Wanneer is een vergunning nodig voor een bodemwarmtepomp?

Published by Redactie on oktober 6, 2025 | Category warmtepomp

Het plaatsen van een bodemwarmtepomp is een populaire keuze bij huiseigenaars die overstappen op duurzame verwarming. Een bodemwarmtepomp maakt gebruik van de constante grondtemperatuur om woningen efficiënt te verwarmen. Hoewel de technologie zelf betrouwbaar en milieuvriendelijk is, zijn er wettelijke en administratieve eisen waaraan je dient te voldoen. In dit artikel bespreken we in detail wanneer een vergunning nodig is voor een bodemwarmtepomp, welke soorten vergunningen er zijn, en wat je als huiseigenaar moet weten om eventuele problemen te voorkomen.

Inleiding

De beslissing om een bodemwarmtepomp te installeren kan aanzienlijke voordelen bieden, zoals een lager energieverbruik en lagere CO₂-uitstoot. Echter, de bouw en installatie van zo’n systeem voldoet niet automatisch aan alle wettelijke voorwaarden. In Nederland is het van belang om te weten dat het plaatsen van een bodemwarmtepomp in bepaalde gevallen vergunningplichtig is. Dit geldt vooral wanneer de installatie bepaalde fysische of milieuaspecten betreft.

De vereisten voor een vergunning zijn afhankelijk van factoren zoals de diepte van de boring, de stoffen die in het systeem circuleren, de geplaatste drijfkracht, en of er sprake is van een monument of beschermd stadsgezicht. In dit artikel bekijken we deze aspecten nauwkeurig aan de hand van actuele informatie.

Soorten bodemwarmtepompen en vergunningen

1. Water-water warmtepomp

Een water-water warmtepomp maakt gebruik van een bodemwarmtewisselaar, waarbij een vloeistofmengsel door horizontale of verticale buizen loopt die in de grond zijn aangelegd. Het mengsel dat meestal wordt gebruikt, is een combinatie van glycol en water. Dit mengsel is minder schadelijk voor het milieu dan sommige alternatieven.

Een vergunning is nodig wanneer:

De boring die voor de installatie van de bodemwarmtewisselaar gemaakt wordt, dieper is dan 50 meter.
Het systeem bevat gevaarlijke stoffen. Dit geldt niet voor mengsels van water en glycol.
De totale geïnstalleerde drijfkracht van de warmtepomp groter is dan 5 kW.
De installatie niet dieper dan 50 meter geboord wordt, maar de drijfkracht is wel groter dan 5 kW.

In deze gevallen is een milieuvergunning of een meldingsplicht aan het Omgevingsloket vereist. Het is belangrijk om op te merken dat deze regel niet overal hetzelfde is; de vereisten kunnen per gemeente variëren.

2. Geothermische warmtepomp

Een geothermische warmtepomp is een variant van de bodemwarmtepomp die meestal werkt met verticale boringen. Deze systemen kunnen dieper in de grond geboord worden en zijn daarom vaak vergunningplichtig.

Als de boringen dieper zijn dan 50 meter, is een vergunning van de gemeente nodig. Ook geldt een meldingsplicht bij geïnstalleerde drijfkrachten boven de 5 kW. Hierbij is het belangrijk om te controleren of het systeem gevaarlijke stoffen bevat, want dit kan extra eisen met zich meebrengen.

3. Horizontaal versus verticaal buizensysteem

Bij de installatie van een bodemwarmtepomp wordt vaak gekozen voor een horizontaal of verticaal buizensysteem. De keuze beïnvloedt niet alleen de efficiëntie van de warmtepomp, maar ook de vereisten voor een vergunning.

Verticale systemen vereisen vaak diepere boringen dan horizontale systemen. Hierdoor is er een grotere kans dat een vergunning nodig is. Bij horizontale systemen kan een vergunning nodig zijn, afhankelijk van de locatie en de mate van ingrijpen in de omgeving.

4. Gebruik van grondwater

Een water-water warmtepomp kan ook gebruik maken van grondwater via een pompput en retourput. In dergelijke gevallen is het verplicht om een vergunning aan te vragen, omdat het grondwater een natuurlijke hulpbron is die beschermd moet worden.

De gemeente beoordeelt of het gebruik van grondwater aan de wettelijke eisen voldoet. Dit betreft zowel de hoeveelheid grondwater die wordt gebruikt, als de manier waarop het water wordt teruggestuurd in het milieu.

Vergunning voor de buitenunit van de warmtepomp

De buitenunit van een warmtepomp kan een belangrijke verandering in het aanzicht van een woning teweegbrengen. Als gevolg daarvan is het in sommige gevallen nodig om een omgevingsvergunning aan te vragen.

