Vloerverwarming en warmtepomp: Nachtverlaging toepassen of niet?

Published by Redactie on oktober 6, 2025 | Category warmtepomp

Vloerverwarming is in de huidige bouwpraktijk een van de meest gebruikte verwarmingssystemen, met name in combinatie met warmtepompen. Deze combinatie biedt efficiënte warmteverdeling, comfortabele temperatuurbeheersing en een lage energieverbruik. Een van de veelgestelde vragen bij deze systeemcombinatie is of nachtverlaging — het lager zetten van de thermostaat tijdens de nacht — zin heeft of juist energieverspilling veroorzaakt. In dit artikel wordt ingegaan op de nadelen en voordelen van nachtverlaging bij vloerverwarming in combinatie met een warmtepomp, met aandacht voor systemtypen, thermische traagheid, afstelling van thermostaten en energiebesparing. Op basis van de informatie uit betrouwbare bronnen worden praktische aanbevelingen gegeven voor de optimale werking van het verwarmingssysteem.

Wat is vloerverwarming en waarom combinatie met warmtepomp?

Vloerverwarming is een oppervlakteverwarmingssysteem dat warmte via een gehele vloeroppervlak afgeeft. Het werkt met een lage aanvoertemperatuur, meestal rond de 35°C, waardoor het efficiënter is dan radiatoren die temperaturen tot 80°C of hoger nodig hebben. Deze lage temperatuur is ideaal voor een warmtepomp, die op zijn beurt op zijn efficiëntst werkt bij lage aanvoertemperaturen. De combinatie van vloerverwarming en warmtepomp is daarom technisch en energiezuinig aantrekkelijk, vooral in goed geïsoleerde en kierdichte woningen.

In dit systeem kan de warmte gelijkmatig en comfortabel over de ruimte worden verspreid, waardoor er minder warmtehoogtes of -lagen ontstaan. Daarnaast draagt de thermische traagheid van de vloer bij aan een stabiel binnenuitzicht, omdat de vloer warmte langzaam opneemt en afgeeft. Dit maakt vloerverwarming vooral geschikt voor huishoudens die comfort en constante warmte waarden.

Nachtverlaging: werkt het bij vloerverwarming?

Bij vloerverwarming is het gebruik van nachtverlaging een belangrijk aspect. Nachtverlaging houdt in dat de verwarmingsinstallatie de temperatuur in de woning bij nacht of in de afwezigheid van bewoners verlaagt. De vraag is: leidt dit tot energiebesparing of niet, en wat is de invloed van de thermische traagheid van vloerverwarming?

Traag systeem: weinig voordeel van nachtverlaging

Voor een vloerverwarmingssysteem met hoge thermische traagheid (zoals ingefreesde natte systemen) is het nut van nachtverlaging beperkt. Dit komt doordat de vloer zelf een grote massa heeft en langzaam opwarmt en afkoelt. Als de temperatuur ’s nachts lager wordt ingesteld, kost het veel energie om de vloer weer volledig op te warmen. Dit proces kan uren duren en is daardoor energie-intensief. Hierdoor is het efficiënter om de temperatuur zo constant mogelijk te houden, met een minimale nachtverlaging van maximaal 1 tot 2°C.

Snel systeem: nachtverlaging is energiezuinig

Aan de andere kant zijn droogbouwsystemen (bijvoorbeeld met isolerende vloerplaten of kabelsystemen) sneller in hun reactie op veranderingen in binnentemperatuur. Bij deze systemen is een grotere nachtverlaging (3 tot 4°C) wél energiezuinig. Omdat de vloer snel opwarmt, is het efficiënter om ’s nachts de temperatuur lager te zetten en ’s ochtends weer op te warmen. Dit vermindert het energieverbruik aanzienlijk, omdat het systeem niet continu warmte moet leveren. De opwarmtijd is in dit geval kort genoeg om het voordeel van nachtverlaging te behouden.

Conclusie: systemtype bepaalt het voordeel

De vraag of nachtverlaging zin heeft, hangt dus vooral af van het type vloerverwarming. Voor trage systemen is het verstandig om nauwelijks nachtverlaging toe te passen, terwijl snelle systemen er energiezuinig van profiteren. Het is daarom belangrijk om bij het ontwerp en de afstelling van het systeem rekening te houden met de thermische eigenschappen van de vloer.

Afstelling van vloerverwarming en thermostaten

Correcte afstelling van de thermostaten en aanvoertemperaturen is essentieel voor de efficiëntie van vloerverwarming. Hierbij spelen verschillende factoren een rol, zoals de aanvoertemperatuur, de reactiesnelheid van het systeem en de gewenste binnentemperatuur per ruimte.

Aanvoertemperatuur instellen

De aanvoertemperatuur is de temperatuur van het warmwater dat door de vloerverwarmingsbuizen stroomt. Deze temperatuur moet zorgvuldig worden ingesteld, zowel om comfort te garanderen als om schade aan de vloerbedekking te voorkomen. Voor houten vloeren of laminaat mag bijvoorbeeld de maximale oppervlaktetemperatuur rond de 28°C liggen. Voor harde vloeren zoals tegels is een hogere temperatuur (tot 45°C) meestal geen probleem.

Een te lage aanvoertemperatuur zorgt niet voor voldoende warmte, terwijl een te hoge temperatuur inefficiënt is en mogelijks schade kan veroorzaken. Een ervaren installateur stelt deze temperatuur in op de verdeler, meestal tussen 30 en 45°C.

