals een gas-CV-ketel. Het idee is dat de warmtepomp het grootste deel van het jaar het huis verwarmt, terwijl de CV-ketel ingaat bij lage temperaturen of bij hoge warmtebehoeften.

1. Voordelen

Verlaging van gasverbruik: Volgens onderzoek van Vereniging Eigen Huis kan een hybride warmtepomp het gasverbruik met tot 60% verlagen.
Rendement: Bij goede isolatie en een efficiënte warmtepomp is het rendement aanzienlijk.
Flexibiliteit: Er is een aanvullende verwarming voor extreem koude dagen.

2. Nadelen

Kosten: De aanschafkosten van een hybride systeem zijn hoger dan bij een enkelvoudige warmtepomp of airco.
Rendement in de praktijk: In woningen met lage warmtebehoefte (zoals rijtjeshuizen met een gasverbruik van 600-800 m³) kan een hybride systeem financieel minder rendabel zijn. De investering in isolatie en apparatuur moet in dat geval vaak langer worden terugverdiend.

3. Praktijkervaringen

In de bronmateriaal wordt aangegeven dat hybride warmtepompen in bepaalde gevallen niet rendabel zijn. Een gebruiker benadrukt dat bij een gasverbruik onder de 800 m³ het verduurzamen via een hybride systeem niet financieel haalbaar is. In dergelijke gevallen is het beter om direct voor een all-electric oplossing te kiezen, zoals een volledige warmtepomp.

4. Subsidieaspecten

De aanschaf van een hybride warmtepomp of airco kan worden ondersteund door subsidies van het RVO (Rijksdienst voor Weg- en Waterbouw). Echter, zoals een gebruiker in de bronmateriaal meldt, zijn subsidies voor ondernemers vaak beschikbaar, maar voor particulieren en zelfdeeders niet. Dit heeft invloed op de financiële haalbaarheid van verduurzaming.

Airco’s als koel- en verwarmingssysteem

1. Praktische toepassing

Airco’s worden vaak ingezet als koel- en verwarmingssysteem in specifieke ruimtes, zoals huiskamers of zolders. Ze zijn geschikt voor tijdelijk koelen in de zomer en beperkt verwarmen in de winter.

Een gebruiker in de bronmateriaal legt uit dat zijn airco’s worden gebruikt voor verwarming bij buitentemperaturen boven 10°C. Bij temperaturen daaronder neemt een CV-ketel het over. Dit betekent dat de airco’s slechts een gedeelte van het verwarmingssysteem vormen en geen alternatief zijn voor een centrale verwarming.

2. Beperkingen

Geluid: Airco’s zijn vaak luider dan warmtepompen, zowel in de binnen- als buitenunit.
Vermogen: Het totale vermogen van meerdere airco’s is vaak minder dan dat van een warmtepomp.
Warmwater: Airco’s leveren geen warm water voor de douche of kraan. Er is een aparte boiler of geiser nodig voor warm water.

3. Gebruik in de praktijk

In de bronmateriaal staat beschreven dat een airco in een ruimte van ongeveer 90 m³ werd geïnstalleerd. De airco had een bruto verwarmingsvermogen van 5,1 kW. Dit is ongeveer 30% van het vermogen van een CV-ketel. Bij temperaturen onder de 5°C was het rendement van de airco beperkt, en was er sprake van een snelle temperatuurafname wanneer de airco niet in de hoogste ventilatiestand werkte.

De conclusie is dat een airco in de praktijk niet in staat is om een ruimte op temperatuur te houden zonder aanvullende verwarming, vooral bij lage temperaturen.

Verplichtingen en beleid

1. Verplichting tot aanschaf van een warmtepomp

De Vereniging Warmtepompen pleit voor een verplichting tot aanschaf van een warmtepomp als vervanging van een CV-ketel. Volgens Frank Agterberg, voorzitter van deze vereniging, zou dit leiden tot lagere energierekeningen en een positieve bijdrage aan het klimaatbeleid.

Echter, zoals uit de bronmateriaal blijkt, is het nieuwe kabinet niet van plan om dergelijke verplichtingen in te voeren. De voormalige minister Hugo de Jonge had dit als doel voorafgaand aan de huidige regering, maar die maatregel is niet doorgevoerd.

2. Kritiek op beleid

Er is kritiek op het beleid rondom warmtepompen en airco’s. Sommige gebruikers stellen dat de verplichting tot aanschaf van een warmtepomp door de overheid onrealistisch is, vooral voor woningen met lage warmtebehoefte. Daarnaast wordt er gewezen op het feit dat airco’s vaak worden aangeboden als snelle oplossing door installateurs die snel winst willen maken.

3. Rol van subsidies

Subsidies spelen een belangrijke rol in de aanschaf van warmtepompen en airco’s. Echter, zoals uit de bronmateriaal blijkt, zijn subsidies vaak gericht op ondernemers en niet op particuliere huiseigenaren of zelfdeeders. Dit kan leiden tot een ongelijke toegang tot duurzame verwarmingssystemen.

Financiële haalbaarheid en rendement

1. Kostenefficiëntie

De kostenefficiëntie van een warmtepomp of airco hangt af van verschillende factoren, zoals het gasverbruik van de woning, de isolatiegraad, de buitenluchttemperatuur en de aanschafkosten.

In de bronmateriaal wordt genoemd dat een airco’s aanschafkosten in de praktijk vaak hoger liggen dan de eventuele besparing op het energieverbruik. Dit geldt vooral voor woningen met een goed geïsoleerd karakter, waarin het gasverbruik al laag is.

2. Rendement van investeringen

De terugverdientijd van investeringen in isolatie en verwarmingssystemen is een belangrijke overweging. Voor een airco is de terugverdientijd vaak langer dan voor een warmtepomp, vooral wanneer het systeem slechts een beperkt deel van het verwarmingssysteem vormt.

Hybride warmtepompen kunnen in sommige gevallen rendabel zijn, maar ook deze systemen vereisen een aanzienlijke investering in isolatie en apparatuur. Voor woningen met lage warmtebehoefte is het financieel vaak beter om direct voor een all-electric oplossing te kiezen.

Conclusie

De keuze tussen een airco en een warmtepomp hangt af van verschillende factoren, waaronder de warmtebehoefte van de woning, de isolatiegraad, de buitenluchttemperatuur en de financiële haalbaarheid. Airco’s zijn vooral geschikt als aanvullende verwarming in bepaalde ruimtes, maar niet als centrale verwarmingssysteem. Warmtepompen, met name hybride systemen, zijn betere opties voor een volledige verwarmingsoplossing, mits de investeringen rendabel zijn.

Het energielabel speelt een belangrijke rol in de beoordeling van duurzaamheid, maar airco’s worden in de praktijk niet gezien als duurzame verwarmingsoplossing. De verplichting tot aanschaf van een warmtepomp is momenteel niet van toepassing, maar het beleid blijft ontwikkelen. Subsidies en financiële voorwaarden zijn essentieel om duurzame oplossingen financieel haalbaar te maken.

In het kader van verduurzaming en energiebesparing is het belangrijk om de juiste keuze te maken op basis van feiten, ervaringen en technische gegevens. Voor velen betekent dit dat een all-electric oplossing of een hybride warmtepomp het beste compromis is tussen duurzaamheid, rendement en comfort.