1. Wat is een omgevingsvergunning?

Een omgevingsvergunning is nodig wanneer er bouwwerkzaamheden of sloopwerkzaamheden plaatsvinden aan de buitenzijde van een woning. Het plaatsen van een buitenunit kan als zodanig worden beschouwd, vooral als het leidt tot een verandering in het aanzicht van het huis of erf.

De omgevingsvergunning wordt aangevraagd bij het Omgevingsloket van de gemeente. De gemeente beoordeelt of de aanvraag voldoet aan de wettelijke eisen en of er bezwaren zijn van omwonenden of andere partijen.

2. Wanneer is een vergunning voor de buitenunit verplicht?

De volgende factoren kunnen bepalen of een vergunning voor de buitenunit nodig is:

Monument of beschermd stadsgezicht: Als je woont in een monument of in een beschermd stadsgezicht, is het waarschijnlijk dat extra vergunningen nodig zijn. De gemeente legt dan meestal striktere eisen.
Zichtbaarheid van de buitenunit: Als de buitenunit van de warmtepomp goed zichtbaar is voor passanten of omwonenden, kan dit aanleiding geven tot bezwaren. In dat geval is een vergunning verplicht.
Geluidsnormen: Er zijn strikte geluidseisen voor buitenunits van warmtepompen. De geluidsbelasting mag niet hoger zijn dan 40 dB op de erfgrens. Als de warmtepomp deze norm niet haalt, is een vergunning nodig.

Meldingsplicht versus vergunning

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen een meldingsplicht en een vergunning. In sommige gevallen is het voldoende om de aanleg van de bodemwarmtepomp te melden bij het Omgevingsloket, zonder dat er een officiële vergunning nodig is.

1. Wanneer geldt een meldingsplicht?

De meldingsplicht geldt in de volgende gevallen:

Geïnstalleerde drijfkracht boven de 5 kW: Als de warmtepomp een drijfkracht heeft die hoger is dan 5 kW, is een melding bij het Omgevingsloket verplicht.
Boring dieper dan 50 meter: Als de boring voor de bodemwarmtepomp dieper is dan 50 meter, is een melding nodig.
Gebruik van gevaarlijke stoffen: Als het systeem gevaarlijke stoffen bevat (behalve water-glycolmengsels), is een melding verplicht.

De meldingsplicht is meestal eenvoudiger dan het aanvragen van een volledige vergunning. Echter, het is verplicht om de melding correct en tijdig in te dienen om eventuele juridische complicaties te voorkomen.

2. Hoe werkt de meldingsprocedure?

De meldingsprocedure verloopt via het Omgevingsloket. Je kunt dit digitaal doen via de website of in persoon bij de gemeente. De aanvraag vereist het invullen van een formulier, waarin je de geplande activiteiten beschrijft. Ook worden eventueel bouwtekeningen of andere documenten ingevuld.

De gemeente beoordeelt de melding en kan eventueel vragen stellen. In tegenstelling tot een vergunning, is er geen wachttijd voor goedkeuring bij een melding. Echter, moet je zorgen dat je aan alle wettelijke eisen voldoet, want anders kunnen er handhavingmaatregelen volgen.

Subsidies en financiële ondersteuning

Het installeren van een bodemwarmtepomp is een aanzienlijke investering. Daarom zijn er subsidies beschikbaar om dit proces te ondersteunen. Een belangrijke subsidie is de ISDE-subsidie, die geldt voor investeringen in duurzame energie en energiebesparing.

1. ISDE-subsidie voor bodemwarmtepompen

De ISDE-subsidie kan variëren van € 3750 tot € 5100, afhankelijk van het energielabel van de woning. De subsidie is alleen toegankelijk voor woningen met een energielabel A++ of beter. Dit betekent dat het belangrijk is om het huidige energieprestatieniveau van de woning te kennen voor aanvraag.

Het aanvragen van de subsidie vereist het invullen van een online formulier via de website van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het is aan te raden om hier vroeg mee te beginnen, omdat de subsidie begrensd is en er een wachttijd kan zijn.

Risico’s van het niet aanvragen van een vergunning

Het niet aanvragen van een verplichte vergunning kan ernstige gevolgen hebben. De gemeente heeft het recht om te handhaven tegen ongeoorloofde installaties. Dit kan leiden tot:

Bouwstops: Als een bouwproject wordt gestart zonder de benodigde vergunning, kan de gemeente dit stoppen.
Dwangsommen: De gemeente kan dwangsommen opleggen om de benodigde vergunning aan te vragen of om de installatie te verwijderen.
Herstelkosten: Als een installatie zonder vergunning wordt geplaatst, kunnen er kosten ontstaan om de installatie te herstellen of te verwijderen. Deze kosten worden meestal gedragen door de huiseigenaar.