Dag- en nachttemperatuur instellen

De instelling van de thermostaten moet afgestemd worden op de thermische traagheid van het systeem. Voor trage systemen (zoals ingefreesde natte systemen) is het verstandig om de temperatuur zo constant mogelijk te houden, met een minimale nachtverlaging van maximaal 1 tot 2°C. Dit voorkomt het energieintensieve opwarmen van een volledig afgekoelde vloer.

Voor snelle systemen (zoals droogbouwsystemen) kan een grotere nachtverlaging (3 tot 4°C) wél energiezuinig zijn. Omdat deze systemen snel opwarmen, is het efficiënter om de temperatuur ’s nachts lager te zetten en ’s ochtends weer op te warmen. Dit vermindert het energieverbruik aanzienlijk, omdat het systeem niet continu warmte moet leveren.

Opwarmtijd en opstookprotocol

De opwarmtijd van een vloer is afhankelijk van het type systeem. Bij een snelle droogbouwinstallatie kan het enkele uren duren voordat de vloer volledig op temperatuur is. Bij een trage ingefreesde installatie kan dit zelfs langer duren. Bij de allereerste ingebruikname van een vloerverwarmingssysteem is het belangrijk om een ‘opstookprotocol’ te volgen, waarbij de watertemperatuur geleidelijk over meerdere dagen wordt opgebouwd. Dit voorkomt schade aan de vloer en zorgt voor een geleidelijke en veilige opwarming.

Nachtverlaging in de praktijk

Nachtverlaging is een techniek die veel huishoudens al kennen, vooral bij radiatoren. Bij vloerverwarming is het echter niet altijd even eenvoudig, aangezien de thermische traagheid van het systeem een rol speelt.

Energiebesparing door nachtverlaging

Nachtverlaging leidt in de meeste gevallen tot energiebesparing, omdat minder warmte verloren gaat door de wanden, ramen en ventilatie. Bovendien vermindert het het verbruik van de warmtepomp, die niet continu moet werken om de gewenste temperatuur te behouden. Dit is zowel voor het milieu als voor de woningeigenaar voordelig, omdat het leidt tot lagere energierekeningen.

Een verlaging van de binnentemperatuur met enkele graden kan al een aanzienlijke invloed hebben op het warmteverlies. Dit geldt zowel voor transmissieverliezen (via de constructie) als voor ventilatieverliezen. Bij de aanwezigheid van een warmtepomp is het vooral belangrijk om te weten dat de efficiëntie van de pomp afneemt bij hogere aanvoertemperaturen. Door de temperatuur lager te houden, draait de pomp efficiënter.

Nachtverlaging en comfort

Hoewel nachtverlaging energiezuinig is, is het ook belangrijk om rekening te houden met de comfortaspecten. Een te grote verlaging van de binnentemperatuur kan leiden tot ongemak, vooral bij mensen die het koud hebben of die in een kamer slapen waar geen beweging of warmtebronnen aanwezig zijn. Het is daarom verstandig om de temperatuur niet lager dan 18 of 19°C te zetten, zodat de vloer niet volledig afkoelt en de opwarmtijd niet te lang wordt.

Opstoken na nachtverlaging

Na een nachtverlaging is het noodzakelijk om de temperatuur weer op te stoken. Dit kost wel energie, maar volgens onderzoek is het toch efficiënter dan de woning de hele nacht op temperatuur te houden. Het opstoken kost niet zoveel energie als het constante verbruik dat zou ontstaan bij een volledige temperatuurbeheersing. Hierbij is het belangrijk om voldoende tijd te laten voor de opwarming, vooral bij trage systemen.

Vloerverwarming en koeling

Een warmtepomp met een koelfunctie kan ook gebruikt worden om vloerverwarming te gebruiken voor koeling. In dit geval sturen de buizen koud water door de vloer, wat leidt tot een lichte, aangename koeling. Dit is echter geen vervanging voor een volwaardige airco. Het is vooral geschikt voor warme zomernachten, waarbij een lichte koeling het slapen prettiger maakt.

Bij het gebruik van vloerverwarming voor koeling is het belangrijk om rekening te houden met de thermische traagheid van het systeem. Net als bij verwarming is het efficiënter om een constante temperatuur te houden dan om regelmatig in- en uitschakelen. Dit voorkomt thermische stress in het systeem en zorgt voor een duurzamere werking.

Thermische traagheid: een essentieel concept

Thermische traagheid speelt een centrale rol in de werking van vloerverwarming. Het beschrijft de mate waarin een systeem warmte opslaat en afgeeft. In het geval van vloerverwarming is de traagheid afhankelijk van het type systeem en de materiaalsoorten die worden gebruikt.

Trage systemen (zoals ingefreesde natte systemen) hebben een hoge thermische traagheid, omdat de vloer zelf een grote massa heeft. Hierdoor warmen en afkoelen ze langzaam. Dit maakt het ongeschikt voor systemen waarbij frequente veranderingen in binnentemperatuur voorkomen, zoals bij nachtverlaging.

Snelle systemen (zoals droogbouwsystemen) hebben een lage thermische traagheid. Ze reageren snel op veranderingen in binnentemperatuur en zijn daarom geschikt voor nachtverlaging. Hierdoor kan het systeem energiezuiniger werken, omdat het niet continu moet functioneren om de gewenste temperatuur te behouden.

Conclusie

De keuze voor nachtverlaging bij vloerverwarming in combinatie met een warmtepomp hangt sterk af van het type systeem en de thermische traagheid. Voor trage systemen is het verstandig om de temperatuur zo constant mogelijk te houden, terwijl snelle systemen kunnen profiteren van nachtverlaging. Het is daarom belangrijk om bij de installatie en afstelling van het systeem rekening te houden met deze aspecten. Een ervaren installateur kan de systemen correct afregelen en zo zorgen voor een efficiënt en comfortabel verwarmingssysteem.