Daarom is het van essentieel belang om te controleren of een vergunning of melding nodig is voordat de installatie begint. Dit bespaart niet alleen tijd, maar voorkomt ook juridische problemen.

Hoe vraag je een vergunning aan?

Het aanvragen van een vergunning kan op twee manieren: digitaal via de website van het Omgevingsloket of in persoon bij de gemeente.

1. Digitaal aanvragen via www.omgevingsloket.nl

De digitale aanvraag is meestal de snelste en meest efficiënte manier. Op de website kun je een vergunningscheck doen om te controleren of je wel of geen vergunning nodig hebt. Vervolgens kun je het benodigde formulier downloaden, invullen en indienen.

De aanvraag moet volledig zijn, inclusief eventuele bijlagen zoals bouwtekeningen, energieberekeningen of milieuonderzoeken. De gemeente kan vragen stellen en eventueel extra informatie eisen.

2. Aanvragen bij de gemeente

Als je liever in persoon een vergunning aanvraagt, kun je dit doen bij het gemeentehuis. De gemeente kan je helpen bij het invullen van het formulier en kan je adviseren over eventuele extra eisen.

Het aanvragen bij de gemeente kan wat langer duren, omdat je eventueel meerdere keren moet terugkeren voor beantwoording van vragen of voor het indienen van extra documenten.

3. Verwerkingstijd

De verwerkingstijd van een vergunningaanvraag is meestal ongeveer 8 weken. In sommige gevallen kan de gemeente deze periode verlengen met 6 weken, wat betekent dat het tot 14 weken kan duren voordat je aanvraag is beoordeeld.

Het is daarom aan te raden om de aanvraag vroeg te indienen, vooral als je de installatie binnen een bepaalde tijdsperiode wilt afsluiten.

Belangrijke aandachtspunten

Bij het besluit om een bodemwarmtepomp te installeren zijn er een aantal belangrijke aandachtspunten die je moet in overweging nemen:

1. Vergunning is (soms) nodig

Zoals reeds besproken, is het mogelijk dat je een vergunning nodig hebt voor het plaatsen van een verticaal of horizontaal buizensysteem. Dit is vooral het geval bij diepere boringen of bij het gebruik van gevaarlijke stoffen.

2. Koelen is net zo belangrijk als verwarmen

Een bodemwarmtepomp kan niet alleen gebruikt worden voor verwarming, maar ook voor koeling. Het is daarom belangrijk om te overwegen of je het systeem ook voor koeltoepassingen wilt gebruiken. Dit heeft invloed op de keuze van het systeem en de benodigde vergunningen.

3. Technische expertise

Het installeren van een bodemwarmtepomp vereist technische expertise. Het is daarom aan te raden om dit werk aan een gecertificeerde installateur over te laten. Dit zorgt niet alleen voor een betere uitvoering, maar voorkomt ook eventuele problemen met de vergunning of het functioneren van het systeem.

Conclusie

De installatie van een bodemwarmtepomp is een duurzame keuze die voordelen biedt voor zowel de milieu- als energiebalans van een woning. Echter, het is belangrijk om te weten dat in bepaalde gevallen een vergunning of melding nodig is. Deze eisen zijn afhankelijk van factoren zoals de diepte van de boring, het type vloeistof in het systeem, de drijfkracht en de locatie van de woning.

Het aanvragen van een vergunning of melding is een verplichte stap die niet mag worden overgeslagen. Het niet aanvragen van een verplichte vergunning kan leiden tot bouwstops, dwangsommen en extra kosten. Daarom is het verstandig om dit proces van tevoren te plannen en eventueel hulp te zoeken bij de gemeente of een gecertificeerde installateur.

Bij het besluit om een bodemwarmtepomp te installeren zijn er ook financiële ondersteuningsmogelijkheden beschikbaar, zoals de ISDE-subsidie. Deze subsidie kan aanzienlijke kosten besparen en maakt het duurzame verwarmingssysteem voor veel huiseigenaars betaalbaar.

In samenvattend, is het installeren van een bodemwarmtepomp een verstandige keuze die zowel milieuvriendelijk is als energie-efficiënt. Echter, het is essentieel om rekening te houden met de wettelijke en administratieve eisen om eventuele problemen te voorkomen en om ervoor te zorgen dat de installatie voldoet aan alle wettelijke voorschriften.